«Η εξέγερση στην Αθήνα είναι μια καταιγίδα οργής. Δεν υπάρχει χώρος σε αυτήν για ελπιδοφόρα συνθήματα ή αισιόδοξες λύσεις. Λείπουν τα ουτοπικά αιτήματα των κινημάτων του ’68 ή τα ευχολόγια του κινήματος ενάντια στην παγκοσμιοποίηση της οικονομίας. Αυτό ακριβώς τρομάζει τους ηγέτες σε παγκόσμια κλίμακα και όχι οι μολότοφ και οι σπασμένες βιτρίνες. Στη Αθήνα τίποτα δεν θυμίζει τον Μάη του ’68. Η κατάσταση μοιάζει με τις χαοτικές ταραχές στη Μονμάρτη το 1890 ή στο Μπάριο Τσίνο της Βαρκελώνης το 1930».
Αυτά επισήμαινε δέκα χρόνια πριν σε μία συνέντευξη που του είχα πάρει μέσω μέιλ και δημοσιεύτηκε στις 28 Δεκεμβρίου του 2008 στην Κυριακάτικη Επελευθεροτυπία, ο Αμερικανός στοχαστής Μάικ Ντέιβις. Καθηγητής δημιουργικής γραφής στο Πανεπιστήμιο του Ριβερσάιντ της Καλιφόρνιας, συντάκτης της New Left Review και συγγραφέας πολλών βιβλίων για τη σύγχρονη μητρόπολη, τη στρατιωτικοποίησή της και τις συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα μέσα σ’ αυτήν, ο Μάικ Ντέιβις είχε γράψει σειρά άρθρων για τις ταραχές στο Λος Αντζελες το ’92, τις οποίες είχε προαναγγείλει και για την εξέγερση στα προάστια του Παρισιού το 2005.
Η κατάσταση στην Αθήνα σάς φαίνεται διαφορετική απ’ όσες εξεγέρσεις έχετε μελετήσει; Πιστεύω ότι οι κοινωνίες μας έχουν υπερκορεστεί από βαθιά κρυμμένη οργή που μπορεί ξαφνικά να ξεπηδήσει στην επιφάνεια ύστερα από ένα γεγονός που συνοψίζει την αστυνομική αυθαιρεσία ή την κρατική καταστολή. Αν και οι σπόροι μια τέτοιας εξέγερσης έχουν ήδη φυτευτεί, αυτή η κοινωνία σπάνια το αναγνωρίζει. Αυτό συνέβη και εδώ. Αλλά τα παιδιά στους δρόμους έχουν δίκιο όταν λένε «ερχόμαστε από το μέλλον». Αυτή είναι μια αυθεντική εξέγερση που ξεπερνάει τις ταραχές στο Λος Αντζελες το ’92 ή στο Παρίσι του 2005. Γιατί ξεκινάει από την ακλόνητη πεποίθηση των νέων ότι το μέλλον τους έχει λεηλατηθεί. Είναι η πρώτη γενιά στην ευρωπαϊκή ιστορία -αν εξαιρέσουμε τα παιδιά του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου- που νιώθει απόλυτα προδομένη από τους πατριάρχες της.
Εδώ όμως οι περισσότεροι πολιτικοί και δημοσιογράφοι ένιωσαν έκπληξη από το ξέσπασμα των ταραχών. Δεν μου κάνει εντύπωση. Στο Λος Άντζελες το 1992, για παράδειγμα, κάθε έφηβος στους δρόμους -όπως και κάθε αστυνομικός που περιπολούσε- ήξεραν ότι ο Αρμαγεδδών πλησιάζει. Το χάσμα που όλο και μεγάλωνε ανάμεσα στη νεολαία της μητρόπολης και τις αρχές της πόλης ήταν ορατό ακόμα και για τον πιο άσχετο παρατηρητή. Υπήρχαν μαζικές συλλήψεις κάθε εβδομάδα, αμέτρητοι πυροβολισμοί από αστυνομικούς κατά νέων παιδιών -χωρίς θύματα- μια συνεχής προπαγάνδα που εγκληματικοποιούσε τους νέους και τους έγχρωμους ως μέλη συμμοριών και μια εξωφρενική εφαρμογή των δύο μέτρων και των δύο σταθμών στην απονομή δικαιοσύνης. Κι όμως όταν έγινε η έκρηξη ύστερα από την αθώωση των αστυνομικών που έδειραν βάναυσα τον Ρόντνεϊ Κινγκ, οι πολιτικοί και τα μέσα ενημέρωσης αντέδρασαν λες και κάποια σκοτεινή, ανεξιχνίαστη δύναμη βγήκε από τα έγκατα της γης.
Εδώ οι μαθητές και οι φοιτητές ασκούν σκληρή κριτική στα μέσα ενημέρωσης και κυρίως στην τηλεόραση για τον τρόπο που παρουσιάζει τα γεγονότα. Και εδώ υπάρχουν ομοιότητες. Τα μέσα ενημέρωσης στην εξέγερση του Λος Αντζελες είχαν εικόνα μόνο από τα ελικόπτερα. Προσπάθησαν να ελέγξουν την κοινή γνώμη σχετικά με τις ταραχές μέσα από μια απλουστευτική ανάλυση γεμάτη στερεότυπα. Οπως ότι στο δρόμο ήταν συμμορίες μαύρων που καίγανε και λεηλατούσανε. Στην πραγματικότητα ελάχιστοι από τους συλληφθέντες ήταν μέλη συμμοριών και μόνο το ένα τρίτο ήταν Αφροαμερικανοί. Η πλειοψηφία ήταν φτωχοί μετανάστες ή τα παιδιά τους που έκλεβαν βρεφικές πάνες και παπούτσια. Φυσικά η οικονομία στο Λος Άντζελες τότε όπως και τώρα ήταν σε ύφεση. Περισσότερο υπέφεραν οι φτωχογειτονιές των Λατινοαμερικανών, αλλά τα μέσα ενημέρωσης δεν είχαν λάβει υπόψη τους την εκρηκτική κατάσταση. Ούτε συνειδητοποίησαν ότι αυτή η εξέγερση ήταν απλώς ένας αγώνας για την εξασφάλιση βασικών αγαθών. Στην Ελλάδα τώρα, απ’ όσο γνωρίζω, μια «συνήθης» αστυνομική υπέρβαση της νομιμότητας εξαπέλυσε μια σειρά ταραχών που εξηγήθηκε πάλι με στερεότυπα ως μια αδικαιολόγητη οργή κάποιων σκοτεινών αναρχικών κύκλων. Εμένα μου φαίνεται ότι ήταν αποτέλεσμα ενός συνεχιζόμενου «εμφυλίου πολέμου χαμηλής έντασης» ανάμεσα στην αστυνομία και μέρους της νεολαίας.
Σας εκπλήσσει κάτι στις ταραχές της Αθήνας; Δεν έχω προσωπική εμπειρία ώστε να κρίνω την κατάσταση, όμως είναι εντελώς διαφορετική από κάθε άλλη ευρωπαϊκή εξέγερση των τελευταίων χρόνων, όπως των προαστίων της Γαλλίας το 2005. Στους δρόμους της Αθήνας σχηματίζεται μια ποικιλόμορφη συμμαχία με μαθητές, φοιτητές, μετανάστες και άνεργους από τη μεσαία τάξη. Και θα υπάρχει πάντοτε και η παράδοση του ξεσηκωμού και της αντίστασης που είναι σύμφυτη με την ευρωπαϊκή νεολαία. Οι σχολιαστές στις ΗΠΑ παραξενεύονται επειδή δεν υπάρχουν συλλογικά αιτήματα. Εγώ καταλαβαίνω πολύ καλά. Τι να ζητήσει η ελληνική νεολαία αφού έχουν ήδη συνειδητοποιήσει με σκληρό τρόπο ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση δεν αφήνει καμία πιθανότητα έστω μικρών μεταρρυθμίσεων στο εκπαιδευτικό σύστημα ή στην αγορά εργασίας. Και δεν μπορούν καν να βρούνε στήριξη από τα κόμματα της αντιπολίτευσης που τους έχουν κι αυτά απογοητεύσει.
Και οι συγκεντρώσεις και πορείες διαμαρτυρίας που οργανώθηκαν σε πολλές πόλεις της Ευρώπης και των ΗΠΑ; Η Αθήνα ήταν η απάντηση σε όσους ρωτούσαν τι θα γίνει μετά το Σιάτλ. Οι διαδηλώσεις κατά της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας που ξεκίνησαν το 1999 από το Σιάτλ άνοιξαν μια νέα σελίδα στην ιστορία της συλλογικής διαμαρτυρίας και του πολιτικού ακτιβισμού. Μέχρι τώρα όλες αυτές οι διαμαρτυρίες όπως και οι αντιπολεμικές συγκέντρωναν πλήθος κόσμου. Αλλά ο πόλεμος δεν τελείωσε, η παγκοσμιοποίηση δεν σταμάτησε και τα νεόκοπα κινήματα έμοιαζαν να αναθεωρούν τις τακτικές τους. Και ξαφνικά όταν άνοιξε το καπάκι του καζανιού που έβραζε στη Γουόλ Στριτ δημιούργησε καταστάσεις στις οποίες μόνο μια νέα μορφή κινημάτων θα μπορούσε να αντιταχθεί. Οι πρώτες εικόνες αυτών των νέων μορφών κινημάτων φαίνονται στους δρόμους της Αθήνας.
Ποια η γνώμη των συμπατριωτών σας για την Ελλάδα που εξεγείρεται; Αρκετοί πολιτικοποιημένοι Αμερικανοί πιστεύουν ότι πρόκειται για μια επανάληψη των ακτιβιστικών ενεργειών του Σιάτλ με λίγη γεύση από το μεσογειακό πάθος. Ταιριάζει και στη λογική που θέλει τον Ομπάμα να φέρνει την πολυπόθητη αλλαγή όπως το 1930 με ένα ακόμα «νιου ντιλ». Αλλά οι πιο νέοι, φοιτητές, τα δικά μου παιδιά καταλαβαίνουν ότι τα παιδιά της Αθήνας δεν χωράνε σε καμία ανάλυση. Αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους ως «καταδικασμένη γενιά» και βλέπουν στους δρόμους της Αθήνας την αντανάκλαση της δικής τους οργής. Είναι δύσκολο να προβλέψεις τη μελλοντική εξέλιξη, αλλά προσωπικά θεωρώ ότι όλος ο κόσμος έχει πάρει φωτιά και η Αθήνα είναι η πρώτη σπίθα.
