Αριστουργήματα των Giorgio de Chirico, Salvador Dalí και Andy Warhol θα εκτεθούν στο Μιλάνο από τις 3 Δεκεμβρίου, ως μέρος μιας περιοδεύουσας έκθεσης που επιστρέφει κλεμμένη τέχνη στο κοινό, κυριολεκτικά μέσα από τα νύχια του οργανωμένου εγκλήματος.
Με τίτλο SalvArti, η έκθεση στο μουσείο Palazzo Reale θα περιλαμβάνει 80 έργα μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης που κατασχέθηκαν σε ξεχωριστές αστυνομικές επιχειρήσεις των καραμπινιέρων το 2015 και το 2018. «Πήραμε την τέχνη από τα χέρια των εγκληματιών και την επιστρέψαμε στην κοινότητα, ώστε τα έργα να μπορούν να μελετηθούν και να αγαπηθούν», δήλωσε στους Times ο Domenico Piraina, επικεφαλής πολιτισμού του Μιλάνου. «Δεν πρόκειται απλώς για μια πολιτιστική πρωτοβουλία, αλλά για ένα ζήτημα δικαιοσύνης».
Τα εκθέματα περιλαμβάνουν την Piazza d’Italia του De Chirico, το Capanno sulla riva του Carlo Carrà (1955) και το Composizione astratta, scena urbana con carrozza του Mario Sironi (περίπου 1940-1955). Το κοινό θα έχει επίσης την ευκαιρία να δει έναν χάλκινο δίσκο του γλύπτη Arnaldo Pomodoro και ένα έργο τοιχογραφίας του Keith Haring, και τα δύο από τη δεκαετία του 1980.
Αριστερά: Multiplication II, Mario Sironi. Δεξιά: Cupido, Sandro Chia
Τα έργα ανακτήθηκαν στο πλαίσιο μιας δίκης για απάτη, που συνδέεται με ένα διεθνές δίκτυο ξεπλύματος βρώμικου χρήματος και μιας έρευνας που αφορά ένα ανώνυμο άτομο που συνδέεται με οργανωμένες εγκληματικές ομάδες. Τα δύο κύρια τμήματα της έκθεσης θα παρέχουν υλικό για το οργανωμένο έγκλημα στην Ιταλία και τις αστυνομικές επιχειρήσεις, μέσω εκθεμάτων, βίντεο, φωτογραφιών και άρθρων εφημερίδων. Τα 22 από αυτά τα εκθέματα έχουν δανειστεί από το Palazzo della Cultura Pasquino Crupi στο Reggio Calabria, αφού κατασχέθηκαν από τον Gennaro Mokbel, έναν επιχειρηματία που συνδέεται με την nDrangheta, ο οποίος πιστεύεται ότι ενορχήστρωσε μια απάτη που έφτασε τα 2,2 δισεκατομμύρια ευρώ.
Το μουσείο άνοιξε το 2016 για να εκθέσει έργα που ανακτήθηκαν από τον Gioacchino Campolo, έναν επιχειρηματία και μαφιόζο που έβγαζε χρήματα νοικιάζοντας μηχανήματα βίντεο πόκερ και φυλακίστηκε για 16 χρόνια για εκβιασμό. Μέχρι τον θάνατο του Campolo το 2021, οι ερευνητές είχαν κατασχέσει από αυτόν περισσότερα από 130 έργα τέχνης, η συνολική αξία των οποίων λέγεται ότι ξεπερνά τα 400 εκατομμύρια ευρώ.
Η Unesco έχει εκτιμήσει ότι το κρυφό εμπόριο πολιτιστικών αγαθών είναι η τρίτη μεγαλύτερη εγκληματική δραστηριότητα μετά την εμπορία όπλων και ναρκωτικών. Η Geraldina Ceschi, υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου που γράφει μια διατριβή για την τέχνη και το οργανωμένο έγκλημα, έχει δηλώσει ότι οι εγκληματικές ομάδες στοχοποιούσαν την τέχνη επειδή ο τομέας θεωρείται σχετικά χαμηλού κινδύνου. Πρόσθεσε επίσης ότι δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία για το συνολικό εισόδημα που δημιουργείται μέσω του παράνομου εμπορίου τέχνης.
Η έκθεση, που διοργανώνεται από φορείς όπως το υπουργείο Πολιτισμού και το δημοτικό συμβούλιο του Μιλάνου, έχει διαφημιστεί ως η μεγαλύτερη του είδους της. Τα εγκαίνια στο Μιλάνο θα ακολουθήσει μια μικρότερη έκθεση 25 έργων στη Ρώμη, η οποία θα διαρκέσει έως τις 21 Νοεμβρίου και ένας τελευταίος σταθμός στο Reggio Calabria, πρωτεύουσα της περιοχής που φιλοξενεί τη μαφία nDrangheta, από τον Φεβρουάριο έως τον Απρίλιο του επόμενου έτους. Μετά την τελική έκθεση, ορισμένα από τα έργα θα δωρηθούν σε μουσεία σε όλη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένων της Pinacoteca di Brera στο Μιλάνο και του Castel Sant’Elmo στη Νάπολη.
Piazza d’ Italia con statua, Giorgio de Chirico (1937)
Ο Nando Dalla Chiesa, κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου του Μιλάνου που ειδικεύεται στο οργανωμένο έγκλημα, δήλωσε ότι οι μαφιόζοι, ενώ δεν έχουν την τεχνογνωσία για να βγάλουν χρήματα από την τέχνη, έχουν δημιουργήσει επιχειρηματικές ευκαιρίες διεισδύοντας σε υπάρχοντα δίκτυα εκτιμητών, εμπόρων και μεταφορέων.
Στην πιο γνωστή περίπτωση εγκλήματος τέχνης στην Ιταλία, η Cosa Nostra, η σικελική μαφία, πιστεύεται ότι έκλεψε τη “Γέννηση με τον Άγιο Φραγκίσκο και τον Άγιο Λαυρέντιο” (1609) του Caravaggio -τον πίνακα ύψους 2,7 μέτρων που εκτιμάται ότι αξίζει 20 εκατομμύρια ευρώ- από το Παλέρμο το 1969. «Δεν υπάρχει περίπτωση η μαφία να γνώριζε την πραγματική του αξία χωρίς εξωτερική βοήθεια», τόνισε ο Dalla Chiesa.
Η έκθεση SalvArti θα διαρκέσει από τις 3 Δεκεμβρίου 2024 έως τις 26 Ιανουαρίου 2025.
