Ποια είναι η Γιώτα Τελεία Ωμέγα (Ι.Ω); Τι είναι όλα αυτά που γράφει στα ημερολόγια της; Και είναι εν τέλει το 2071 τόσο κοντά; Ο σκηνοθέτης Αλέξης Αλεξίου, μέσα σε μόλις 14 λεπτά μιας εξαιρετικής πειραματικής μικρού μήκους ταινίας επιστημονικής φαντασίας, γυρισμένης σε φιλμ 8 χιλιοστών, καταφέρνει να μας κάνει μέρος ενός κόσμου που ήδη γεννιέται και καθημερινά τρέχει κατοστάρια προς τον απόλυτο σχηματισμό του.
Εικόνες που δονούνται σε ένα σύμπαν για το οποίο έχουμε πρωτοδιαβάσει στα βιβλία του Χάξλεϊ και του Όργουελ του περασμένου αιώνα, δημιουργούν ρίγη στη ραχοκοκαλιά, συνοδευμένες από την δυνατή μουσική επένδυση του Γιάννη Βεσλεμέ, τον ηχητικό σχεδιασμό του Μανώλη Μανουσάκη και την θαυμάσια αφήγηση της Σοφίας Κόκκαλη. Ατμόσφαιρες ζοφερές, πόλεις βιομηχανικές σε αποσύνθεση, πολυεπίπεδες έρημες γέφυρες, τούνελ και κτίρια εγκαταλελειμμένα που μυρίζουν έντονα τα αποκαΐδια μιας postwar κατάστασης.
Αίσθηση πνιγμού και μοναξιάς σε ένα δυστοπικό περιβάλλον όπου ακόμη και μια 9D ταινία αποτελεί πολύτιμο γκατζετάκι ελευθερίας για όσους σκέπτονται κι αισθάνονται βαθιά και δεν θέλουν να μεταλλαχθούν σε εξελιγμένους «νέους» ανθρώπους που θα διακτινιστούν σε έναν νέο πλανήτη. Για όσους θέλουν να τρώνε αληθινό φαγητό κι όχι συνθετικά χάπια, για όσους ακόμη κι ένα τσίμπημα κουνουπιού τους θυμίζει τις ρίζες τους σε έναν αληθινό κι όχι επίπλαστο κόσμο και προσπαθούν να διαφυλάξουν στη μνήμη όσα αξίζει να διασωθούν από ένα σύστημα που ελέγχει, εξομοιώνει και ισοπεδώνει τα πάντα.
Η ταινία, λίγο πριν ταξιδέψει στην μακρινή Κορέα και το διεθνές φεστιβάλ του Μπουσάν, κάνει πρεμιέρα στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το Σάββατο 12 Μαρτίου. Σε μια δύσκολη εποχή, μέσα στην πολεμική ατμόσφαιρα, την κρίση και την πανδημία που ζούμε, παρακολουθώντας την σε διαπερνά η ανατριχίλα ότι τίποτα δεν αποκλείει όλα όσα τρέχουν στην οθόνη να είναι απλώς ένα βήμα πριν γίνουν οδυνηρή πραγματικότητα.
Λάτρης της επιστημονικής φαντασίας, ο δημιουργός του υπέροχου νουάρ «Τετάρτη 04:45», αποκαλύπτει εδώ αυτήν την πτυχή του, ανατρέχοντας «στο οπτικό ημερολόγιο της Ι.Ω, μιας κοπέλας που ζει στο κοντινό μέλλον», αναρωτιέται αν θέλει να διακτινιστεί και προσπαθεί να μην ξεχάσει αισθήσεις και εικόνες από τον παλιό ελεύθερο κόσμο.
Αφίσα: Γιώργος Τασιούλας
Τι σου έδωσε αφορμή για την ταινία; Το κείμενο ή ένα δυστοπικό μέλλον που σε απασχολεί έτσι κι αλλιώς, ένα μέλλον που ο Χάξλεϊ και ο Όργουελ έχουν προ πολλού προβλέψει –και μάλλον ήδη το ζούμε και καλούνται να ζήσουν τα παιδιά μας; Λατρεύω την Επιστημονική Φαντασία, ειδικά τη λογοτεχνία της και τους Αμερικανούς συγγραφείς του ’50 και του ’60, το λεγόμενο «νέο κύμα» (Ντικ, Σπίνραντ, Έλισον κ.α.). Ο κόσμος σήμερα θυμίζει όλο και περισσότερο δυστοπία του μέλλοντος και ταυτόχρονα πισωγύρισμα σε αυτές τις δεκαετίες. Ψυχρός και αληθινός πόλεμος, πυρηνική απειλή, οικονομική κρίση, πανδημίες. Η οργισμένη πολιτική γλώσσα του νέου κύματος της Ε.Φ. μοιάζει, πιο πολύ από ποτέ, ταιριαστή και επίκαιρη για να σχολιάσει την ανθρώπινη κατάσταση. Αφορμή για την ταινία ήταν το κείμενο που έγραψε η Ασπασία (Λυκουργιώτη) και πρωτοδημοσίευσε στο facebook πριν 4-5 χρόνια. Το κείμενο μού το επεσήμανε η Αφροδίτη (Νικολαΐδου) που έκανε την παραγωγή στην ταινία. Και οι δύο συμφωνήσαμε ότι ήταν γεμάτο κινηματογραφικές εικόνες. Εκπλαγήκαμε όταν μάθαμε ότι η Ασπασία το έγραψε το 2006 σε ηλικία 21 χρονών, βασισμένη στο αληθινό της ημερολόγιο, ενόσω βρισκόταν στις καταλήψεις των πανεπιστημίων, θέλοντας να μιλήσει για τους αγώνες του φοιτητικού κινήματος και τις προσωπικές της αγωνίες.
Αναπολείς, όπως η αφηγήτρια, μία άλλη εποχή -όπου την ελευθερία δεν την ακολουθούσε μια κάμερα παρακολούθησης; Οι κάμερες βρίσκονται σήμερα παντού. Στα σπίτια μας, στους υπολογιστές μας, στα κινητά μας, στους δρόμους, στους δημόσιους χώρους. Έχουμε συμβιβαστεί και εξοικειωθεί με την ιδέα της παρακολούθησης. Δεν μας ενοχλεί. Καταγράφουμε τα πάντα, αγνοώντας ότι ταυτόχρονα μας καταγράφουν. Ή μάλλον το ξέρουμε και απλά το έχουμε αποδεχθεί. Στον αντίποδα αυτής της άλογης κουλτούρας ψηφιακής καταγραφής και παρακολούθησης, η ηρωίδα της ταινίας, η «Ι.Ω», επιλέγει ένα ξεπερασμένο αναλογικό μέσο για να συλλέξει τις εικόνες και τις σκέψεις της. Μια κάμερα και φιλμ των 8 χιλιοστών – το ξεχασμένο δηλαδή «χειροποίητο» υλικό των κινηματογραφικών ονείρων και παιδικών αναμνήσεων μιας άλλης εποχής.
Πόσο ρόλο θεωρείς ότι ήδη παίζει στις ζωές μας ο Μεγάλος Αδερφός –το τεράστιο γκράφιτι που υπάρχει στην ταινία με τον μεγάλο και το παιδί είναι ίσως αναφορά σε αυτόν; Το συγκεκριμένο γκράφιτι βρίσκεται στο λιμάνι του Πειραιά. Πολλοί το έχουν δει, ίσως λίγοι το έχουν προσέξει. Δεν ξέρω τι συμβολίζει. Αυτό που ξέρω είναι ότι ο Μεγάλος Αδερφός είναι πάντα δίπλα μας και μας “προσέχει”. Το πρόβλημα ίσως είναι ότι όλοι μας έχουμε σιωπηλά συμβιβαστεί με την ιδέα του. Κάποιοι μάλιστα ανησυχούν και διαμαρτύρονται όταν δεν νιώθουν το άγρυπνο βλέμμα του να τους θωπεύει και να τους ακολουθεί.
Πρόκειται, πιστεύεις, «να έρθει το νέο είδος ανθρώπων», όπως έγραψε ο Γιώργος Χειμωνάς στον «Γιατρό Ινεότη», το 1971, και όπως πολλοί έχουν προβλέψει; Θα έρθει όντως η ώρα που θα διακτινιστούμε; Η ταινία ξεκινά με την προφητική αυτή φράση από το σπουδαίο βιβλίο του Γιώργου Χειμωνά. Έχουμε φτάσει πια πιστεύω σε αυτό το σημείο. Η πραγματικότητα και ο κόσμος γύρω μας θέτει σήμερα διαρκώς αυτό το ερώτημα. Πρέπει ο καθένας μας να αποφασίσει σε ποιο είδος ανθρώπου ανήκει. Το παλιό είδος ανθρώπου, όπως λέει και ο Χειμωνάς, πρέπει, ήρεμα και σιωπηλά, να «εξαφανιστεί». Το νέο, θεωρητικά «τέλειο» είδος, είτε το θέλουμε είτε όχι, θα επικρατήσει. Η ηρωίδα της ταινίας, η «Γιώτα Τελεία Ωμέγα» (Ι.Ω), 100 χρόνια μετά -η ταινία διαδραματίζεται στο 2071- θέτει και η ίδια στον εαυτό της το ερώτημα. Σε ποιο είδος και σε ποιο κόσμο θέλει να ανήκει. Στο τέλος αποφασίζει…
Ο πόλεμος στην ταινία σου εμφανίζεται μέσα από ένα στρατιωτικό κοιμητήριο –ως ίσως εικόνα ανάμνησης της Ι.Ω. Αυτές τις μέρες, στο παρόν μας, γίνεται πάλι ένας άγριος πόλεμος. Τον περίμενες τώρα ή τον έβλεπες να έρχεται αργότερα στο κοντινό μας μέλλον; Βλέπεις στο παρόν του “θραύσματα” από ένα αντίστοιχο μέλλον; Στην ταινία υπονοείται ότι η ανθρωπότητα ζει στα συντρίμμια ενός πολέμου και ότι η πολεμική της μηχανή, και αυτή μισό-κατεστραμμένη, ετοιμάζεται διαρκώς για ένα καινούργιο πόλεμο. Δεν ξέρουμε ποια είναι η απειλή – δεν έχει σημασία. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο πλανήτης έχει εξαντληθεί και η μόνη δίοδος είναι ο εποικισμός – διακτίνηση σε κάποιο άλλο κόσμο. Η ανθρωπότητα ίσως είναι τελικά μια μάστιγα, μια αρρώστια, ένας ιός που όταν σταματά να απομυζεί έναν οργανισμό μεταπηδά στον επόμενο. Αναρωτιέμαι ποιός ή τι θα την σταματήσει…
