Νυχτερινός Ανταποκριτής (Nightcrawler) ****1/2*
ΗΠΑ, 2014, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Dan Gilroy
Πρωταγωνιστούν: Jake Gylenhaal, Rene Russo, Bill Paxton
Διάρκεια: 117’
Ο Lou δεν είναι αυτό που λες φυσιολογικό άτομο. Έχει μια εσάνς παραξενιάς να τον περιβάλλει. Άνεργος και παρίας, ανακαλύπτει μια δημιουργική διέξοδο από τα οικονομικά του προβλήματα: γίνεται ανεξάρτητος νυχτερινός ανταποκριτής, τραβώντας βίντεο από ατυχήματα που λαμβάνουν χώρα στους αυτοκινητοδρόμους του Λος Άντζελες. Ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος και ο Lou τώρα ξεκινάει την καριέρα του, μα έχει το πλεονέκτημα του ότι μαθαίνει αστραπιαία. Όταν αρχίσει να γίνεται ένας σεβαστός πάροχος υλικού ενός τοπικού καναλιού, θα αναγκαστεί να κάνει τις τακτικές του ακόμα σκληρότερες προκειμένου να σκαρφαλώσει ψηλότερα. Μπορεί να ακουστεί υπερβολικό πως πρόκειται για ένα ευφυέστατο και εξαιρετικά σκηνοθετημένο φιλμ που όχι απλά πετυχαίνει το σκοπό του, μα παρουσιάζει φορμαλιστικά και νοηματικά μεγαλύτερο βάθος από αυτό που δείχνει να έχει σε πρώτο επίπεδο, μα είναι αλήθεια. Είναι όντως ένα λαμπρότατο παράδειγμα εύληπτου και πλήρους νοήματος κινηματογράφου που συνδυάζει άψογα την κριτική με την ψυχαγωγία. Ταινία της εβδομάδας δαγκωτό.
Το να βλέπεις σύσσωμο το διαδίκτυο να ωρύεται για τη μη συμμετοχή του Νυχτερινού Ανταποκριτή στα φετινά Όσκαρ πλην του Πρωτότυπου Σεναρίου, να γκρινιάζει για τη μη υποψηφιότητα του Jake Gylenhaal για το Όσκαρ Α’ Ανδρικού και γενικώς να φανατίζεται σε τέτοιο βαθμό για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια για κάποια μη-συμμετοχή, είχε ομολογουμένως πλάκα. Και αυτό όχι επειδή δεν ήταν μια ταινία πανάξια να διεκδικήσει κάποια κατηγορία στα βραβεία, μα ακριβώς επειδή δε χρειάζεται κανένα απολύτως βραβείο για να επισφραγίσει την ποιότητά του, συνεχίζει να υπάρχει αυτόφωτο πέρα από κάθε Ακαδημία. Ούτως ή άλλως, το νόημά του απέχει κατά πολύ από κάθε γραμμή «πολιτικής ορθότητας» και μη ουσιαστικής ενασχόλησης με υπάρχοντα κοινωνικά προβλήματα , οπότε και να ήταν υποψήφιο δε θα «του πήγαινε».
Γιατί λέω τα παραπάνω; Απλό, το φιλμ ασκεί κριτική στο σύστημα του καπιταλισμού και στην απορρόφηση του ατόμου βαθύτερα μέσα στα γρανάζια. Τη διατήρηση παραγωγής διεστραμμένων ατόμων που χτίζουν τα όνειρά τους όχι με βάση την ανθρωπιά μα με βάση το χρηματοοικονομικό συμφέρον, καταλήγοντας ένα μάτσο κτήνη που «φτιάχνονται» με την ιδέα του απάνθρωπου και βγάζουν το ψωμί τους απ’ αυτό, χωρίς να τους απασχολεί το ηθικό του ζητήματος. Κρίνει τη βιομηχανία της ενημέρωσης για την απόκρυψη πληροφοριών, το «πλάσιμο» μιας ιστορίας και την αξιολόγηση του τι αξίζει να ειπωθεί και τι όχι, κάτι που καθορίζεται με βάση τα νούμερα και όχι τη γενικότερη σημασία. Ακούγεται αυτό σα μια ταινία που θα μπορούσε να βραβευτεί από κάποια βιομηχανία που κατά μια έννοια υποστηρίζει τα όσα κριτικάρονται από τις σεκάνς της; Ξεκάθαρα όχι, ζήτημα αυτοσυντήρησης. Κι ας βρήκε διανομή από μια εταιρεία σαν την Open Road Entertainment, την ίδια εταιρεία που πρόπερσι ήταν υπεύθυνη για τη διανομή του Believe του Justin Bieber…
Επιπλέον, η σκηνοθεσία του Dan Gilroy κάθε άλλο πέρα από ακαδημαϊκή μπορεί να χαρακτηριστεί. Ο τρόπος με τον οποίο συνθέτει ένα κάδρο, που απεικονίζει τη νύχτα στην Πόλη των Αγγέλων και που επιλέγει να χτίσει τον πρωταγωνιστή του, καθώς και τα γεγονότα στα οποία εμπλέκεται είναι μεν άμεση, γεμάτη ένταση και σφίγγει τη θηλιά γύρω από το λαιμό του θεατή, μα δεν είναι ηθικά ακίνδυνη, ούτε ένα απλό μέσο αφήγησης μιας γραμμικής ιστορίας. Πέρα από συμπαγής, καταφέρνει να αναδείξει σκέψεις, διλήμματα (ποτέ από πλευράς του πρωταγωνιστή), σήψη, τρέλα. Να φύγει από τα στεγανά της παρατήρησης και να περάσει στον έμμεσο σχολιασμό με τα σκοτεινά, νωπά και ενίοτε «ξερά» πλάνα του.
Και περνάμε στην κύρια ατραξιόν αυτού εδώ του σόου φρίκης, τον πρωταγωνιστή. Έναν Gylenhaal καθόλου εμφανίσιμο, καθόλου γοητευτικό και γνήσια γλοιώδη. Την πνευματική του ανισορροπία μπορεί κανείς να την αντιληφθεί από τα πρώτα δευτερόλεπτα που τον βλέπουμε να μιλά, με τα γυάλινα μάτια του και το ψυχωτικό του χαμόγελο. Όσο η ταινία πλησιάζει προς το τέλος, μετατρέπεται σε αυτό το πιόνι του συστήματος που δε θέλησε να κάνει τη διαφορά, μα να μάθει τους κανόνες και να κερδίσει το παιχνίδι. Όχι να ανατρέψει το σύστημα, μα να ξεχωρίσει έναντι των υπολοίπων διαγωνιζομένων, έστω και αν χρειάστηκε να πατήσει επί πτωμάτων.
Αν το Κεφάλαιο του Μαρξ μεταφερόταν στη μεγάλη οθόνη, αυτή η ταινία θα ήταν τα κεφάλαια που αναλύουν τις δράσεις του υπάρχοντος συστήματος. Μπορεί να μην έχει κομμουνιστικές βάσεις, μα είναι διαυγής η οπτική του σχετικά με την ανάδειξη του θεάματος της φρίκης σε καίριο εμπόρευμα. Διαίρει και βασίλευε. Ο Patrick Bateman των ‘10’s.
Στα Χρόνια της Βίας (A Most Violent Year) *****
ΗΠΑ, 2014, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: J. C. Chandor
Πρωταγωνιστούν: Oscar Isaac, Jessica Chastain, David Oyelowo
Διάρκεια: 125’
Ο Abel προσπαθεί να αναρριχηθεί στην αγορά του πετρελαίου θέρμανσης με φόντο το 1981, μια από τις χρονιές με το μεγαλύτερο δείκτη βίαιων περιστατικών στην ιστορία του κόσμου. Οι πιέσεις που δέχεται τόσο από τους ανταγωνιστές του όσο και από ένα νομικό εκπρόσωπο που θέλει να ψάξει τις παρανομίες που ο Abel και οι συνάδελφοι του στην αγορά πετρελαίου διαπράττουν είναι σφοδρότατες. Μετά από ορισμένα περιστατικά, η ευμάρεια του ίδιου και της οικογένειάς του θα απειληθεί, εκτός αν βρει 1,5 εκατομμύριο δολάρια. Μόνο που ο γρηγορότερος τρόπος για να τα αποκτήσει, θα είναι ο λάθος δρόμος. Μετά την υπαρξιακή και πλήρη αγωνία του Όλα Χάθηκαν, ο J. C. Chandor επιστρέφει με ένα χρονικό μιας παρελθούσης δεκαετίας, εξερευνώντας την ψυχή του ανθρώπου όχι σε πνευματικό, μα σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Με ψύχραιμη σκηνοθεσία, σχεδόν ήπιους τόνους και αργό βηματισμό, εξιστορεί σαν άλλος Scorsese μια ιστορία ανόδου και πτώσης, με τους minimal ήχους του Alex Ebert να σιγοντάρουν την πλοκή. Δείχνει την απελπισία σε όλο της το μεγαλείο και, κομμάτι-κομμάτι, συνθέτει ένα μωσαϊκό καταδίκης, με εξαιρετικές ερμηνείες. Ένας πραγματικός sui generis δημιουργός των καιρών μας. Αν ο Νυχτερινός Ανταποκριτής είναι το προσιτό, αυτό εδώ είναι το υποδόριο και υπνωτιστικό.
