«Είναι ίδιος ο Τολστόι», με είχαν προετοιμάσει. Η δουλειά του, έτσι κι αλλιώς, έχει συγκριθεί επανειλλημένα με την τέχνη του συγγραφέα της «Αννας Καρένινα». Ο παραδόξως παντελώς άγνωστος στην Ελλάδα συγγραφέας και ιστορικός Βλάντιμιρ Σαρόφ, τo Russian Booker Prize για το 2014, τον οποίο η διεθνής κριτική αποκαλεί «ζώντα κλασικό» και το βιβλίο του “Before and During” η «Le Monde” χαρακτήρισε «το πιο φιλόδοξο σύγχρονο μυθιστόρημα», βρέθηκε στην Αθήνα, προσκεκλημένος του 1ου Athens Culture Symposium που συνδιοργάνωσαν το Ελληνο-Aμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο και οι Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού. Και μίλησε στην Popaganda για την «ερωτική σχέση» Ελλάδας- Ρωσίας που είναι ώριμη για γάμο, την Επανάσταση, τη Ρωσία του Πούτιν, τη ρωσική νεολαία, που δεν γνωρίζει πια τον Λένιν, αλλά και τη μεταφορά ως συγγραφικό εργαλείο.
Έχει επισκεφτεί ξανά τη χώρα. Πριν από δυο χρόνια. Περνώντας απ’ την Αθήνα, για να καταλύσει στη Ρόδο, ανέβηκε να προσκυνήσει την Ακρόπολη.
Είναι αλήθεια ότι στη Ρόδο ολοκληρώσατε ένα βιβλίο; Ναι. Ξαναέγραψα ένα κεφάλαιο από το βιβλίο που πήρε το Μπούκερ («Επιστροφή στην Αίγυπτο»). Είναι πολύ ωραία να δουλεύεις στην Ελλάδα.
Σας επηρεάζει στη συγγραφή το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεστε; Ειδικά σε περιβάλλοντα όπως η Ρόδος, που έχει διατηρήσει μια αρχιτεκτονική χωρίς παραμορφώσεις από τον 15ο αιώνα.
Σε ένα κλίμα όπως αυτό της Ελλάδας θα καθόσασταν όμως ποτέ να γράψετε τα βιβλία που έχετε συγγράψει; Κανείς δεν μπορεί να το γνωρίζει. Όπως και να έχει, μου αρέσει να βρίσκομαι κάτω από το δικό σας εκτυφλωτικό φως, ειδικά όταν έχουμε χειμώνα στη Ρωσία.
Είναι πραγματικά αξιοπερίεργο το ότι δεν έχει μεταφραστεί ούτε ένα βιβλίο σας στα ελληνικά, όταν εδώ και χρόνια σας υμνεί ο γαλλικός και βρετανικός τύπος. Τι δεν έχει γίνει ή τι έχει γίνει λάθος; Δεν ξέρω. Παρ’όλα αυτά νιώθω πολύ καλά όποτε βρίσκομαι εδώ, με ξέρουν δεν με ξέρουν οι Ελληνες. Το να βρίσκομαι στην Ελλάδα είναι για μένα ένα… φυσικό γεγονός.
Εχει γραφτεί ότι το “Before and During” («Πριν και κατά τη διάρκεια») είναι το πιο φιλόδοξο μυθιστόρημα που έχει εκδοθεί στη Ρωσία από την πτώση του Κομμουνισμού. Ξεκινά από τη Ρωσική Επανάσταση και εκτοξεύεται στο χρόνο, μιλώντας για τη μουσική, τον έρωτα κ.ο.κ.,έχοντας για ήρωες τον Στάλιν, τον Λένιν, τον Τολστόι, τη Μαντάμ Ντε Σταελ. Πώς κατορθώσατε να συνθέσετε τόσο… αταίριαστα «υλικά»; Όλοι οι συγγραφείς έχουν τα δικά τους εργαλεία. Εγώ ζω και δουλεύω με κάποιες μεταφορές. Μέσα από τις μεταφορές σε κάποιο στάδιο όλα αυτά τα ανόμοια κι αταίριαστα στοιχεία και θέματα, συνδέονται. Βρήκα, μεταξύ άλλων, εξαιρετικά ενδιαφέρουσες τις επιστολές του Σκριάμπιν και ο τρόπος που αντιλαμβανόταν τη μουσική. Αναρωτιέμαι επίσης στο βιβλίο «πώς αντιλαμβανόντουσαν τον κόσμο οι επαναστάτες;» Στις σελίδες του συντίθενται ψηφίδες όλων αυτών που συνθέτουν τον κόσμο μας.
Είναι ο λόγος που χαρακτηρίζουν το μυθιστόρημα φιλοσοφικό; Mάλλον το χαρακτηρίζουν έτσι επειδή προσπαθώ να κατανοήσω όλη τη ρωσική ιστορία ως ένα σχόλιο της Ιεράς Γραφής. Νομίζω πως όλη τη ρωσική ιστορία μπορεί να τη γράψει κανείς ως ένα σχόλιο στις Γραφές. Αυτό δεν σημαίνει ότι το σχόλιο αυτό είναι και σωστό.
Πώς αντιμετωπίζετε τα ιστορικά πρόσωπα; Τον Στάλιν, τον Λένιν; Δεν υπάρχει ο κίνδυνος αυτή η επιλογή να καταλήξει γκροτέσκα; Στο μυθιστόρημα υπάρχει ούτως ή άλλως πολύς σαρκασμός, γκροτέσκο και ειρωνεία. Δεν δουλεύω με συγκεκριμένες φιγούρες ή πρόσωπα αλλά με τις απόψεις τους που συνεχίζουν και επιζούν. Για παράδειγμα, στη σύγχρονη Ρωσία υπάρχει η φράση :Ο Λένιν σήμερα είναι πιο ζωντανός απ’όλους τους ζωντανούς.
Η (Ρωσική) Επανάσταση νίκησε αλλά έως τώρα δεν την έχει κατανοήσει κανείς.
Ισχύει αυτό; Ανακάλυψα ότι οι Ρώσοι μαθητές δεν γνωρίζουν σχεδόν τίποτα σήμερα για τον Λένιν. Έπαψε να είναι όσο ζωντανός όσο ήταν κάποτε. Δηλαδή, μπορεί να μην έχει πεθάνει εντελώς, αλλά δεν είναι τελικά και πιο ζωντανός απ’όλους ζωντανούς.
Υπάρχει στη χώρα σας νοσταλγία για τη λενινιστική περίοδο;Εγώ δεν έχω νοσταλγία. Σας το δηλώνω ξεκάθαρα. Υπάρχει ένα συγκεκριμένο ζήτημα που με απασχολεί ιδιαίτερα. Η (Ρωσική) Επανάσταση νίκησε αλλά έως τώρα δεν την έχει κατανοήσει κανείς. Προσωπικά την συνδέω με τη διάσπαση της Εκκλησίας στα μέσα του 17ου αιώνα. Τότε δημιουργήθηκε μια ιδέα που τελικά εκμεταλλεύτηκαν οι Μπολσεβίκοι. Ότι η εκκλησία δεν είναι ευλογημένη, ότι ο κόσμος έχει γίνει το βασίλειο του σατανά. Ο λαός δέχτηκε την Επανάσταση ως το μοχλό μέσω του οποίου θα χτιστεί ένας παράδεισος, ο κομμουνιστικός. Καταλαβαίνω ότι μια συζήτηση για την Επανάσταση είναι σύνθετη, αλλά επιμένουν τα ερωτήματα γύρω από το γιατί νίκησε ο μπολσεβικισμός.
Δεν είμαι πολιτικός, δεν είμαι στρατιωτικός, αλλά αυτό που συμβαίνει στη Μέση Ανατολή είναι το απόλυτο κακό. Η επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων προξενεί μεγαλύτερο χάος.
Νωρίτερα σχολιάζατε ότι οι εξελίξεις στη Συρία σάς θυμίζουν την κατάσταση πριν την Ρωσική Επανάσταση. Ως ιστορικός βλέπετε ότι οι συνθήκες είναι ώριμες για μια νέα επανάσταση; Εγώ αυτό που απελπισμένα φοβάμαι είναι ότι μπορούν να καταστραφούν, να καταρρεύσουν τα πάντα. Όταν τα νεύρα των ανθρώπων φτάσουν στο όριό τους τότε κάποιος μπορεί πολύ εύκολα να χάσει τον έλεγχο. Και μπορεί κάποιος τραβώντας την πρώτη πέτρα να μην θέλει να προκαλέσει μια επανάσταση, αλλά η διαδικασία για την Επανάσταση με αυτή την πέτρα να αρχίσει κινείται από μόνη της, συμπαρασύροντας τις επόμενες, σαν μια χιονοστιβάδα. Αυτό μπορεί όντως να συμβεί σήμερα.
Μιλάτε για μια Επανάσταση, μια εξέγερση ή μια άλλου τύπου ανάφλεξη, ένα πόλεμο; Θα πρέπει να επιζήσει κάποιος από μια κατάσταση για να αποφανθεί αν θα είναι τελικά επανάσταση ή ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Περιμένατε ότι θα εμπλεκόταν στο μέτωπο της Συρίας και η Ρωσία; Δεν το περίμενα. Αλλά όταν σκοτώνονται άνθρωποι απλοί, άμαχοι, παιδιά και όταν εκατομμύρια τρέχουν να γλιτώσουν απ΄την καταστροφή… Πότε οι άνθρωποι τρέχουν μακριά από κάποιες καταστάσεις; Όταν χάνουν και την τελευταία τους ελπίδα. Γιατί είναι πολύ δύσκολο να εγκαταλείπεις το σπίτι και τη χώρα σου για μια χώρα που δεν ξέρεις τη γλώσσα της και έχει άλλα ήθη. Δεν είμαι πολιτικός, δεν είμαι στρατιωτικός, αλλά αυτό που συμβαίνει στη Μέση Ανατολή είναι το απόλυτο κακό. Η επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων προξενεί μεγαλύτερο χάος. Οι μεγαλύτερες τραγωδίες προκύπτουν όταν σε ένα πολιτισμό δημιουργούνται εντάσεις και δεν υπάρχει δυνατότητα για σύνθεση. Έτσι προέκυψε και η Ρωσική Επανάσταση. Κι ενώ εμείς είμαστε έτοιμοι να κάνουμε κάποιους συμβιβασμούς, ξαφνικά ανακαλύπτουμε ότι είναι τόσο μεγάλο το μίσος. Επειδή στο DΝΑ μας υπάρχουν ο πολιτισμός και η ανοχή, υπερισχύοντας το μίσος είναι σαν να απαρνιόμαστε τους ίδιους μας τους εαυτούς. Έτσι ξεκίνησε κι αυτή η κρίση.
Έχουμε πολύ καιρό να ακούσουμε κάτι από το ουκρανικό μέτωπο. Όσα συνέβησαν στην Ουκρανία είναι μια τραγωδία γιατί ο ρωσικός και ουκρανικός λαός έχουμε μεγάλους δεσμούς. Ανέκαθεν δεν κατανοούσα τον κόσμο μας. Αλλά όταν ξεκίνησε αυτή η αιματοχυσία, η συνειδητοποίηση της αδυναμίας μου να κατανοήσω τον κόσμο στον οποίο ζω, εντάθηκε. Αυτός ο κόσμος όλο και περισσότερο με τρομάζει.
Εσείς, ένας ιστορικός, ένας λογοτέχνης, δεν κατανοείτε ακόμη και την τρέλα του κόσμου; Και μάλιστα ιστορικός μιας πολύ περίεργης περιόδου της ρωσικής ιστορίας. Της εποχής του Ιβάν του Τρομερού. Κι εκείνη την εποχή όλα ήταν πολύ δύσκολα, άσχημα. Αλλά την περίοδο που ζει κάποιος θέλει τα πράγματα να είναι καλύτερα από παλαιότερα.
Ηρθατε προσκεκλημένος για ένα συμπόσιο που αφορούσε στο σύγχρονο πολιτισμό. Η παρέμβαση, η τοποθέτησή σας εντάχθηκε καθόλου στο context της χρεοκοπημένης και αντιμέτωπης με το προσφυγικό ζήτημα χώρας; Η χρεοκοπία είναι ένα ιντερμέτζο από τη ζωή και την Ιστορία της Ελλάδας. Χωρίς τον ελληνικό πολιτισμό δεν μπορείς να κατανοήσεις κανένα πολιτισμό. Ο ελληνικός πολιτισμός συνεχίζει να ζει. Στον ελληνικό πολιτισμό δεν έχει τελεστεί καμία απολύτως χρεοκοπία. Οι άνθρωποι τρώμε, πίνουμε, φοράμε ρούχα. Τι μένει πίσω από μας; Το μοναδικό πράγμα που μένει από εμάς, μετά από εμάς είναι η μνήμη για αυτά που έχουμε πετύχει και για τα λάθη που κάναμε, τα τραγικά λάθη. Τα εργαλεία που διατηρούν αυτή τη μνήμη –δεν υπάρχουν άλλα- είναι η λογοτεχνία, ο πολιτισμός μας. Τα βιβλία μας, οι αναμνήσεις μας, τα δράματά μας, η μουσική μας, οι πίνακές μας, τα γλυπτά μας, ο Παρθενώνας. Το προσφυγικό είναι μια τραγική υπόθεση. Τόσοι άνθρωποι να εκδιώχνονται απ΄τη χώρα τους, χωρίς οι ίδιοι να φταίνε σε τίποτα!
Η χρεοκοπία είναι ένα ιντερμέτζο από τη ζωή και την Ιστορία της Ελλάδας. Χωρίς τον ελληνικό πολιτισμό δεν μπορείς να κατανοήσεις κανένα πολιτισμό. Ο ελληνικός πολιτισμός συνεχίζει να ζει. Στον ελληνικό πολιτισμό δεν έχει τελεστεί καμία απολύτως χρεοκοπία.- Φωτογραφία με την Ζωζώ Λιδωρίκη (Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού) από την επίσκεψη του Σαρόφ στην Ελλάδα.
Είδατε την κρίση ετούτη τη φορά στην Αθήνα; Είμαι δυο μέρες στην Αθήνα. Ομως, η εικόνα που δίνουν η πόλη και οι άνθρωποι που κυκλοφορούν σ’ αυτή είναι ότι υπάρχει άνεση. Μου είναι δύσκολο να φανταστώ ότι οι πολίτες που αντικρίζω έχουν προβλήματα. Δεν διακρίνω αγωνία ή άγχος .
Οι σχέσεις Ελλάδας-Ρωσίας συσφίχτηκαν πρόσφατα. Διανύουμε μια ερωτική περίοδο. Η κατάσταση έχει ωριμάσει. Είμαστε στο δρόμο για να βάλουμε στεφάνι.
Ιστορικά όμως ουδέποτε η Ρωσία υποστήριξε εμπράκτως την Ελλάδα. Την ώρα της κρίσης περισσότερο τη στάση του Πόντιου Πιλάτου κρατούσε και κρατάει η χώρα σας. Μήπως η Ρωσία θεωρεί ότι η Ελλάδα πρέπει να τη βοηθήσει…;
Πιστεύω στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και στην καλοσύνη. Αυτά τα δυο είναι και το σύμβολο της πίστης μου.
Η ρωσική καθημερινότητα στην εποχή του Βαλντιμίρ Πουτίν πώς είναι; Αλλάζουν πολύ οι άνθρωποι και με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Και δεν με χαροποιεί καθόλου αυτό, φυσικά. Αλλάζουν εσωτερικά, στο πώς αντιλαμβάνονται τον κόσμο.
Τη δεκαετία του ’80 στα μετρό της Μόσχας οι επιβάτες ήταν με ένα βιβλίο στο χέρι. Σήμερα τα βιβλία αντικαταστάθηκαν από τα ipad και τα κινητά τηλέφωνα. Διαβάζουν οι Ρώσοι ακόμα βιβλία, εφημερίδες και lifestyle περιοδικά, φυσικά. Είναι μια «σπασμένη» εικόνα αυτό που είδατε, από την οποία δεν μπορείς να βγάλεις ένα καθαρό, ασφαλές συμπέρασμα, δεν μπορείς να πεις ότι οι Ρώσοι δεν διαβάζουν καθόλου. Διαβάζουν ακόμη, αλλά φυσικά διαβάζουν λιγότερο από ό,τι παλαιότερα.
Μετά το “Before and During” και το “Return to Agypt” τι γράψατε; Τις «Πρόβες». Τα πρώτα τρία βιβλία τα συνέγραψα επί Σοβιετικής Ενωσης. Οι “Πρόβες” συνδέονται με τη διάσπαση της ρωσικής εκκλησίας. Το βιβλίο ήταν μια προσπάθεια, με τη βοήθεια της μεταφοράς, να κατανοήσω τους επόμενους διόμισι αιώνες ρωσικής ιστορίας. Αυτό που περιγράφω είναι ένα είδος θεάτρου της εποχής του Πατριάρχη Νίκονα (1605-1681), οπότε αλλάζει η γενιά των «ηθοποιών».
Φαίνεται πως δυσκολεύεστε να αποβάλλετε την ιδιότητα του ιστορικού ακόμη και όταν γράφετε λογοτεχνία. Πιθανότατα. Αλλά ως λογοτέχνης δεν έχω ασχοληθεί με τις περιόδους που ως ιστορικός μελετάω. Γράφω μυθιστορήματα για τα πράγματα που δεν καταλαβαίνω και προσπαθώ να κατανοήσω.
Θα σας ενδιέφερε να γράψετε ένα μυθιστόρημα για την Περεστρόικα και την εποχή μετά; Προς το παρόν, όχι. Θέλω μεγαλύτερη απόσταση από αυτή την περίοδο, γιατί η περίοδος αυτή είναι αρκετά ζωντανή. Χρειάζομαι περισσότερη αποστασιοποίηση.
Υπάρχει κάτι που διαφοροποίηθηκε στη διαδικασία συγγραφής μετά την κατάρρευσή της ΕΣΣΔ; Πότε καταπιεζόσασταν περισσότερο; Επί Σοσιαλισμού ή σήμερα; Επί ΕΣΣΔ δεν έδινα σε κανένα να διαβάσει τα μυθιστορήματά μου. Τώρα απλά τα δίνω και εκδίδονται. Έγραφα με απόλυτη ειλικρίνεια και επί Σοβιέτ και τώρα. Η λογοτεχνία είναι ένα πολύ αυθεντικό μέσο. Ένα μυθιστόρημα γράφεται σε διάρκεια 5-6 ετών. Κι εσύ κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων ζεις σε μια άλλη ζωή. Ζεις μέσα σε αυτό το μυθιστόρημα.
Ζείτε και δημιουργείτε σε μια χώρα με τεράστια παράδοση στη λογοτεχνία. αισθάνεστε συνεχιστής της; Θα με δεχτεί κι εμένα αυτή η παράδοση; Δεν ξέρω, μολονότι η «Επιστροφή στην Αίγυπτο» συγκρίθηκε πολύ έντονα με τον Γκόγκολ. Υπάρχει σχέση με τον Γκόγκολ , αλλά συνδέεται και με τη “Θεία Κωμωδία” και με την Εξοδο της Παλαιάς Διαθήκης.
Σε τι πιστεύετε; Στη ζωή μου πολύ μεγάλο ρόλο παίζουν οι σχέσεις φιλίας. Είναι αυτό που με κρατάει, εκτός από τον έρωτα, που οπωσδήποτε είναι μια πολύ ιδιωτική υπόθεση.Πιστεύω στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και στην καλοσύνη. Αυτά τα δυο είναι και το σύμβολο της πίστης μου.
