Το καλοκαίρι της Τζόνι Μίτσελ στα Μάταλα

Στο μικρό ψαροχώρι της νότιας ακτής του νομού Ηρακλείου, η Τζόνι Μίτσελ έφτιαξε ένα νομαδικό σπίτι μέσα σε νεολιθικές σπηλιές σκαλισμένες μέσα στο γκρεμό και τραγούδησε τα φολκ τραγούδια της. “Κάτω από ένα ενάστερο θόλο… υπό το φεγγάρι των Ματάλων. 

Ήταν τα σίξτις και μία κοινότητα ταξιδιωτών χίπιδων είχε εγκατασταθεί στα Μάταλα, σε μία απόμακρη γωνία της Κρήτης, όπου οι περισσότεροι ντόπιοι δεν είχαν δει ποτέ τουρίστα στη ζωή τους πριν την άφιξή τους. Εκεί ήταν που η Τζόνι Μίτσελ έκανε αθάνατη την ιδανική χίπικη σκηνή με το τραγούδι του 1971, με όνομα Carey, κοιτώντας την παρθένα παραλία και τα γαλάζια νερά. 

Οι σπηλιές αρχικά στέγαζαν λεπρούς στο τέλος της λίθινης εποχής και μετά οι Ρωμαίοι τις χρησιμοποιούσαν ως ταφικές κρύπτες. όταν έφτασαν οι χίπιδες ψάχνοντας γαλήνη, οι σπηλιές έγιναν το φθηνότερο ξενοδοχείο. Βέβαια, δεν υπήρχε και άλλο ξενοδοχείο στην περιοχή.

Δεν υπήρχαν σπίτια στα Μάταλα. «Μόνο δύο μπακάλικα, ένας φούρνος όπου ο ιδιοκτήτης έφτιαχνε φρέσκο γιαούρτι και ψωμί, ένα παντοπωλείο με το μόνο τηλέφωνο της περιοχής, δύο καφενεία και μερικές καλύβες προς ενοικίαση», θυμάται η Τζόνι σε μία συνέντευξη. «Δεν ξέρω τι ήταν η δουλειά τους πριν να έρθουν οι άνθρωποι.»

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το καλοκαίρι και το Πάσχα της Καρπάθου ενώνονται σε μια φωτογραφική έκθεση γεμάτη από τις εικόνες του νησιού

Η ζωή ήταν απλή στα Μάταλα, ίσως υπερβολικά απλή γιατί τελικά οι χίπιδες εκδιώχθηκαν από την εκκλησία και τη στρατιωτική χούντα.  Σε μία συνέντευξη που έδωσε από το σπίτι της στο Λος Άντζελες όταν ήταν 71 ετών, η Τζόνι θυμάται την ιστορία του πώς κατέληξε στα Μάταλα, μετά από έναν επίπονο χωρισμό από τον τότε φίλο της, Βρετανό τραγουδιστή και τραγουδοποιό, Γκράχαμ Νας.  «Στην Ελλάδα, η Πηνελόπη κι εγώ περάσαμε μερικές μέρες στην Αθήνα. Δε νόμιζα πως έμοιαζα με χίπισσα, αλλά σίγουρα δεν έμοιαζα Ελληνίδα. Τα ανοιχτά μαλλιά μου με έκαναν να ξεχωρίζω. τα μαλλιά μου φαίνεται να προσέβαλλαν τους ανθρώπους, κυρίως άνδρες, που φώναζαν με ένα μεγάλο χαμόγελο στα πρόσωπά τους, ‘Sheepy, sheepy, Matala, Matala.’ Ρώτησα κι έμαθα πως η φράση σήμαινε “Χίπισσα, χίπισσα, πήγαινε στα Μάταλα στην Κρήτη, εκεί είναι οι δικοί σου”.» 

Μερικές μέρες αργότερα, η Πενέλοπε κι εγώ ήμασταν σε ένα πλοίο για να δούμε τι ακριβώς ήταν αυτά τα Μάταλα. Οι περισσότεροι χίπιδες που ταξίδευαν εκεί κοιμόντουσαν σε μικρές σπηλίες σκαμμένες μέσα στο γκρεμό, στη μία πλευρά της παραλίας.

Όταν φτάσαμε, η Πενέλοπε κι εγώ νοικιάσαμε μία τσιμεντένια καλύβα  σε ένα χωράφι εκεί κοντά, και κατεβήκαμε στην παραλία. Όπως στεκόμασταν αγναντεύοντα, συνέβη μία έκρηξη απο πίσω μας. Γύρισα ακριβώς τη στιγμή που ένας άνδρας με κόκκινα γένια πετάχτηκε μέσα από την πόρτα ενός καφενίου. Φορούσε ένα λευκό τουρμπάνι, λευκό πουκάμισο και λευκό λινό παντελόνι. Είπα στην Πενέλοπε “Μα τι είσοδος! Πρέπει να γνωρίσω αυτόν τον τύπο”… Ήταν Αμερικάνος, μάγειρας σε ένα από τα καφενεία. Απ’ ό,τι φάνηκε, άναψε ένα φούρνο και τον τίναξε έξω από την πόρτα. Έτσι μπήκε ο Κάρυ [Ράντιτζ] στη ζωή μου – καμπούμ.»

Ο Carey, βέβαια, είναι ο άνδρας πίσω από το γνωστό τραγούδι, “Carey”, που υπήρχε σε έναν από τους πιο αναγνωρισμένους δίσκους της Τζόνι, “Blue” το 1971. 

Οι στίχοι του τραγουδιού πάνε κάπως έτσι:

The wind is in from Africa
Last night I couldn’t sleep
Oh, you know it sure is hard to leave here Carey
But it’s really not my home
My fingernails are filthy, I got beach tar on my feet
And I miss my clean white linen and my fancy French cologne

Come on down to the Mermaid Cafe and I will buy you a bottle of wine
And we’ll laugh and toast to nothing and smash our empty glasses down

Let’s have another round for the bright red devil
Who keeps me in this tourist town

The night is a starry dome.
And they’re playin’ that scratchy rock and roll
Beneath the Matalla Moon

Tο Mermaid Cafe που αναφέρεται στο τραγούδι είναι πραγματικό, και το είχε ένας ντόπιος που ονομαζόταν Στέλιος Ξαραγοράκης. Το 1969, συνελήφθη για μία «παράνομη προσθήκη στην κουζίνα» και φυλακίστηκε από τη Χούντα. Τα χέρια του και τα πόδια του κάηκαν με τσιγάρα από τους στρατιωτικούς (αφού ο βασανισμός ήταν νόμιμος). Ο Στέλιος αργότερα ακολούθησε τους χίπιδες πελάτες του και εγκαταστάθηκε στη Νότια Καλιφόρνια.

Η Τζόνι περιέγραψε μία από τις πρώτες νύχτες της στο Mermaid Café με το που έφτασε στα Μάταλα και γνώρισε τον Κάρυ «Την επόμενη νύχτα, η Πενέλοπε κι εγώ πήγαμε στο Mermaid Café για ένα ποτό με τον Κάρυ. Πολλοί χίπιδες ήταν εκεί μαζί με κάποιους στρατιώτες. Κάποιος μας σύστησε αυτό το διάφανο τούρκικο αλκοολούχο ποτό που ονομάζεται ρακή. Δεν έπινα πολύ, οπότε μετά από τρία ποτήρια ξύπνησα την επόμενη μέρα μόνη στη σπηλιά του Κάρυ.» 

Τα δερμάτινα τακούνια από τις μπότες μου είχαν σπάσει, προφανώς από την αναρρίχηση στο βουνό την προηγούμενη νύχτα. Δεν είχα καμία ανάμνηση από την αναρρίχηση. Αργότερα, όταν γύρισα στην καλύβα μου, η Πενέλοπε είχε φύγει. Μου είπαν πως έφυγε με έναν από τους στρατιώτες από το Mermaid την προηγούμενη νύχτα. Αυτό ήταν το τελευταίο που είδα από εκείνη για πολλά χρόνια. 

Η Μίτσελ μετακόμισε στις σπηλιές με τον Κάρυ, ξεκινώντας μία σχέση μαζί του. «Όταν έφυγε η Πενέλοπε, ήμουν μόνη – και ευάλωτη. Πρέπει να καταλάβετε την έυθραστη συναισθηματική κατάσταση στην οποία βρισκόμουν. Πονούσα ακόμα και δεν είχα κάποιον να μιλήσω. Επίσης, ήμουν κάπως διάσημη τότε και, όπου πήγαινα, ακολοθούσαν χίπιδες. Προσκολλήθηκα στον Κάρυ γιατί ήταν σκληρός και έδιωχνε το πλήθος από πάνω μου. »

Η άνεση στις σπηλιές ήταν ελάχιστη. Τη δεκαετία του 50, όταν οι χίπιδες πρωτοεγκαταστάθηκαν στις σπηλιές, έσκαψαν περισσότερα δωμάτια, αλλά ο ύπνος εκεί ήταν δύσκολος και το μόνο που είχαν για να μαλακώσουν την επιφάνεια ήταν βότσαλα από την παραλία σε μία πέτρινη επιφάνεια, καλυμένα με χόρτα από την παραλία. «Δανείστηκα μία άγρια αφγανική κουβέρτα και την τοποθέτησα από πάνω”, θυμάται η Τζόνι. “Όταν τα κύματα ήταν ψηλά και έσκαγαν στην παραλία, κουνούσαν το πέτρωμα στη σπηλιά.»

Μπορούμε να καταλάβουμε ότι όταν η Τζόνι έγραφε τους στίχους του “Carey” ότι ήδη της έλειπαν οι ανέσεις του σπιτιού και ήταν έτοιμη να φύγει.

Oh, you know it sure is hard to leave here Carey
But it’s really not my home
My fingernails are filthy, I got beach tar on my feet
And I miss my clean white linen and my fancy French cologne

Η Τζόνι απεικονίζεται με τον Κάρυ Ράντιτζ στα Μάταλα. 

Έγραφε τραγούδια και προσπαθούσε να αποφύγει τους χίπιδες θαυμαστές της, πηγαίνοντας παντού στο νησί. Το τραγούδι “Carey” το έγραψε για το φίλο της του νησιού στα γενέθλιά του. «Ο στίχος μου ‘Oh Carey get out your cane‘ αναφερόταν σε ένα μπαστούνι που κουβαλούσε διαρκώς μαζί του ο Κάρυ. Ήταν ο τύπος που έκλεβε την παράσταση, και το μπαστούνι ήταν σα θεατρικό προπ γι’ αυτόν. Όταν έπαιξα το τραγούδι στα γενέθλιά του, δεν θυμάμαι την αντίδρασή του. Ήταν πάντα λίγο απόμακρος και κάποιες φορές μέχρι και προσβλητικός. Προσπαθούσε να με μειώσει ή να με κάνει να φοβηθώ. Νομίζω ότι εκείνη την εποχή ένιωσε πολύ ανώτερος από τις γυναίκες, το οποίο είναι ο λόγος για τον οποίο τον αποκαλώ στους στίχους ‘a mean old Daddy.’»

Την άνοιξη, ο Κάρυ και η Τζόνι ταξίδεψαν στην Αθήνα για να δουν κάποιους από τους χίπιδες που τους πήραν σε μια θεατρική παραγωγή του “Hair”. Αλλά η Τζόνι δεν θα ξαναγυρνούσε. Δεν άντεχε άλλο και αυτό ήταν το τέλος της ιστορίας της εκεί. 

«Τα μαλλιά μου ήταν κολλημένα από το πλύσιμο με το θαλασσινό νερό για τόσους μήνες, είχα τσιμπήματα από ψύλλους – ήταν πολύ άγρια ζωή. Επίσης κατάλαβα ότι ήμουν ακόμα πληγωμένη από το χωρισμό μου με τον Γκράχαμ.»

Πριν από μία συναυλία στο Troubadour στο Λος Άντζελες, το 1971, όπου τραγούδησε το “Carey”, η Τζόνι μίλησε στο Rolling Stones magazine για τα Μάταλα. «Οι μπάτσοι ήρθαν και έδιωξαν τους πάντες από τις σπηλιές, αλλά τα πράγματα είχαν αρχίσει να ξεφεύγουν εκεί. Όλοι είχαν αρχίσει να τρελαίνονται. Όλοι άρχιζαν να να γίνονται γυμνιστές ανοιχτά. Πήγαιναν αλήθεια πίσω στους ανθρώπους των σπηλαίων.»

Κάποιοι χίπιδες άρχισαν να κάνουν “Ρωμαϊκή τέχνη” και κολιέ από ανθρώπινα δόντια (μην ξεχνάτε πως οι σπηλιές ήταν κάποτε ρωμαϊκές κρύπτες). «Οι Έλληνες δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι συνέβαινε», είπε η Τζόνι.

Σήμερα, τα Μάταλα είναι ένα μικρό χωριό που ζει κυρίως από τον τουρισμό και, παρ’ όλο που οι σπηλιές όπου ζούσαν οι χίπιδες είναι επισκέψιμες (αλλά κλειστές με φράχτες), προστατεύονται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και κανείς δεν επιτρέπεται να ζήσει εκεί ή να περάσει μία νύχτα. Η πραγματική νομαδική χίπικη κουλτούρα δεν υπάρχει πια στα Μάταλα, όμως υπάρχουν αναφορές στο μποέμ παρελθόν τους και λίγοι άνθρωποι προσπαθούν να συνεχίσουν αυτόν τον τρόπο ζωής στην Κρήτη, στο Δισκό (ή Δυτικό) στο Λέντα.

Όσο για τον Κάρυ; 

«Δεν έχω μιλήσει στον Κάρυ για χρόνια”, θυμάται η Τζόνι, δεκαετίες μετά την σχέση τους στο νησί. “Παραμείναμε φίλοι, παντρεύτηκε και χάσαμε επαφή. Αλλά κάθε τόσο τα Μάταλα έρχονται πίσω στη ζωή  μου. Μερικά χρόνια, ένας φίλος μου έστειλε ένα άρθρο για τα Μάταλα. Έχουν αναπτυχθεί λίγο, και υπάρχει ένα ετήσιο μουσικό φεστιβάλ που διοργανώνεται εκεί. Το άρθρο έλεγε στα Μάταλα είμαι πιο δημοφιλής από το Δία. Μου φάνηκε αστείο, δεν νομίζετε;.» 

Πηγή: http://www.messynessychic.com/2015/04/21/the-hippie-caves-of-matala-that-housed-joni-mitchell/