Μυρτώ Παπαθανασίου: Η μεγάλη ελληνίδα σοπράνο επιτέλους στο Ηρώδειο

Ενώ την διεκδικούν οι μεγαλύτεροι σκηνοθέτες όπερας και οι μεγαλύτερες σκηνές του κόσμου, μιλά στην Κατερίνα Ι. Ανέστη με τον πιο φυσικό τρόπο για μια καριέρα ήδη μυθιστορηματικών διαστάσεων.

Φωτογραφίες: Γιάννης Δρακουλίδης/ FOSPHOTOS

Διαβάζοντας τις διθυραμβικές κριτικές στον παγκόσμιο τύπο για τις ερμηνείες της, κάτω από φωτογραφίες μιας γυναίκας με έντονα πράσινα μάτια και σώμα που μοιάζει να φλέγεται σε κάθε ερμηνεία, περιμένω να συναντήσω την επόμενη μεγάλη ντίβα της όπερας. Φτάνοντας στο Ηρώδειο, την άκουσα, πραγματικά καθηλωμένη, στις πρόβες για την Ντόννα Αννα στον Ντον Τζοβάννι του Μότσαρτ που ανεβάζει από σήμερα 11 Ιουνίου η Εθνική Λυρική Σκηνή σε σκηνοθεσία Γιάννης Χουβαρδά (επόμενες παραστάσεις 13, 14, 15 Ιουνίου). Όταν αργότερα την συνάντησα στο καμαρίνι, συνάντησα μια γυναίκα με τεράστια μάτια, με λέξεις που έμοιαζαν να τραγουδούν τα τελευταία τους γράμματα, Με γυναίκα που ξεσπούσε σε πολλά συχνά γέλια. Μεγάλα, δυνατά, αβίαστα γέλια. Η Μυρτώ Παπαθανασίου, η εκλεκτή του Φράνκο Τζεφιρέλι, η σοπράνο που έχει ήδη κλεισμένες εμφανίσεις μέχρι το 2018, επιτέλους τραγουδά στο Ηρώδειο. Και εξηγεί μια ατάκα που ξεπερνά κάθε προσδοκία, γιατί αυτή η Ντόννα Αννα είναι διαφορετική από όλες τις άλλες που έχει κάνει (και είναι πολλές).

Μέχρι τον Φεβρουάριο ήσασταν στο Παρίσι, μέχρι τον Μάιο στη Ρώμη, τώρα Αθήνα, τον Σεπτέμβριο Νέα Υόρκη στην Μetropolitan Opera…Tι δηλώνετε ως διεύθυνση κατοικίας;(ακολουθεί ένα γέλιο με την σπάνια φωνή της σε ένα σχεδόν οπερατικό κρεσέντο.) Ναι, έχετε δίκιο. Η βάση είναι στην Αθήνα τα τελευταία χρόνια, γιατί πριν ήταν η Ιταλία. Και χαίρομαι για αυτό. Εργασιακά είμαι έξω, αλλά συναισθηματικά και οικογενειακά είμαι στην Αθήνα. Πρακτικά δεν υπάρχουν χώρες, δεν υπάρχει συγκεκριμένη κατοικία. Συναισθηματικά όμως αισθάνομαι Ελληνίδα. Συναισθηματικά είμαι εδώ. Περιφρουρώ με κάθε τρόπο κάποιες αξίες μέσα μου.

Στις μεγάλες σκηνές του κόσμου όπου εμφανίζεστε, είστε «η Ελληνίδα»; Ναι, ναι βέβαια. Πάντα το ξεχωρίζουν και γράφουν «η Ελληνίδα σοπράνο Μυρτώ Παπαθανασίου». Ποτέ δεν λένε απλά «η σοπράνο Μυρτώ Παπαθανασίου». Αλλά και πάντα κάνουν αναφορές ή και συγκρίσεις με σπουδαίες Ελληνίδες που έχουν διαπρέψει στην όπερα.

Πέρα από τα καλλιτεχνικά όρια και δεδομένα, σας ρωτάνε για την κατάσταση στη χώρα μας; Πάντα με ρωτάνε πώς είναι η κατάσταση και πάντα νομίζουν ότι η κατάσταση είναι καλύτερη. Μου λένε «τώρα είναι καλύτερα, ε;». Και τους εξηγώ πως όχι δεν είναι. Ξέρετε έχουν μεγάλη εκτίμηση για τη χώρα μας. Πάντα θυμούνται σπουδαίους Ελληνες τραγουδιστές που έκαναν κορυφαία καριέρα στο εξωτερικό, όπως η Μαρία Κάλλας, η Αγνή Μπάλτσα, η Σουλιώτη, ο Πασχάλης. Θεωρούν ότι εμεί οι Ελληνες έχουμε κάτι ιδιαίτερο ως ερμηνεία. Αυτό μου το έχει πει και ο Τζεφιρέλι και ο Πίτσι.

Τι εννοούν; Υπάρχει μια αμεσότητα στην απόδοση ερμηνευτικά, στον χαρακτήρα και στον ρόλο. Εχω δει ότι βλέπουν ένα άλλο ταπεραμέντο, μια φλόγα, ένα πάθος πολύ ειλικρινές και δυνατό. Κάτι που δεν το συνηθίζουν οι Βόρειοι. Είναι μια έκρηξη αυτό που βλέπουν στις ελληνικές φωνές. Εχω σκηνοθέτες που μου έλεγαν «κάνε αυτό που έκανες. Ξέρεις εσύ, είναι στο αίμα σου»

Soprano Myrto Papatansiu / Η σοπράνο Μυρτώ Παπαθανασίου

Πώς ξεκίνησε η σχεδόν θρυλική συνεργασία σας με τον Φράνκο Τζεφιρέλι. Το 2007 έκανα το ντεμπούτο μου ως Βιολέτα μαζί του, στην Τραβιάτα. Με είχαν καλέσει από την όπερα της Ρώμης. Ο Φράνκο δεν με γνώριζε, όμως ο μαέστρος είπε «εγώ θέλω την Παπατανάσιου για τη Βιολέτα» (μου εξηγεί γελώντας ότι έτσι προφέρουν το όνομά της οι περισσότεροι). Του το είχε πει χίλιες φορές, οπότε ο Φράνκο είπε «ε, ας δω κι εγώ αυτή την Ελληνίδα». Εφτασα στη Ρώμη μέσα σε δυο εβδομάδες αποστηθίζω το ρόλο ενώ κάνουμε σκηνικές πρόβες με τον Τζεφιρέλι. Ετσι γεννήθηκε μια τεράστια αγάπη. Και αλληλοεκτίμηση.

Ο Τζεφιρέλι κοιτούσε με τα γαλανά διαπεραστικά του μάτια στη σκηνή. Να καταλάβει τι είμαι. Ποια είμαι. Και σε μια παύση στις πρόβες, με πλησιάζει και μου λέει «θα κάνεις μια εξαιρετική Βιολέτα. Μην ανησυχείς. Εγώ είμαι εδώ

Πώς ήταν να είναι ο Τζεφιρέλι κάτω και εσείς πάνω στη σκηνή; Με κοιτούσε με τα γαλανά διαπεραστικά του μάτια στη σκηνή. Να καταλάβει τι είμαι. Ποια είμαι. Και σε μια παύση στις πρόβες, με πλησιάζει και μου λέει «θα κάνεις μια εξαιρετική Βιολέτα. Μην ανησυχείς. Εγώ είμαι εδώ». Κάναμε πρόβες και στο σπίτι του, μόνο με το λιμπρέτο, μιλώντας το.

Αρα επένδυσε σε εσάς. Δεν είχε κι άλλη επιλογή. Όταν έχεις ένα νέο καλλιτέχνη οφείλεις να τον στηρίξεις. Βέβαια ο Φράνκο αν δεν του αρέσει κάποιος στο καστ θα τον κάνει κουρέλι. Δεν υπάρχει περίπτωση.

Το έχετε δει να το κάνει; Ναι το έχω δει.

Εσάς, σας έχει φέρει στα όρια; Όχι. Όμως ο Φράνκο έχει εκρήξεις. Ακόμα και με τους ανθρώπους που συμπαθεί μπορεί να συμβεί αυτό. Ο Φράνκο απαιτεί, και αν δεν του βγάλεις αυτό που απαιτεί θα αρχίσει να εκνευρίζεται, να φορτώνει.

Αλλάξατε από την πρώτη συνεργασία και μετά; ‘Ησασταν διαφορετική. Είναι μια εμπειρία που βγαίνεις πολύ δυνατός μέσα από αυτήν.

Τι ακριβώς αφορά αυτό το σκάνδαλο το 2010 με την Ντανιέλα Ντεσί και τη σύγκρουση με τον Τζεφιρέλι; Εγώ είχα ήδη συμβόλαιο με την όπερα της Ρώμης. Μετά την Τραβιάτα το 2007. κάναμε Παλιάτσους και Φαύστα με τον Φράνκο. Η Τραβιάτα του 2010 θα γινόταν με εμένα στο πρώτο καστ. Όμως έγιναν κάποια πράγματα και η κυρία Ντεσί, επειδή ακυρώθηκε κάποια παραγωγή που θα έκανε στην Όπερα της Ρώμης, ήθελε να με αντικαταστήσει! Όμως ο Φράνκο δεν ήθελε. Μεταξύ τους συνέβη μια φοβερή σύγκρουση. Την πρεμιέρα φυσικά την έκανα εγώ και ο Φράνκο θεωρούσε απαράδεκτο το γεγονός ότι η κυρία Ντεσί ήθελε να κάνει Τραβιάτα χωρίς να έχει κάνει αρκετές πρόβες. Τα πράγματα για το Τζεφιρέλι ήταν πολύ οριοθετημένα. Βρέθηκα στη μέση αυτής της κατάστασης και δεν πήρα θέση γιατί θεωρώ ότι ήταν ξεκάθαρα τα πράγματα – είχα ένα συμβόλαιο, ήξερα τις ημερομηνίες μου και το τι συνέβαινε με μια άλλη συνάδελφο δεν με αφορούσε. Η συνέντευξη τύπου για την Τραβιάτα ήταν επεισοδιακή, έγιναν διάφορα, ειπώθηκαν διάφορα, πετάχτηκαν μικρόφωνα, μπήκαν δικηγόροι στη μέση. Όμως εγώ δεν είχα κάποιο λόγο μέσα σε αυτή τη σύγκρουση, ούτε έφαγα τη θέση κάποια άλλης.

Μάλλον το αντίθετο πήγε να γίνει…Ετσι ήταν η ιστορία αυτή. Η πρεμιέρα έγινε μέσα σε φοβερά τεταμένη ατμόσφαιρα. Εκείνη την περίοδο υπήρχε πολύ στρες.

Ποια ήταν η κομβική στιγμή, που έγινε το πέταγμα από μια πολλά υποσχόμενη καριέρα στο να είστε πρώτο όνομα στις μεγαλύτερες διεθνείς σκηνές; Καθοριστικά ήταν όλα τα βήματα, ένα προς ένα. Δεν πιστεύω στην καριέρα μετεωρίτη που εμφανίζεται ξαφνικά και κάνει ένα μπαμ. Προσωπικά έκανα βήματα σωστά και συνεργασίες και ρόλους που με ανέδειξαν. Η μία πόρτα άνοιγε την άλλη.

Βρίσκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στη σκιά της Μαρίας Κάλλας οι Ελληνίδες σοπράνο στο εξωτερικό; Δεν πρέπει να συγκρίνουμε και προσωπικά δεν το κάνω. Οι άλλοι μπορεί να το κάνουν, όμως εγώ προχωρώ όπως σχεδιάζω.

Μου δίνετε την εικόνα της εξαιρετικά πειθαρχημένης με νοοτροπία και στάση αθλήτριας που κερδίζει Ολυμπιακούς αγώνες. Δεν έχετε ξεφύγει από την πραγματικότητα. Είμαι πειθαρχημένη και στην προσωπική μου ζωή και στο πως πρέπει να δουλεύω. Προσπαθώ να κάνω όσο το δυνατόν καλύτερα αυτό που κάνω. Κάνω τρομερή αυτοκριτική. Συνεχώς, γιατί θέλω να βελτιώνομαι, να δίνω τον καλύτερο εαυτό μου. Αυτό θέλει μια πολύ καθαρή κρίση. Πώς ήταν σήμερα η πρόβα μου.

Είναι καθημερινός και συστηματικός ο απολογισμός; Ναι. Απόλυτα.

Πώς μπορεί κυρία Παπαθανασίου ένας λυρικός τραγουδιστής να κάνει μια καριέρα σαν τη δική σας; Πρέπει να ξεκινάς χωρίς να έχεις το δεδομένο «θα κάνω διεθνή καριέρα». Ξεκινάς αναζητώντας έναν καλό δάσκαλο για να τελειοποιήσεις τεχνικά το όργανό σου, τη φωνή σου, τους μύες που έχεις, το διάφραγμα… Όλα τα στοιχεία που συντελούν στο να έχεις ένα υψηλού επιπέδου αποτέλεσμα. Από τη στιγμή που τα πετυχαίνεις αυτά πρέπει να έχεις υπομονή και επιμονή. Να χτυπάς πόρτες, να πηγαίνεις σε οντισιόν, σε μαέστρους. Και να είσαι πάντα πανέτοιμη. Δεν μπορείς να πηγαίνεις σε οντισιόν χωρίς να είσαι απόλυτα καλός. Ο ατζέντης μου με έβαζε να κάνω οντισιόν τη μία μετά την άλλη. Χρειάστηκε υπομονή. Αλλά την είχα.

Ο χώρος σας είναι από τους ελάχιστους που οι δημόσιες σχέσεις δεν μπορούν να κάνουν έναν λυρικό τραγουδιστή διαχρονικό αστέρι. Αν δεν έχεις φωνή και μυαλό για να αξιοποιήσεις αυτό που έχεις, οι δημόσιες σχέσεις δεν μπορούν να σε κάνουν αστέρι. Μπορεί να κάνει κάποιος μια καριέρα για πέντε χρόνια, λίγη δισκογραφία και μετά θα πέσει. Οποια δυνατή οικογένεια ή σύντροφος και να σε βοηθά από ένα σημείο και μετά πάνω στη σκηνή μένει η καθαρή αξία του τραγουδιστή.

Είναι η πρώτη φορά που τραγουδάτε για τη Λυρική Σκηνή. Εχω τραγουδήσει άλλη μια φορά. Πριν από 12 χρόνια.

Και έκτοτε; Ενώ σας διεκδικούν τα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου, μόλις τώρα θα σας δούμε και πάλι στη Λυρική…Ουδείς προφήτης στον τόπο του… Υπήρχαν κάποιες επαφές που δεν συνδυάστηκαν με τα δικά μου προγράμματα…

Δώδεκα χρόνια είναι πολλά όμως. Εντάξει, είναι και πόσο πραγματικά θες να καλέσεις και να διεκδικήσεις τον τραγουδιστή. Εξω τα θέατρα με κλείνουν πολύ νωρίτερα.

Μιλήσαμε πολύ για τον Τζεφιρέλι. Θα ήθελα να μου πείτε για τη συνεργασία σας με τον Γιάννη Χουβαρδά, εδώ, για τον Ντον Τζοβάννι. Εχουμε πολύ καλή επαφή. Ζητούσε με επιμονή και πειθαρχία κάποια πράγματα, και εμένα αυτό μου αρέσει. Μου αρέσουν οι ξεκάθαρες γραμμές στη σκηνοθεσία και όχι οι μουτζούρες, Είναι ένας σκηνοθέτης που θέλει ακρίβεια, ειλικρίνεια, θέλει αλήθεια στην ερμηνεία. Με βρίσκουν απολύτως σύμφωνη αυτά τα στοιχεία. Και αυτά δώσαμε στην Ντόννα Αννα. Υπήρχε μια ταύτιση ιδεών με τον Γιάννη. Είναι μια μινιμαλιστική απόδοση σκηνοθετικά, και με σουρεαλιστικά στοιχεία, που μας μεταφέρει σε μια κοινωνία με κρίση αξιών, ηθών, με έντονο το στοιχείο της βίας, του εγώ, του εγωισμού, της ζήλειας, της αναρρίχησης. Είναι στοιχεία του σήμερα. Ο Ντον Τζοβάνι είναι ένα μοντέρνο έργο, ένα έργο κορυφαίο.

Δεν είμαι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία τραγουδίστρια που κάνει καριέρα ενώ είναι μητέρα. Είναι αρκετά εξοντωτικό, όμως το παιδί μου έδωσε περισσότερες δυνάμεις. Αποκτάς μια αδιανόητη δύναμη.

Ντόννα Άννα έχετε κάνει πολλές φορές ως σήμερα. Ω ναι. Στο πρώτο μου ξεκίνημα το 2006 στη Τζένοβα, μετά στη Βιέννη στο έτος Μότσαρτ, μετά στο κρατικό θέατρο της Βιέννης, στη Ματσεράτα, στο Αμστερνταμ σε σκηνοθεσία του Γιόσι Βίλλερ με πολλά κρεβάτια πάνω στη σκηνή. Ηταν μια σκηνοθεσία που δεν αγάπησε καθόλου το κοινό. Ηταν μια απόδοση λίγο περίεργη, με πολλά κοψίματα στο έργο που εξόργισαν το κοινό. Θεωρώ όμως ότι ήταν μια εξαιρετική δουλειά.

Αυτή η Ντόννα Αννα που κάνετε εδώ, στο Ηρώδειο, σε τι διαφέρει από τις υπόλοιπες; Διαφέρει στο ότι όταν τραγουδάω, βλέπω την Ακρόπολη.

Πού φτάνουν οι κλεισμένες εμφανίσεις στην ατζέντα σας; Τώρα κλείνουμε την περίοδο 2017-2018. Επεκτείνομαι λίγο ρεπερτοριακά, πάντα φυσικά έχω πολύ Μότσαρτ, Τραβιάτες, περιοδείες, ρεσιτάλ. Σε Παρίσι, Νέα Υόρκη, Ρώμη, Βρυξέλλες…

Αθήνα; Βλέποντας και κάνοντας. Θα δούμε.

Πως συνδυάζεται αυτή η καριέρα με την οικογένεια, με ένα μωρό 15 μηνών. Δεν είμαι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία τραγουδίστρια που κάνει καριέρα ενώ είναι μητέρα. Είναι αρκετά εξοντωτικό, όμως το παιδί μου έδωσε περισσότερες δυνάμεις. Αποκτάς μια αδιανόητη δύναμη. Αυτή η εξέλιξη συναισθηματικά και επαγγελματικά μου έφερε μια ισορροπία.

Τραγουδάτε μπροστά στη μικρή; Ναι, της τραγουδάω. Καμιά φορά έρχεται και στο καμαρίνι. Ειδικά όταν με βλέπει βαμμένη με κοιτάζει με μεγάλα μάτια σα να μη με αναγνωρίζει. Είναι ένα μωρό που έχει κάνει ήδη πολλά ταξίδια. Της αρέσουν πολύ τα ρυθμικά κομμάτια, όταν έρχεται στις πρόβες κάθεται καθηλωμένη.

Τι ακούτε, εκτός δουλειάς; Πολλά και διαφορετικά. Λατρεύω βέβαια την τζαζ. Μου αρέσει η Εϊμι Γουάιχάουζ, η Αγκιλέρα, οι Queen… Πάντως γενικά το αυτί μας χρειάζεται και αποτοξίνωση, αναζητάμε την ησυχία εκτός δουλειάς.

Ελληνικά; Αγαπώ τη Βιτάλη. Πολύ. Αλλά και τον Καζαντζίδη. Στο σπίτι πάντως τραγουδάω και ελληνικά…

Τραγουδάτε στο μπάνιο; Κάνω ζέσταμα στη φωνή στο μπάνιο…

Ποιο είναι το χαρακτηριστικό σας; Η αισιοδοξία.

Η λέξη που λέτε πιο συχνά; Ο,τι να’ναι!

Oταν έρθω να σας ακούσω, ως Ντόννα Αννα, τι θα πρέπει να προσέξω ιδιαίτερα; Ολο το έργο είναι αριστουργηματικό. Αν πρέπει να πω κάτι όμως, θα έλεγα την τελευταία άρια. Εκεί που φαίνεται η πληγωμένη ευαίσθητη πλευρά του εαυτού της, που δεν θέλει να την δείξει. Είναι μια πλευρά που κρύβει κατά τη διάρκεια του έργου.