Είτε παρακολουθούμε μία ταινία είτε μία τηλεοπτική σειρά, αυτό που πάντα επιδιώκουμε, ακόμη κι αν δεν το καταλαβαίνουμε συνειδητά, πέρα από το ύφος, το genre που προτιμούμε ή τη σκηνοθετική ματιά, είναι αυτό που λέμε «μία καλή ιστορία». Δηλαδή, ένα καλό σενάριο. Το σινεμά έχει αποδείξει σε όλη την πορεία του ότι μπορεί να κάνει θαύματα ενώ, η τηλεοπτικές ξένες παραγωγές έχουν αποδείξει τα τελευταία χρόνια ότι δεν έχουν σε τίποτα να ζηλέψουν τις μεγάλες κινηματογραφικές τόσο αισθητικά όσο και αφηγηματικά.
Τι συμβαίνει όμως στα καθ’ ημάς; Πόσο εύκολο είναι να είσαι σεναριογράφος στην Ελλάδα σήμερα; Τι χρειάζεται για την δόμηση ενός καλού σεναρίου; Με όλους αυτούς τους προβληματισμούς να πλανιούνται, η Ένωση Σεναριογράφων Ελλάδος διοργανώνει στις 23 και 24 Σεπτεμβρίου στο αμφιθέατρο «Αντώνης Τρίτσης» το σεμινάριο Η μύηση στην τέχνη του σεναρίου στο οποίο μία ομάδα διακεκριμένων ανθρώπων από το χώρο του σεναρίου θα είναι εισηγητές για να προσπαθήσουν να ρίξουν φως στο κεφάλαιο «Σενάριο» στην Ελλάδα σήμερα.
Οι σεναριογράφοι Ρένα Ρίγγα και Άννα Χατζησοφιά ξετυλίγουν στην Popaganda μερικούς από αυτούς τους προβληματισμούς για να μας προετοιμάσουν για το σεμινάριο.
Ποιές είναι οι προσδοκίες από τη «Μύηση του Σεναρίου» και τι ανταπόκριση βλέπετε να έχει; Άννα Χατζησοφιά: Η συμμετοχή είναι πάρα πολύ ικανοποιητική μέχρι στιγμής αν και δεν γνωρίζω το σημερινό ακριβή αριθμό των δηλωσάντων αλλά είχε στο παρελθόν μεγάλη ανταπόκριση και σε κάθε περίπτωση είναι μια προσφορά την Ένωσης Σεναριογράφων Ελλάδος στους Αθηναίους πολίτες. Έχουν ξαναγίνει σεμινάρια σε συνεργασία και με τον Ο.Π.Α.Ν.Δ.Α. και η Ε.Σ.Ε. κάνει τέτοιου τύπου εκπαιδευτικές-πολιτιστικές δράσεις με πολύ υψηλή συμμετοχή για ένα τόσο εξειδικευμένο θέμα όπως είναι το σενάριο. Δεν διδάσκεται γενικά δημιουργική γραφή στο σεμινάριο αλλά συγκεκριμένα η συγγραφή σεναρίου που σημαίνει πως όποιος ενδιαφέρεται να συμμετέχει σε αυτό είναι προσανατολισμένος σε αυτή τη συγκεκριμένη φόρμα γραφής πράγμα πολύ εντυπωσιακό από τη στιγμή που υπάρχουν τόσες πολλές συμμετοχές.
Ρένα Ρίγγα: Οι προσδοκίες μου είναι να δώσω λίγη από τη γνώση που έχω αποκτήσει τόσα χρόνια γράφοντας σενάρια σε νέους ανθρώπους που θέλουν να ασχοληθούν με το θέμα.
Ποιά η σημασία του τηλεοπτικού σεναρίου; Πόσο πιστεύετε ότι επηρεάζει η δομή του σεναρίου την αναταπόκριση ενός στο κοινό; Οι τηλεθεατές θέλουν περισσότερο μία καλή ιστορία ή το χτίσιμο χαρακτήρων; Α.Χ.: Για το χώρο της τηλεόρασης πιο σημαντικό παγκοσμίως είναι το σενάριο και από εκεί και πέρα είναι πολύ σημαντικό το πόσο σωστά δομούνται οι χαρακτήρες και φυσικά δεν είναι καθόλου αμελητέο το γύρισμα. Όπως και οι ερμηνείες των ηθοποιών. Ο ίδιος ρόλος με έναν συγκεκριμένο ηθοποιό μπορεί να αναδειχθεί και με κάποιον άλλο να περάσει αδιάφορος κι έχουμε πολλά παραδείγματα για του λόγου το αληθές.
Όμως μια καλή σκηνοθεσία τηλεοπτικά δεν μπορεί να φτιάξει μια κακή ιστορία. Νομίζω πως η καλή ιστορία είναι εξίσου σημαντική με το χτίσιμο των χαρακτήρων. Για να έχεις μια καλή ιστορία πρέπει να έχεις δημιουργήσει σωστά τους χαρακτήρες που φέρουν την ιστορία. Ένα από τα στοιχειώδη πράγματα που μαθαίνουμε στο σενάριο είναι το παραμύθι «μια φορά κι έναν καιρό ήταν κάποιος, που ήταν κάτι και έκανε κάτι…». Και ας μην πάμε μακρυά. Η έναρξη της Οδύσσειας του Ομήρου μας δείχνει το ποια είναι η σχέση των χαρακτήρων και της ιστορίας «Ἄνδρα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλα πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης …» δηλαδή να ψάξουμε τον άντρα που «έπαθε..έκανε…». Ο χαρακτήρας και η ιστορία πρέπει να είναι σε απόλυτη συνάφεια.
Ρ.Ρ.: Το σενάριο είναι η βάση για το έργο είτε τηλεοπτικό είναι αυτό είτε κινηματογραφικό. Δομή, πλοκή, ιστορία, χαρακτήρες είναι τα στοιχεία του. Ένα απ’ όλα να λείπει, το σενάριο καταρρέει.
Τελικά, πόσο διαφέρει η δομή και η προσέγγιση σε ένα τηλεοπτικό και σε ένα κινηματογραφικό σενάριο; Α.Χ.: Στην ουσία κάθε τηλεοπτικό επεισόδιο πρέπει να είναι μια μινι ταινία για να έχει ενδιαφέρον. Οι ίδιες αρχές διέπουν τα δύο είδη αλλά με άλλη συμπύκνωση ίσως θα προσεγγίσουμε το κινηματογραφικό σενάριο και πιθανά με άλλο μήνυμα και τρόπο θα προσεγγίσεις το τηλεοπτικό σενάριο. Όμως η τέχνη της αφήγησης είναι ακριβώς η ίδια. Όπως θα κινηθείς χωρίζοντας σε πράξεις την ιστορία βάσει της Αριστοτέλειας δομής, είτε διαλύοντάς την σε ένα κινηματογραφικό σενάριο, το ίδιο πράγμα θα κάνεις και σε ένα τηλεοπτικό σε συμπύκνωση. Αλλά σε μια σειρά 60 επεισοδίων στην ουσία κάνεις 60 μικρές ταινίες αναπτύσσοντας την ιστορία με συγκεκριμένους ήρωες. Την ίδια ιστορία μπορείς να την πεις σε δύο ώρες αλλά και σε σαράντα ώρες αλλά με τελείως διαφορετικό τρόπο, θα έχεις περισσότερα plots, περισσότερες ανατροπές και διακυμάνσεις.
Ρ.Ρ.: Και τα δύο έχουν αρχή μέση και τέλος. Δεν διαφέρει καθόλου δομικά.
Πόσο βιώσιμος μπορεί να είναι εν έτει 2017 ο κλάδος των σεναριογράφων στην Ελλάδα; Ποιές οι δυσκολίες που έχουν να αντιμετωπίσουν; Α.Χ.: Υπάρχουν δυσκολίες σε σχέση με την οικονομική κατάσταση όπως σε όλους τους καλλιτεχνικούς κλάδους. Το επιπλέον πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε όπως και άλλοι καλλιτέχνες είναι το ασφαλιστικό. Είναι από τη φύση της δουλειά που δεν είναι συνεχής. Βεβαίως έχουμε και την πρόκληση των show και των realities που έχουν κάνει πολύ δυναμική επιστροφή, είναι και φθηνότερη λύση, με αποτέλεσμα να γεμίζει η τηλεόραση με αυτά. Ειδικά για νεότερους συναδέλφους είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα.
Ρ.Ρ.: Με δυσκολία επιβιώνουμε λόγω έλλειψης χρημάτων στο χώρο μας. Δεν γίνονται πολλές δουλειές πια, άρα και ο κλάδος έχει συρρικνωθεί.
Τα τελευταία χρόνια στο εξωτερικό οι τηλεοπτικές παραγωγές ανταγωνίζονται αυτές του κινηματογράφου, πιστεύετε ότι στα ελληνικά δεδομένα θα μπορούσε κάποια στιγμή να συμβεί το ίδιο; Α.Χ.: Όχι απλώς ανταγωνίζονται. Μεγάλα ονόματα του κινηματογράφου όπως οι Ridley Scott, Martin Scorsese, αδερφοί Cohen, Susan Sarandon, Jessica Lange έχουν περάσει στην τηλεόραση. Η τηλεόραση χτυπάει πολύ δυνατά τον κινηματογράφο αλλά όχι επιτελώντας τον ίδιο ρόλο. Δυστυχώς το ποιοτικό mainstream, οι ταινίες που απευθύνονται σε ευρύ κοινό τείνουν να εξαφανιστούν κι έχουμε το σινεμά του δημιουργού -ευτυχώς υπάρχει πάντα αυτός ο κινηματογράφος. Έπειτα η πλειοψηφία της παραγωγής είναι αυτό που λέμε teen movies, με αποτέλεσμα ο μέσος απαιτητικός θεατής να στρέφεται στην τηλεόραση η οποία διεκδικεί έτσι ένα μεγάλο μέρος του πιο αναβαθμισμένου κοινού, όχι του κλασσικά τηλεοπτικού κοινού. Γίνονται βεβαίως και εξαιρετικές παραγωγές ( π.χ. ΗΒΟ) με πολλά λεφτά επομένως είναι δύσκολο να το προσεγγίσουμε στην Ελλάδα.
Εδώ γίνονται δουλειές με 15.000 ευρώ το επεισόδιο. Έτσι δεν γίνεται όμως σωστή δουλειά, η τηλεόραση και ο κινηματογράφος είναι ακριβό σπορ, απασχολούν πολύ κόσμο. Μπορεί να βλέπουμε μια σειρά με έξι άτομα αλλά ο κύκλος εργασιών πίσω από αυτούς μπορεί να αναφέρεται σε πενήντα άτομα. Βλέπουμε ένα old time classic-vintage Κωνσταντίνου και Ελένης και λέμε «τί ωραίο που είναι» αλλά δουλεύει τόσος κόσμος πίσω από αυτό κι ας μην ήταν από τις πιο ακριβές δουλειές. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να πούμε σήμερα ότι θα κάνουμε μια σειρά όπως το Δεληγιάννειο Παρθεναγωγείο που είχε κόστος 80.000 με 90.000 ευρώ το επεισόδιο γιατί ήταν εποχής και είχε π.χ. ενδυματολογικές απαιτήσεις από βεστιάρια της Τσεχοσλοβακίας για τις στολές των μαθητριών, ράφτηκαν πολλά νέα ρούχα και κατασκευάστηκαν σκηνικά από την αρχή. Παρ’όλα αυτά πιστεύω πως η οικονομική κατάσταση είναι ένα άλλοθι για να κάνουμε τα πράγματα πιο φτηνά και εύκολα, είμαι πεπεισμένη γι’αυτό. Πιστεύω πως ό,τι επενδύεις σου επιστρέφεται.
Ρ.Ρ.: Είναι θέμα χρημάτων και πάλι. Ρίχνουν λεφτά στις τηλεοπτικές παραγωγές και έτσι μπορούν να γίνουν πολύ καλύτερες και να φτάσουν ίσως και τις κινηματογραφικές. Εδώ ακόμη και οι κινηματογραφικές παραγωγές γίνονται με ελάχιστα χρήματα.
Τι μπορεί να αποκομίσει ένας επαγγελματίας του χώρου από το σεμινάριο και τι κάποιος που δεν εμπλέκεται στο χώρο επαγγελματικά; Α.Χ.: Ένας επαγγελμάτίας του χώρου θα μπορούσε να συμμετέχει ως διδάσκων στο σεμινάριο πιο πολύ από ότι σαν μαθητής, μεταφέροντας την εμπειρία του ή να θελήσει να δει την τεχνική κάποιου άλλου συναδέλφου του. Κάποιος που έρχεται στο σεμινάριο για να μάθει, μπορεί να ανιχνεύσει τις βασικές αρχές του σεναρίου –το σεμινάριο είναι καθαρά εισαγωγικό στο σενάριο. Από εκεί και πέρα θα μπορέσει να καταλάβει εάν τον ενδιαφέρει σαν είδος και να μάθει ακόμη περισσότερα γύρω από την περιπέτεια-ταξίδι που λέμε σενάριο.
Ρ.Ρ.: Ο επαγγελματίας θα δει και μια άλλη οπτική, την προσωπική οπτική των διδασκόντων. Όποιος δεν εμπλέκεται θα αποκτήσει μια εικόνα του τι σημαίνει σενάριο.
