«Tom in Greece» στη Μικρή Σκηνή της Στέγης

Είχαμε (είχα) κρατήσει πολύ καλές εντυπώσεις από την προηγούμενη, πρώτη στην Ελλάδα, δουλειά του Σαράντου-Γεώργιου Ζερβουλάκου. Ηταν την άνοιξη του 2018, στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού, στο σημερινό «Κατίνα Παξινού», όπου είχε σκηνοθετήσει το έργο της Αλεξάνδρας Κ* «Επανασταστικές μέθοδοι για τον καθαρισμό της πισίνας σας». Οπότε πηγαίναμε με προσδοκίες στη νεά του δουλειά, την πρώτη στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση: «Tom in Greece», μια διασκευή επί το ελληνικότερον του  θεατρικού έργου του Καναδού Μισέλ Μαρκ Μπουσάρ «Tom a la ferme», που έκανε και ταινία ο Xavier Dolan το 2013. 

Ενας κοσμοπολίτης, πετυχημένος νέος άνθρωπος, έρχεται σ’ ένα απομονωμένο χωριό της ελληνικής επαρχίας για την κηδεία του συντρόφου του, με τον οποίον ζούσαν χρόνια μαζί στο εξωτερικό. Στη Μικρή Σκηνή της Στέγης δεσπόζει το πασίγνωστο «ντατσούν», που είναι το σύμβολο μιας εποχής, μιας νοοτροπίας και συμβολοποιεί μια αισθητική, αλλά είναι και ο χώρος όπου όλα συμβαίνουν. Το ντατσούν συνοδεύουν ήχοι και φώτα disco από τα ’70’s, μερικοί τενεκέδες με βασιλικό και άλλα λουλούδια και διάφορα αντικείμενα εκτός σκηνής που παραπέμπουν σε αυλή αγροτικού σπιτιού… Και λεκέδες, παντού λεκέδες… Η πρώτη σκέψη ήταν ότι σκηνογραφικά και η προηγούμενη παράστασή του στην Ελλάδα και η τωρινή είχαν ένα κοινό νήμα, μια κοινή ματιά, κι ας είναι διαφορετικές οι σκηνογράφοι. Με έμφαση στο έμμεσα ρεαλιστικό, το παιχνιδιάρικο, το σαρκαστικό, το αφαιρετικό. 

Ο Τομ (Αντώνης Πριμηκύρης) αρχίζει να ανιχνεύει την οικογένεια του ανθρώπου που αγάπησε. Και γρήγορα διαπιστώνει ότι έρχεται αντιμέτωπος μ’ ένα πολιτισμικό σοκ, με έναν κόσμο που του είναι άγνωστος. Πληγώνεται όταν η μητέρα του φίλου του, η Αγαθή (Ρένια Λουιζίδου), λέει «Δεν μου μίλησε ποτέ για σένα», θέλει διαρκώς να της πει την αλήθεια, αλλά έχει ήδη απειληθεί από τον μάτσο και δίδυμο αδελφό του νεκρού φίλου του, τον Φράγκο (Λευτέρης Πολυχρόνης), ο οποίος κάνει σκληρό bulling και βίαια καψόνια στον Τομ, να μην πει τίποτα στη μητέρα του. Ο Τομ σκέφτεται φωναχτά ή «περιγράφει» νοερά στον νεκρό φίλο του την κηδεία του και είναι ο μόνος τρόπος για να πει όσα του έχουν απαγορεύσει. Ή βρίσκει την ευκαιρία να μιλήσει για τη ζωή που πρέπει να αφήσει κρυφή, μέσα από ένα ψεύτικο τηλεφώνημα, στην ψεύτικη φίλη του συντρόφου του, την Ελενα, που την λένε Σάρα στην πραγματικότητα (Eva Maria Sommersberg, γνώριμή μας από την προηγούμενη παράσταση του Ζερβουλάκου), που είναι μαζί και αφηγητής στην παράσταση.

Ο Τομ παρότι νιώθει ότι δεν ανήκει σ’ εκείνον τον κόσμο, ότι πνίγεται, ότι αδυνατεί να τον κατανοήσει, παρ’ όλα αυτά μένει. Φτιάχνοντας μια περίεργη, κρυφή επίσης, σχέση με τον Φράγκο, ο οποίος πολλά καλύπτει πίσω από την τραχιά εικόνα που θέλει να προβάλει. Κι από εκείνο το σημείο τα πράγματα αρχίζουν να μπερδεύονται. Τα μυστικά και τα ταμπού μπλέκονται με νοσηρές φαντασιώσεις και βίαιες καταστάσεις. Οι λεκέδες αρχίζουν να μεγεθύνονται… Και ο μόνος ισορροπημένος άνθρωπος σ’ αυτή την περίεργη μικροκοινωνία είναι η Αγαθή, που νιώθει, συναισθάνεται, τολμά να ακούσει. 

Ο Σαράντος-Γεώργιος Ζερβουλάκος καταπιάστηκε μ’  ένα θέμα που δεν συναντάμε μόνο στο θέατρο, που δεν αφορά, ασφαλώς, μόνο την Ελλάδα της δεκαετίας του ’70. Είναι υπαρκτό, είναι αφόρητο για πολλούς ανθρώπους. Είναι ένα έργο που σχολιάζει τη βία, την υποκρισία, το κουκούλωμα, το ψέμα, την απειλή, το bulling στις ερωτικές επιλογές των ανθρώπων. Το διασκεύασε για να το φέρει in Greece, βάζοντας όμως περισσότερες δόσεις μελό σε αρκετά σημεία και τοποθετώντας το στην ελληνική επαρχία της δεκαετίας του ’70, που δεν γνώρισε βιωματικά (λόγω ηλικίας, γεννήθηκε το 1980), αλλά ασφαλώς μέσα από αφηγήσεις και μνήμες (αφού ζει στη Γερμανία κυρίως). Μια εικόνα που έτσι κι αλλιώς ούτε κυριαρχεί στη χώρα, ούτε λέει πολλά στο σημερινό ελληνικό κοινό. Κι αυτό ήταν το πρώτο πρόβλημα της παράστασης. Το δεύτερο ήταν η διασκευή, αφού πολλά ουσιαστικά και ενδιαφέροντα σημεία στο κείμενο, ανακατεύτηκαν αρκετές φορές με φαντασιώσεις και οπτικά εφέ, ενώ η ένταση της μουσικής σκέπασε αρκετές φορές τους διαλόγους. 

Το τρίτο πρόβλημα ήταν οι ερμηνείες: ο Αντώνης Πριμηκύρης (Τομ) έπειθε ότι προέρχεται από έναν άλλο κόσμο στην αρχή, όμως δεν μετέδωσε όλες τις συναισθηματικές μεταπτώσεις του ρόλου του (και ήταν πολλές). Ο Λευτέρης Πολυχρόνης (Φράγκος) ήταν καλύτερος στην ερμηνεία της brutal εικόνας του, αλλά απέδωσε επιφανειακά εκείνην που έκρυβε επιμελώς. Η  Eva Maria Sommersberg έπρεπε να ερμηνεύσει μια αυθάδη και αδιάφορη ξένη σε μια μακρινή ελληνική επαρχία και το έκανε καλά. Ομως η πιο σημαντική ερμηνεία της παράστασης, εκείνη που  ξεχώρισε, ήταν η Αγαθή της Ρένιας Λουιζίδου. Αυθόρμητη, μητριαρχική, προστατευτική, δοτική, αξιοπρεπώς σιωπηλή, μακριά από το μελό ακόμα και στις στιγμές που η παράσταση γινόταν μελό, παρούσα πάντα, ελέγχουσα τα πάντα, αγνοώντας κάποια αλλά νιώθοντας πολύ περισσότερα. Αγγιξε όλες τις χορδές του ρόλου της μ’ έναν δωρικό όσο και τρυφερό τρόπο, χωρίς να καταφεύγει σε καμία ευκολία, σε κανέναν μπούσουλα. Ασφαλώς η καλύτερη ερμηνεία της, απ’ όσες έχω δει τουλάχιστον. 

Ο Σαράντος-Γεώργιος Ζερβουλάκος επέλεξε ένα πολύ δυνατό θέμα να αφηγηθεί στη σκηνή, χωρίς όμως να ανανεώσει διόλου τη σκηνική του γλώσσα. Αγγιξε ένα θέμα ουσιαστικό, υπαρκτό, βασανιστικό για πολλούς, που το εγκλώβισε όμως στη λανθασμένη εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας που επέλεξε για φόντο, στα παραπανίσια πλουμίδια που πρόσθεσε, και σε κάποιες από τις ερμηνείες που κλήθηκαν να ερμηνεύσουν μια προβληματική διασκευή.