Προχωρώντας στον πεζόδρομο της Βαλαωρίτου για να φτάσεις στη γκαλερί Έκφραση – Γιάννα Γραμματοπούλου, η γυάλινη βιτρίνα σε αφήνει να πάρεις από μακριά μια μικρή ιδέα για το τι συμβαίνει μέσα. Ιδιαίτερες κατασκευές, άλλες σε συνδυασμό έντονων χρωμάτων και φαινομενικά αταίριαστων υλικών και άλλες μονόχρωμες και πιο λιτές, που ακολουθούν ένα είδος κανόνα. Ο ενιαίος χώρος των 75 τ.μ., που φιλοξενεί από τις 21 Ιανουαρίου και μέχρι τις 15 Φεβρουαρίου την ατομική έκθεση του Κορνήλιου Γραμμένου «Σκουλπτούρα emfatica», έχει γεμίσει με τα έργα αυτά που κρέμονται από τους τοίχους, βρίσκονται στο πάτωμα ή κρέμονται από την οροφή της αίθουσας. Αμέσως καταλαβαίνεις ότι κάτι θέλουν να σου πουν. Πώς μπορεί να σε αφήσει ανεπηρέαστο άραγε το έργο «Αγάπη» που είναι ολότελα μαύρο, χρώμα που μόνο αγάπη δε θυμίζει; Και που έρχεται σε πλήρη αρμονία με τους κατάμαυρους νεαρούς εραστές – τίποτα δεν είναι τυχαίο ίσως-, αυτούς που «τα βράδυα συναντάς στην Βαλτετσίου, αλλά και αλλού στην πόλη, να λαμπυρίζουν στο σκοτάδι», όπως συμπληρώνουν το έργο αυτό οι λέξεις της Πατρίτσιας Γερακοπούλου που έχει επιμεληθεί τα κείμενα που συνοδεύουν την έκθεση.
Η έκθεση
Μετά από τις εκθέσεις «Knights», «Σάρματα», «Flowers», «After math» στο Γενί Τζαμί και τα «Aliens» της πλατείας Δεξαμενής, η παρούσα δουλειά του Κορνήλιου Γραμμένου περιλαμβάνει μια σειρά από 44 έργα, που προέκυψαν τη διετία 2012-13. Πρόκειται κυρίως για επιτοίχια γλυπτά και ανάμεσά τους βρίσκει κανείς και δυο κολάζ, καθώς και δυο μακέτες για ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης. «Όλα τα σημεία λειτούργησαν με μια φόρμα συγκεκριμένη. Η μνήμη και η φαντασία αρχίζουν να παράγουν εικόνες. Οι εικόνες πραγματώνονται μέσα από τα υλικά. Τα υλικά που έχω χρησιμοποιήσει σε αυτή την έκθεση είναι 2ης κατηγορίας, όπως θα τα λεγε κανείς. Είναι κυρίως ξύλα, σίδηρος, χαρτί και χαρτόνι ή κομμάτια χρησιμοποιημένα ήδη που εγώ τους δίνω μια άλλη, καινούρια ζωή. Και τα υλικά αυτά δουλεύτηκαν με τρόπο σωστό ώστε η μνήμη να λειτουργεί ομοιόμορφα, όπως η μνημοσύνη λειτουργεί για μένα».
Αν και στην αρχή, μπορεί να μην καταλαβαίνεις και πολλά από το σχήμα και τη μορφή, στην πραγματικότητα όλα είναι ξεκάθαρα. Ο Κορνήλιος Γραμμένος μας παρουσιάζει μέσα από τα έργα αυτά μια καυστική αντιμετώπιση της πραγματικότητας. Καταπιάνεται με θέματα της καθημερινότητας που όλους μας απασχολούν και όλους μας προβληματίζουν. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα έργα «Πινόκιο ή βγαίνω για ψώνια 3 φορές την ημέρα», «Μνημείο στο κουράγιο», «Θλίψη»- είναι η θλίψη αυτή που προκύπτει από το σπασμένο εσωτερικό ενός σπιτιού που η ασπρόμαυρη διακόσμηση του μεγαλώνει την αίσθηση του χάους.
Οι αφορμές από όσα συνέβαιναν στην Αθήνα τα προηγούμενα χρόνια είναι αναμφισβήτητα πολλές και προσφέρουν μια ατελείωτη πηγή έμπνευσης. Βλέπε τη «Δρομέισα», ένα γεράκι που περιπατάει όλη την Αθήνα και αφηγείται τις δικές του ιστορίες. Ή τον «Γείτονα». Ένα κράνος μοτοσικλέτας, γεμισμένο με ατσαλόμαλλο, στέκεται όρθιο με ύψος 3.40μ. Σε κάθε διαδήλωση ο ίδιος τύπος έπαιρνε πάντα μαζί του το κράνος του. Και φυσικά κάθε ερέθισμα προκαλεί κάποιο άλλο ερέθισμα, θα έλεγε κανείς ως συμπλήρωση ή και ως αντίδραση. Έτσι, δίπλα στο «Γείτονα», βρίσκει κανείς το «Ματωμένο πρόσωπο», εμπνευσμένο ως μορφή από τις τοτεμικές φιγούρες, που αντιπροσωπεύει το διαδηλωτή εκείνο που αποφάσισε να πάει στη διαδήλωση χωρίς το κράνος του.
Η έμπνευση
«Δεν είχα κάποιο συγκεκριμένο θέμα εξ’ αρχής. Καθώς δούλευα στο εργαστήριο μου, άρχισε να προκύπτει μια σειρά έργων. Βασική πηγή άντλησης φαντασίας ήταν μια σειρά έντονων εικόνων που ήταν over exposed μέσα μου εκείνο το διάστημα. Όλοι θα συμφωνήσουμε πως η ζωή μας ήταν κάπως διαφορετική αυτή την 3ετία που μας πέρασε. Δεν το εννοώ απαραίτητα αρνητικά αυτό, απλά σίγουρα μας προβλημάτισε και κάπως αλλιώς. Όλα ήταν πιο ρευστά, πιο χύμα, κάπως σαν ένα κομμάτι ζελέ που δεν έχει σταθερότητα. Τώρα η ζωή μας είναι πιο οριοθετημένη. Και αυτό ισχύει τόσο για την καλλιτεχνική πλευρά του ανθρώπου όσο και για την πολιτική του, που εκφράζεται μέσα από την καθημερινότητα του».
Η φαντασία
«Ο γλύπτης έχει ως όπλο τη φαντασία που είναι, έτσι κι αλλιώς, μπολιασμένη από εμπειρίες. Μπορεί να παρεμβαίνει και να αφήνει ζωτικό χώρο στο έργο του να δημιουργηθεί από μόνο του. Προσπαθώ να το ελέγξω, αλλά στην πραγματικότητα το αφήνω να δράσει μόνο του. Έχει φύγει από μένα και αυτό είναι πολύ καλό όταν συμβαίνει, είναι ευτυχία. Κάπως έτσι έγιναν όλα. Έτσι ξεκίνησαν να προκύπτουν αυτά τα έργα, με τα αγαπημένα μου υλικά, ξύλο, σίδηρο, χαρτόνι. Σίγουρα ο γλύπτης επιλέγει τα υλικά που του μιλάνε. Δε χρησιμοποιώ καθόλου πλαστικά , όλα είναι οργανικά. Κι όλη αυτή η διαδικασία ήταν ένα έναυσμα που ήθελε να βγει από τη σπονδυλική μου στήλη και δεν το εμπόδισα. Κάθε φορά που μπαίνεις στη διαδικασία της δημιουργίας το υλικό σου πρέπει να είναι απομυθοποιημένο και να νιώθεις οικεία μαζί του. Είναι όπως συμβαίνει σε μια ερωτική πράξη που αν δεν υπάρχει η οικειότητα, κάτι χάνεις».
Η γκαλερί και ο κόσμος
«Και τα 44 έργα αλλάζουν σίγουρα την υφή του χώρου. Αν θα έπρεπε να το ορίσουμε κάπως αυτό, θα λέγαμε ότι δημιουργείται μια αρμονική συμμετρία που κόβεται με μια αρμονική ασυμμετρία. Τα έργα έχουν τα δικά τους δυσαρμονικά ξεσπάσματα στο χώρο ώστε να μπορεί να δει κανείς το πόσο διαφορετικά είναι αλλά και να βρει αυτό που τα ενώνει. Το feedback από όσους έχουν επισκεφθεί μέχρι στιγμής την έκθεση με χαροποιεί ιδιαίτερα. Είναι η 3η ατομική μου έκθεση σ’ αυτό το χώρο κι αυτό είναι μια καλή στιγμή για μένα. Όταν συνεργάζεσαι με έναν χώρο, άλλωστε, τηρείς μια συνέχεια ανά 2ετία ή 3ετία- κάτι θα πρέπει να γίνεται συστηματικά και σιγά σιγά ο κάθε καλλιτέχνης διαμορφώνει και το κοινό του που περιμένει την επόμενη δουλειά του στον συγκεκριμένο χώρο. Σε αυτή την έκθεση, έχω παρατηρήσει ότι το 80% περίπου όσων έρχονται έμεινε αρκετή ώρα και κοιτούσε τα έργα. Αν το σκεφτείς, αφιερώνοντας ένα μόνο λεπτό σε κάθε έργο, αμέσως καταλήγεις να είσαι στο χώρο της γκαλερί 44 λεπτά. Από αυτή την άποψη, νιώθω ότι έχω κερδίσει το παιχνίδι. Κυρίως εφόσον πρόκειται για έργα “ετερόκλητα” που κινούν, όμως, το ενδιαφέρον του κοινού, δηλαδή το κάνουν to step in. Είναι σαν να βρίσκεσαι σε ένα πάρτι και να πρέπει να μιλήσεις με 44 διαφορετικούς ανθρώπους για ένα λεπτό με τον καθένα. Ακόμα και ο πιο διστακτικός, σίγουρα θα κερδηθεί τελικά από την έμφαση σε κάποιο/α από τα έργα».
Ο Τίτλος και η γλώσσα- “Σκουλπτούρα emfatica”
«Η λέξη “σκουλπτούρα” είναι αμιγώς λατινική. Τη χρησιμοποιούν οι ιντελεκτουάλε και ακούγεται κάπως πιο ιδιαίτερη. Βέβαια οι Λατίνοι χρησιμοποιούσαν και χρησιμοποιούν τη λέξη statue που είναι από την ελληνική λέξη ίσταμαι. Αργότερα, που τα έργα έγιναν πιο σύνθετα, χρησιμοποιούσαν τη λέξη «σκουλπτούρα». Εμείς λέμε πλαστική ή, πιο απλά, γλυπτά. Η “έμφαση”, από την άλλη, είναι από τις πιο ελληνικές λέξεις που έχουμε και που την έχουν χρησιμοποιήσει και πολλοί άλλοι λαοί. Έχουν κάτι κοινό αυτές οι δυο λέξεις. Στην ουσία αυτό που έχω κάνει είναι ότι έχω ελληνοποιήσει τη λατινική λέξη «σκουλπτούρα» και έχω γράψει με λατινικούς χαρακτήρες την ελληνική λέξη «εμφατικά». Έχουμε, πράγματι, κοινές παράλληλες πορείες με Ευρώπη στο σύνολο ως λαοί. Για παράδειγμα, οι Ρωμαίοι εδώ ήρθαν κ δεν θα ήξεραν αλλιώς για τις κόρες και τους κούρους. Είναι σαν να βγάζω το αντιδάνειο στην επιφάνεια, ακριβώς όπως και οι άλλοι έχουν δικές μας λέξεις και τις χρησιμοποιούν. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως γλωσσολογικά έχουμε δώσει τα πάντα. Νιώθω πολύ Ευρωπαίος και νιώθω οικειότητα στην Ιταλία ή στη Γερμανία, για παράδειγμα, χώρες που έχω ζήσει πολλά χρόνια και υποθέτω ότι και στην υπόλοιπη Ευρώπη θα ένιωθα το ίδιο. Τη στιγμή που δημιουργείται το έργο, νιώθω ότι πρέπει να τηρήσω την ελληνική γλώσσα ως αρχή. Σε πολλά έργα βάζω τον τίτλο και στις δυο γλώσσες. Πάντως στη “Σκουλπτούρα emfatica”είναι η πρώτη φορά που όλα τα έργα έχουν τίτλους και μάλιστα έχουν τίτλους κάπως περιπετειώδεις. Υπάρχουν, βέβαια, έργα που φωνάζουν το όνομα τους από μόνα τους, όπως για παράδειγμα με το έργο “Χορευτές”. Και υπάρχουν και έργα που το φωνάζουν στα αγγλικά. Πώς να μεταφέρεις τόσο εύστοχα με τρεις απλές λέξεις της ελληνικής γλώσσας τη φράση “Man oh man!”; Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με τα έργα “Art therapy”, “Parking lot with a monumental sculpture on top”, “Mare nostrum (mama what they’ve done to our sea)”, που αναφέρεται στη Μεσόγειο φυσικά, “Mama alien”, “Rasta- Malevich- Ganja (cause i am beginning to see the light)”, εμπνευσμένο από το πολύ σημαντικό “Μαύρο τετράγωνο” του Malevich, “L’ origin du monde”… Και είναι άλλα που κρατάνε αυτό το παιχνίδι μεταξύ αγγλικής και ελληνικής γλώσσας, όπως το “Διαχρονικό Tsokaro”, όπου το τσόκαρο παραμένει χωρίς μετάφραση, αλλά γράφεται με χαρακτήρες λατινικούς.»
Ο κατάλογος
Οι εκδόσεις Asclipianum δημιούργησαν, σε συνεργασία με την Πατρίτσια Γερακοπούλου, τη Μαριλένα Κασιμάτη αλλά και το Νικόλα Χρηστάκη που έγραψαν τα κείμενα, ένα μικρό booklet που περιλαμβάνει μια λογοτεχνική αφήγηση- εξήγηση για το τι βλέπει ο θεατής ή για το τι έβλεπε ο Κορνήλιος Γραμμένος καθώς συνδύαζε τα διαφορετικά υλικά. «Είναι ένας κατάλογος διαφορετικός. Ένας καλλιτέχνης δεν βγάζει τις φωτογραφίες μπροστά αλλά βγάζει τα κείμενα στο προσκήνιο. H Πατρτίτσια ενθουσιάστηκε την πρώτη φορά με τις 13 τοτεμικές μου φιγούρες στην έκθεση «Retour a la raison» και αλληλοερωτηθήκαμε αν θα ήθελα να μου γράψει για κάθε έργο κάποια πράγματα, όπως και έγινε. Και κάπως έτσι, οι εικόνες βρίσκονται μόνο σε ένα cd στο πίσω μέρος του βιβλίου και έτσι μπορείς μετά να κλικάρεις και να δεις τα έργα. Είναι Θέλω να δοθεί λίγος χρόνος στο θεατή, αφού πάρει το booklet, για να προβληματιστεί το μυαλό του. Δουλειά του κοινού είναι να κάνει ένα βήμα προσέγγισης και να ασχοληθεί με αυτό που θέλει να δει.»
Γκαλερί Έκφραση-Γιάννα Γραμματοπούλου, Βαλαωρίτου 9, τηλ: 2103607598. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
