150 αρχαία νομίσματα φανερώνουν τα μυστικά τους

Στο Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, στην καρδιά της Αθήνας, παρουσιάζεται μία περιοδική έκθεση που μάλλον δεν θα περίμενε να δει κανείς σε ένα Μουσείο νεότερης και σύγχρονης τέχνης Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Μία έκθεση με 150 αρχαία νομίσματα από την περίφημη Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank. Γιατί όμως βρίσκονται εκεί;

Η απάντηση ξεκινάει κάπως έτσι. Γνωρίζουμε ότι το νόμισμα είναι το μέσο που ανακαλύφθηκε, αρχικά για να διευκολύνει τις καθημερινές συναλλαγές των ανθρώπων, την κάλυψη δημοσίων δαπανών, την πληρωμή διοικητικών υπαλλήλων αλλά και την πληρωμή φόρων. Δεν ήταν αυτή όμως η μόνη όψη του νομίσματος. Όπως μας  αποκαλύπτει και η έκθεση με τα 150 μικρά μεταλλικά αντικείμενα οι  ιστορίες τους είναι εδώ για να αποκαλυφθούν και μαζί με αυτές το ίδιο είναι έτοιμες να κάνουν και ξεχωριστές προσωπικότητες από τη σφαίρα του μύθου και της ιστορίας. Μέσα βεβαίως από τις χαραγμένες στην εξαιρετικά μικρή επιφάνεια του νομίσματος, εικόνες, “βαλμένες”  με τόση δεξιότητα και υψηλή καλλιτεχνική έμπνευση, που δικαιολογημένα καταλήγουν να χαρακτηρίζουν το νόμισμα ως το αριστούργημα της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Και ως τέτοιο ακριβώς παρουσιάζεται και στο Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή.

Φθάνοντας στον εκθεσιακό χώρο, μας υποδέχονται η όμορφη νύμφη Αρέθουσα, από το δεκάδραχμο των Συρακουσών, το αποκορύφωμα της νομισματικής τέχνης, και το νικηφόρο άρμα με τα καλπάζοντα άλογα του βασιλιά Φιλίππου Β΄, που του χάρισαν τον τίτλο του Ολυμπιονίκη, το 352 ή το 348 π.Χ.

Στη μεγάλη αίθουσα, με τον χαμηλό φωτισμό, λαμπυρίζουν τα νομίσματα, ορισμένα μάλιστα αρκετά σπάνια και όλα σε εξαιρετική κατάσταση διατήρησης. Χωρισμένα στη Σφαίρα του Μύθου και στον Ρου της Ιστορίας, την ξενάγηση ανοίγει το Δωδεκάθεο, οι δώδεκα διαφορετικές προσωπικότητες θεών που αντιπροσωπεύουν τις κυριότερες εκφάνσεις της ζωής, το σύνολο των αξιών, των ιδανικών αλλά και των αδυναμιών της ανθρώπινης ύπαρξης. Ακολουθούν οι δευτερεύουσες θεότητες, οι οποίες, αν και σπουδαίες, δεν είχαν τόση δύναμη, όση οι Ολύμπιοι θεοί, αλλά διαδραμάτιζαν πάντοτε, σημαντικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. Ο Ασκληπιός, η Κυβέλη, ο Ήλιος, ο Παν και η Ίρις διακρίνονται για τις ξεχωριστές τους ιδιότητες, ενώ δεν λείπουν οι προσωποποιήσεις αφηρημένων ιδεών και καταστάσεων, όπως η Τύχη και η Νίκη.

Ιδιαίτερο κεφάλαιο στην ελληνική μυθολογία, συνιστούν οι ποτάμιες θεότητες, που ταυτίζονται με τις δυνάμεις της φύσης, και οι πολυάριθμες νύμφες, όμορφες, νεαρές γυναίκες, οι νεράιδες της λαϊκής μας παράδοσης. Μία μορφή που αγαπήθηκε πολύ από τους χαράκτες των νομισμάτων είναι ο ημίθεος Ηρακλής, σύμβολο ανδρείας και γενναιότητας. Το κεφάλι του κυριαρχεί στην εμπρόσθια όψη της πλούσιας, αργυρής νομισματοκοπίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ στιγμιότυπα από τη ζωή του ήρωα, ήδη από τη βρεφική του ηλικία, αποτυπώνονται σε πλήθος νομισμάτων, από κάθε γωνιά του αρχαίου κόσμου. Μυθικοί ήρωες, βασιλείς, οικιστές, οι πρωταγωνιστές του Τρωικού πολέμου, συμπληρώνουν τις νομισματικές προσωπογραφίες από την ηρωική μυθολογία.

Από τα νομίσματα δεν λείπουν και τα μυθικά όντα, τα εξωπραγματικά πλάσματα που δημιουργήθηκαν από την αχαλίνωτη ανθρώπινη φαντασία. Μορφές ανύπαρκτες, που γεννιούνται και πεθαίνουν με ιδιαίτερο τρόπο, όπως η Μέδουσα, ο Πήγασος, η Χίμαιρα, η Σφίγγα, ο Γρύπας και ο Κένταυρος.

Στις προθήκες των ιστορικών χρόνων, κυριαρχούν τα πορτρέτα σπουδαίων ηγεμόνων, ξεκινώντας ασφαλώς από τον Μέγα Αλέξανδρο, μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες που άφησαν τη δική τους ανεξίτηλη σφραγίδα στην ιστορία. Αν και θεοποιημένη, η μορφή που απαθανατίστηκε στα νομίσματα των Διαδόχων του και όχι στα δικά του. Ακολουθεί μία νομισματική πινακοθήκη ηγεμόνων, ανάμεσα στους οποίους ανακαλύπτουμε και τον σπουδαίο βασιλιά της Σπάρτης, τον Κλεομένη Γ΄, σε ένα από τα 10 σήμερα γνωστά νομίσματα σε όλο τον κόσμο. Μέσα από τα νομίσματα γνωρίζουμε δύο άγνωστους ηγεμόνες τον Υσπαοσίνη και τον Τιγραίο, που κυβέρνησαν στις περιοχές του σημερινού Ιράκ και Ιράν αντίστοιχα και πλήθος βασιλέων από τη Βακτρία (το σημερινό Αφγανιστάν) και την Ινδία, το ανατολικότερο σημείο όπου έφτασε ο στρατός του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Στην έκθεση αυτή, για πρώτη φορά, η Συλλογή της Τράπεζας παρουσιάζει ρωμαϊκά και βυζαντινά νομίσματα και έτσι αντικρίζουμε μεταξύ άλλων τον Βρούτο, τον δολοφόνο του Καίσαρα, τον Μάρκο Αντώνιο, που ερωτεύτηκε παράφορα τη σαγηνευτική Κλεοπάτρα, τον Μέγα  Κωνσταντίνο, τον αυτοκράτορα που μετέφερε την πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους στην Κωνσταντινούπολη, θέτοντας τον θεμέλιο λίθο για τη μακραίωνη βυζαντινή ιστορία, και τον εξίσου σημαντικό αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α’, που συνέδεσε το όνομά του με μία σειρά σημαντικών μεταρρυθμίσεων στο βυζαντινό κράτος.

Η έκτη και τελευταία προθήκη της έκθεσης αποτελεί μία πραγματική αποκάλυψη. Νομίσματα με στιγμές ανθρώπινης δραστηριότητας (κυνήγι, αθλητισμός, πόλεμος, χορός) και εικόνες από το ζωικό βασίλειο επιβεβαιώσουν την αχαλίνωτη φαντασία των αρχαίων Ελλήνων, την αστείρευτη έμπνευση των χαρακτών αλλά και τη στενή σχέση του ανθρώπου με τη φύση.

Ο μεγάλος και ανεκτίμητος θησαυρός της Νομισματικής Συλλογής της Τράπεζας, από το 2017, αποτέλεσε τη βάση βραβευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε μορφή μουσειοβαλίτσας, που μέχρι σήμερα έχουν ταξιδέψει σε 312 σχολεία της χώρας και 32 ελληνικά σχολεία του εξωτερικού- 20.000 παιδιά έχουν γνωρίσει τη συναρπαστική ιστορία του νομίσματος. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα παρουσιάζονται στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα, όπου υπάρχει η δυνατότητα όχι μόνο να παρουσιαστεί η ιστορία του νομίσματος, αλλά και να γίνει ψηφιακό παιχνίδι που βοηθά και προσανατολίζει στη σωστή κατεύθυνση 

Σε μία ξεχωριστή αίθουσα, μέσα από ένα χρονολόγιο και ένα βίντεο παρουσιάζεται όλη η ιστορία της Συλλογής, που ξεκίνησε το 1972, από τον Γιάννη Σ. Κωστόπουλο, έναν από τους σημαντικότερους τραπεζίτες της Ελλάδας. Η αγάπη του για το νόμισμα και το πάθος του για τη διάσωση του ελληνικού πολιτισμού οδήγησαν στη δημιουργία της Νομισματικής Συλλογής της Alpha Bank, που σήμερα αριθμεί περίπου 11.000 αρχαία νομίσματα και αποτελεί μέρος της παγκόσμιας νομισματικής κληρονομιάς.

Η έκθεση είναι προσβάσιμη σε ανθρώπους με κινητικές δυσκολίες και σε άτομα με προβλήματα όρασης. Η είσοδος είναι δωρεάν για όλο τον κόσμο, ενώ πραγματοποιούνται και οργανωμένες ξεναγήσεις από την Επιμελήτρια της Νομισματικής Συλλογής, Δρ Δήμητρα Τσαγκάρη.

Η έκθεση θα παραμείνει ανοικτή έως τις 23 Ιουλίου.