Ακολουθώντας τη Λένα Κιτσοπούλου και την εκλεκτή θεατρική παρέα της στη Μαδρίτη, εκτός από το κέρδος πέντε τρομερά έντονων βραδιών στη Μαλαζάνια και την Τσουέκα, έζησα και μια εκτός των ελληνικών συνόρων πρωτόγνωρη νίκη του θεάτρου μας, που υπό τις κανονικές συνθήκες, θα έπρεπε να έχει προκαλέσει το ελληνικό Κράτος και οι θεσμοί του. Η Λένα Κιτσοπούλου, ο Γιάννης Καλαβριανός και ο Ανδρέας Φλουράκης, τρία εν εξελίξει «κεφάλαια» του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου, περάσαν για τρεις συνεχόμενες μέρες, ο ένας μετά τον άλλο το κατώφλι του Εθνικού Θεάτρου της Μαδρίτης (Centro Dramatico Nacional). Επί της ουσίας, κατάφερε και πέρασε μαζί τους δια της βασιλικής οδού στην ισπανική σκηνή η σύγχρονη ελληνική δραματουργία.
Έχει τεράστια σημασία να ειπωθεί ότι οι Μαδριλένοι κάνανε sold out και τη «ΜΑΙΡΟΥΛΑ» της Λένας Κιτσοπούλου (που έχει πάντως παρουσιαστεί σε κανονικές παραστάσεις στη Βαρκελώνη) και «Τις ασκήσεις για γερά γόνατα» του Φλουράκη (ο οποίος έχει από νωρίς με το έργο του κατακτήσει το Λονδίνο).
Φωτογραφία του Λόρκα ως Μπάστερ Κήτον. Από το Εθνικό Θέατρο της Μαδρίτης.
Πίσω από την ανταλλαγή, που αποτελεί μέρος της επίσημης πολιτικής του Εθνικού Θεάτρου της Μαδρίτης και θα ολοκληρωθεί με την έλευση της ισπανικής δραματουργίας στο Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας τον Φλεβάρη, δεν βρίσκεται ένας ελληνικός φορέας, όπως ήδη υπονοήθηκε, αλλά ένας άνθρωπος: η μεταφράστρια Μαρία Χατζηεμμανουήλ, η γυναίκα που έχει αναδειχτεί τα τελευταία χρόνια σε πρέσβειρα του ισπανικού θεάτρου στην Ελλάδα και του ελληνικού στην Ιβηρική. Πήρε την πρωτοβουλία και έστειλε μεταφρασμένα στα ισπανικά δέκα σύγχρονα ελληνικά έργα στο Εθνικό Θέατρο Μαδρίτης. «Πρέπει να τολμήσουμε και να αποκτήσουμε εξωστρέφεια. Είναι πιο εύκολο από ό,τι φαίνεται να συμβεί μια ανταλλαγή», επισημαίνει. «Ο κόσμος, η Ευρώπη μάς περιμένουν. Θέλουν να δουν τι κάνουμε σήμερα κι ότι δεν εξαργυρώνουμε ακόμα τις επιταγές του Περικλή ».
Ο Ερνέστο Καμπαγέρο, καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Μαδρίτης.
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού της Μαδρίτης Ερνεστο Καμπαγέρο κι ο υπεύθυνος Διεθνών Σχέσεων Φερνάντο Θερόν διάβασαν τα έργα που τους κατατέθηκαν και επέλεξαν τα τρία που τους ενθουσίασαν και εντέλει παρουσιάστηκαν στη Μαδρίτη με τη μορφή αναλογίου. Πρόκειται για μια επιθετική πολιτιστική πολιτική του Θεάτρου, στο πλαίσιο του θεσμοθετημένου προγράμματος «Μια ματιά στον κόσμο» (Una Miranda al mundo). Στόχος του είναι να γνωρίσουν, εκτός απ’το κοινό, οι παράγοντες του ισπανικού θεάτρου, το πιο ακμαίο και φρέσκο κομμάτι των εθνικών δραματουργιών -εν προκειμένω της ελληνικής- , ώστε να τους δοθεί κατόπιν μια δεύτερη ευκαιρία. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Εθνικό της Μαδρίτης έκανε για τα Ελληνικά Αναλόγια ειδικές προσκλήσεις σε ανθρώπους που φέρεται να ενδιαφέρονται να ανεβάσουν σύγχρονα ελληνικά έργα. Σε ανάλογο πρότζεκτ με μεξικάνικα και ιρλανδικά έργα, τα περισσότερα κείμενα ανέβηκαν τελικά στις ισπανικές σκηνές.
Aπό το αναλόγιο του “Γιοι και Κόρες”.
Η διοργάνωση των Ελληνικών Αναλογίων του Εθνικού Θεάτρου της Μαδρίτης στο δεύτερο, σύγχρονο κτήριο του, στη γειτονιά του Λαβαπιές, περιοχή που θυμίζει Εξάρχεια, ψηφίζει Podemos και αγαπάει τον… Τσίπρα, ήταν για μία κι έξω. Μια μόνο βραδιά αναλογούσε σε κάθε ένα απ΄τα τρία κείμενα. Ωστόσο μας επιφύλαξε εκπλήξεις, πέρα από την παρουσία στο κοινό μερικών από τους γνωστότερους ισπανούς δραματουργούς, όπως ο Γκιγιέρμο Ερας, ο Ιγκνάθιο ντελ Μοράλ κι ο Αλμπέρτο Κονεχέρο. Αναλόγιο ξε-αναλόγιο, οι ηθοποιοί του Εθνικού είχαν μάθει μέσα σε 2,5 μέρες το κείμενο και είχαν στήσει κανονική παράσταση.
Πώς αισθάνθηκαν οι Έλληνες βλέποντας κι ακούγοντας το κείμενό τους στα ισπανικά; «Είναι πολύ παράξενο όταν αγαπάς κάτι τόσο πολύ να το βλέπεις στα χέρια άλλων. Αλλά επειδή τα ελληνικά και τα ισπανικά έχουν την ίδια μουσικότητα ήταν σαν να ακούω το έργο μου στα ελληνικά», λέει ο Γιάννης Καλαβριανός, που έχει παρακολουθήσει το «Γιοι και Κόρες» και στην Ιταλία . Κάποιοι από τον ισπανικό θίασό τού αισθάνθηκαν, όπως μάς εξομολογήθηκαν, σα να διαβάζαν την ιστορία της δικής τους γενέτειρας. Ακόμη κι αυτοί που διαφωνούσαν με την άποψη αυτή, είδαν το έργο σαν μια καλή ευκαιρία «για να μάθουμε τη σύγχρονη ελληνική ιστορία».
Στις «Ασκήσεις για γόνατα» του Ανδρέα Φλουράκη, μια νευρώδης ακτινογραφία για την βία, τον αμοραλισμό και το νεοναζισμό που επωάζονται στα άγρια καπιταλιστικά καθεστώτα, το κοινό συνάντησε, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, «κάτι εντελώς ισπανικό». «Αναγνωρίζουμε όλες τις καταστάσεις που περιγράφει. Το έργο θα μπορούσε να το έχει γράψει και Ισπανός», διαπίστωσαν οι θεατές στη συζήτηση με τον Ελληνα συγγραφέα που ακολούθησε της παράστασης.
Μπαίνοντας στο Τeatro Valle Inclan, που είναι το δεύτερο κτήριο του Εθνικού της Μαδρίτης, πάνω στην ολοζώντανη Plaza de Lavapies, η προβολή στην είσοδο μας προειδοποιεί: «Αυτός ο χώρος είναι από την υφή που χρησιμοποιούμε για να δοκιμάσουμε την Ουτοπία». Είναι πράγματι ουτοπικό τρία εντελώς τελευταίας κοπής ελληνικά κείμενα να ζωντανεύουν για το ισπανικό κοινό από την πρώτη κρατική σκηνή της χώρας. Αναρωτιέσαι αν το άνοιγμα στην σύγχρονη ελληνική δραματουργία συνδέεται κάπως με την ελληνική κρίση. Η Ελλάδα της κρίσης πουλάει; «Δημιουργεί αλληλεγγύη», είναι η απάντηση που μου έδωσε καθισμένος στο γραφείο του στο κεντρικό κτήριο του Εθνικού της Μαδρίτης Maria Guerrero, με τις σπάνιες ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Λόρκα, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του, Ερνέστο Καμπαγέρο. «Χαιρόμαστε πραγματικά που μπορούμε να ανοιχτούμε σε σύγχρονες ευρωπαϊκές δραματουργίες. Η κρίση είναι ένας από τους παράγοντες της επιλογής των ελληνικών έργων, αλλά όχι ο μοναδικός. Είμαστε τα δυο άκρα του ευρωπαϊκού νότου και διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν μεγάλες συγγένειες και στις δραματουργίες μας και στα κοινωνικά προβλήματα που μας ταλαιπωρούν».
Γ.Καλαβριανός, Λένα Κιτσοπούλου, Ανδρ.Φλουράκης και Μαρία Χατζηεμμανουήλ, μετά το πέρας των Ελληνικών Αναλογίων, και μετά την πέμπτη ριόχα, σε τσακίρ κέφι με πλανόδιο πραματευτή.
«Υπάρχουν στα κείμενα που επιλέξαμε εκλεκτικές συγγένειες με τα δικά μας. Θα μπορούσαν να είναι δηλαδή ισπανικά τα έργα», προσθέτει ο Φερνάντο Θερόν. « Επιπλέον, σήμερα η πραγματικότητα στην Ευρώπη είναι γνωστή σε όλους . Παρακολουθούσαμε τις εκλογές στην Ελλάδα σαν να ήταν οι εκλογές στην Καταλονία», συνεχίζει ο Καμπαγέρο.
Μετά και από την άφιξη των Ισπανών δραματουργών στο Θερβάντες της Αθήνας τον Φεβρουάριο, το πρότζεκτ της ανταλλαγής μεταξύ των δυο χωρών που σχεδίασε το Εθνικό Θέατρο της Μαδρίτης, θα τερματιστεί οριστικά; «Θα θέλαμε να είναι η αρχή για κάτι παραγωγικό. Δεν είχαμε όμως στην παρούσα φάση συνομιλητή ούτε καν το Εθνικό σας Θέατρο. Ο Στάθης Λιβαθινός, που παρουσίασε σε εμάς την τρομερή «Ιλιάδα» και η σχέση μας είναι εξαιρετική, είχε μόλις τοποθετηθεί στη θέση του διευθυντή. Δεν μπορέσαμε να κάνουμε μια ευρύτερη κουβέντα, την οποία όμως σκοπεύουμε να κάνουμε στο μέλλον.»
Κάθε βραδυ κάνουν σαν ηρωίδες του Μπεκετ με το ίδιο ένδυμα βόλτα στα στενά του Λαβαπιές.
Στο ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης των Podemos, στις επερχόμενες εκλογές, θα αλλάξει κάτι στο καθεστώς της πρώτης Κρατικής Σκηνής της Μαδρίτης; “Δεν υπάρχει πιθανότητα να εκλεγούν», διαπιστώνει ο Καμπαγέρο, για να προσθέσει αμέσως ο Θερόν, χαμογελώντας: «Εξαιτίας του Τσίπρα δεν έχουν πια ελπίδα». «Είναι πολύ κοινές οι ιστορίες του ΣΥΡΙΖΑ με τους PODEMOS. Μόνο που ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πιο σοβαρός», σύμφωνα με τον Καμπαγέρο.
Στην περίπτωση που παρόλα αυτά αλλάξει η κυβέρνηση, οποιοσδήποτε κι αν αναλάβει δεν θα φέρει αλλαγές και στο Εθνικό; Οχι,μου απαντούν με μια φωνή. Η θέση του διευθυντή στην Ισπανία δεν είναι πολιτική, γίνεται «επιλογή μεταξύ πολλών συνυποψηφίων με αυστηρά κριτήρια. Τον Καμπαγέρο δεν μπορεί κανείς να τον αντικαταστήσει μέχρι να λήξει η θητεία του».
Με μια μποτίλια ριόχα στο αεροδρόμιο Barajas.
Το μαδριλένιο κοινό δεν τίμησε μόνο τα ελληνικά αναλόγια. Τιμά το θέατρο γενικά και διαχρονικά, υπογραμμίζουν οι συνομιλητές μου. Όλες οι σκηνές του Εθνικού Θεάτρου έχουν μέσο όρο πληρότητας 80%, παρότι το εισιτήριο κρατά στα 24 ευρώ. Η Λένα Κιτσοπούλου δεν κατάφερε να δει παραστάσεις του (κάποιες ήταν ήδη sold out), αλλά ανακάλυψε παρέα με τους υπόλοιπους Έλληνες τη νυχτερινή Μαδρίτη. Kαι ερωτεύτηκε τη Ριόχα, ένα τύπο κρασιού που καλλιεργείται στη βόρεια ιβηρική. « Η Μαδρίτη μου άρεσε πολύ. Αλλά θέλω να επισημάνω τη Ριόχα. Το πρώτο πράγμα που πρέπει κανείς να κάνει φτάνοντας Ισπανία είναι να πιει Ριόχα: πρωί, Ριόχα, μεσημέρι, Ριόχα, βράδυ, Ριόχα .Την επόμενη μέρα ξανά από την αρχή. Δοκιμάστε όλες τις Ριόχες», μας παροτρύνει λίγο πριν απ’την πτήση της για την Αθήνα, σαν να αυτοσχεδιάζει πάνω σε ένα νέο μονόλογο. Αίφνης αποκαλύπτει μέσα από τη χειραποσκευή της ως Απο Μηχανής Θεό–τι άλλο;- ένα μπουκάλι… Ριόχα.
Αποθέματα που χρειάζεται γιατί έχει μακρύ δρόμο μπροστά της: στα μέσα Νοεμβρίου θα ερμηνεύσει ρεμπέτικα στο Ίδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη. Στις 19 Φεβρουαρίου θα κάνει πρεμιέρα στο Εθνικό του Ομπερχάουζεν η εκδοχή της πάνω στην «Έντα Γκάμπλερ», για την οποία μέσω skype εργαζόταν ακόμα και στη Μαδρίτη. Μετά την τρίτη Ριόχα, σε ένα από τα τίγκα στον κόσμο μαδριλένια μπαρ, αποκάλυψε και τα έργα που ζωγραφίζει και προσεχώς θα εκτεθούν σε γκαλερί της Αθήνας. Το ipad της παίρνει φωτιά. Είναι αυτοδίδακτη αλλά τα ζωγραφικά και τα γλυπτά (!) δημιουργήματά της θα μπορούσες άνετα να τα συναντήσεις σε Μπιενάλε.
Όσο καθόμαστε και συζητάμε στους πεζόδρομους και στις πλατείες, γιατί ο καιρός είναι σχεδόν καλοκαιρινός στη Μαδρίτη, συνεχώς εμφανίζεται κάποιος και ζητά απ΄την παρέα τσιγάρο. Το αποκορύφωμα είναι όταν ένας κλοσάρ αρπάζει το πιάτο απ΄το τραπέζι μας και χύνει στη φέτα ψωμί που κουβαλά το περιεχόμενό του! Η σύγχρονη ελληνική δραματουργία που αποτυπώνει την ελληνική κρίση συναντά την ισπανική πραγματικότητα που σπαρταρά!
Η μεγάλη ατραξιόν παρόλα αυτά, σε μια πόλη που έχεις την αίσθηση ότι ποτέ δεν κοιμάται και η πορνεία κάνει πλέον θραύση ακόμα και στα πιο κεντρικά σημεία, είναι οι δίδυμες γερόντισσες, δυο κοκέτες ντυμένες πάντα με το ίδιο σύνολο, που κάνουν βόλτα αγκαζέ τα βράδια στα βουερά στενάκια του Λαβαπιές. Σαν ηρωίδες του Μπέκετ.
