Ο φονταμενταλισμός στην Δυτική Ευρώπη

Marius von Mayenburg / © Katharina Birus

Πώς εμπνεύστηκες για να γράψεις το “Martyrer”; Υπήρχαν συγκεκριμένα γεγονότα που σε προκάλεσαν; Το έργο ήταν μία αντίδραση σε ένα συνεχόμενο debate σχετικά με τον ισλαμικό φονταμενταλισμό στη Γερμανία. Έβρισκα ενοχλητικό τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι παρέθεταν εδάφια από το Κοράνι χωρίς βαθιά γνώση του περιεχομένου. Και έβρισκα (και ακόμη βρίσκω) εντελώς υποκριτικό τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι στη Δυτική Ευρώπη παρουσιάζουν περήφανα την κοινωνία μας σαν να είναι βασισμένη σε «Χριστιανικές αξίες». Δε φαίνεται να γνωρίζουν πολλά για τις αξίες όπως αναφέρονται στο βιβλίο πάνω στο οποίο βασίζεται αυτή η θρησκεία. Ήθελα να δείξω ότι μπορείς να πάρεις τη Βίβλο και να την κάνεις πηγή μιας εξτρεμιστικής ιδελογίας, η οποία αντιτίθεται βαθιά στις δημοκρατικές μας αξίες.

Υπάρχει Χριστιανικός φονταμενταλισμός κατά την εμπειρία σου; Στην οικογένειά σου, στη γειτονιά σου, στη δουλειά; Ήμουν αρκετά τυχερός να μην βιώσω καθόλου θρησκευτική καταπίεση στην παιδική μου ηλικία. Υπήρχαν άλλα είδη καταπίεσης όμως. Οπότε πιστεύω πως αυτό το έργο δεν είναι συγκεκριμένα για τον Χριστιανικό φονταμενταλισμό, αλλά για τον φονταμενταλισμό γενικά. Χρησιμοποιώ την Χριστιανική θρησκεία γιατί αυτή είναι που ξέρω καλύτερα. Είναι ένα παράδειγμα. Ωστόσο, δε θέλω να πω ότι είναι εντελώς υποθετικό. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι υπάρχει ακόμη αρκετός Χριστιανικός φονταμενταλισμός που προκαλεί πολλά προβλήματα στον κόσμο.

Ακολουθείς κάποια συγκεκριμένη μέθοδο, διαδικασία όταν γράφεις; Η μέθοδος αλλάζει με κάθε έργο. Μερικά έργα απαιτούν πολύ έρευνα (όπως το «Martyrer») κάποια άλλα όχι. Η μόνη μέθοδος που έχω είναι να κάτσω κάτω και να δουλέψω. Δεν βγάζει κανένα νόημα να περιμένεις για την ακτίνα της έμπνευσης να σε χτυπήσει.

Μπορείς να δώσεις κάποια καλή συμβουλή σε νέους συγγραφείς; Πάρτε έναν υπολογιστή χωρίς σύνδεση στο διαδίκτυο.

Σκηνή από το έργο Ο Μάρτυρας από την ομάδα ProvaT.O. σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Λάσκαρη.

Τι είναι αυτό που φοβάσαι περισσότερο στο ευρωπαϊκό μας μέλλον; Μπορούμε να κάνουμε κάτι γι’ αυτό; Η απώλεια της αλληλεγγύης σε όλα τα επίπεδα και η άνοδος του λαϊκισμού μπορεί κάποιες φορές να είναι τρομακτική. Είναι λες και η ανοησία ετοιμάζεται να αναλάβει τα ηνία! Τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό; Πρώτα απ’ όλα: Ψηφίστε! Πιστεύω στα εργαλεία της δημοκρατίας. Δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο από έξυπνους ανθρώπους που πιστεύουν πως δεν υπάρχει νόημα στην ψήφο και στις εκλογές. Και πιστεύω και στην εκπαίδευση. Μία εκπαίδευση που δεν ακολουθεί τους κανόνες του εμπορίου αλλά τις προθέσεις της κουλτούρας. Όταν ήμουν ακόμη στο πανεπιστήμιο, πολλές αλλαγές συνέβησαν στο εκπαιδευτικό σύστημα της Γερμανίας. Οι πολιτικοί προσπάθησαν να μας κάνουν να πιστέψουμε πως η εκπαίδευση θα ήταν καλύτερη εάν η κοινωνία ξόδευε λιγότερα σε αυτή. Πιστεύω πως το αντίθετο είναι αυτό που πρέπει να γίνεται.

Ποια θέματα σε αφορούν; Που βρίσκεις έμπνευση για τα έργα σου; Με ενδιαφέρουν πολλά και διάφορα θέματα αλλά αυτά που έχουν όλα ως κοινό είναι πιθανό η πολύ παλιά διαμάχη της κοινωνίας και του ατόμου. Η έμπνευση είναι κάτι που μπορώ να πάρω από τη ζωή μου, από τους ηθοποιούς μου, από το διάβασμα, τις ταινίες, τη μουσική, τα οπτικά εφέ, βασικά από τα περισσότερα πράγματα που περνάνε από το μυαλό μου. Κάποιες φορές δεν βρίσκω καμία έμπνευση, αλλά είναι εντάξει. Δε μου αρέσει και τόσο πολύ η ιδέα της έμπνευσης. Το γράψιμο είναι δουλειά. Είναι ένα επάγγελμα.

Μπορείς να ξεχωρίσεις μία έκπληξη κατά τη διάρκεια της καριέρας σου; Μία καλή έκπληξη και μία κακή; Η επιτυχία είναι πάντα μία έκπληξη. Και η αποτυχία επίσης. Ένα από τα καλύτερα πράγματα που μου συνέβη είναι η συνεργασία μου με όλους αυτούς τους απίστευτους ανθρώπους στη Schaubuhne. Είμαι πολύ ευγνώμων γι’ αυτό. Το χειρότερο ήταν η απώλεια φίλων και συναδέλφων λόγω γεωγραφικών αποστάσεων, ζήλιας, ναρκωτικών και θανάτου. 

Σκηνή από το έργο Ο Μάρτυρας από την ομάδα ProvaT.O. σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Λάσκαρη.

Πώς φαντάζεσαι το μέλλον σε 10 χρόνια από τώρα; Ελπίζω το παρόν μας να είναι μία γελοία ανάμνηση που θα φαίνεται σαν ένα κακό όνειρο. Έχω παιδιά – δε με παίρνει να είμαι απαισιόδοξος παρόλο που η απαισιοδοξία έχει πάντα την πιο έξυπνη στάση.

Τα έργα σου φλερτάρουν πάντα με τη βία. Χρειάζεται εμπειρία ένας συγγραφέας ή ένα καλό μάτι παρατηρητή είναι αρκετό; Ελπίζω πως κάποια από τα έργα μου είναι για τη βία και δε φλερτάρουν απλώς με αυτή. Πιστεύω πως ως συγγραφέας θα πρέπει να έχω βιώσει τα πράγματα για τα οποία μιλάω. Βεβαίως υπάρχει διαφορά με ποιο τρόπο τα έχω βιώσει. Ο Σαίξπηρ δεν σκότωσε τη γυναίκα του για να μπορέσει να γράψει τον Οθέλλο. Είναι όμως προφανές, πιστεύω, πως βίωσε τη ζήλια.

Πόσο διαφορετική είναι η σκηνοθεσία από το γράψιμο; Τι πρέπει να σκεφτείς διαφορετικά όταν μεταφέρεις τα έργα σου στη σκηνή; Για μένα, η σκηνοθεσία είναι η φυσική εξέλιξη του γραψίματος. Προτού ξεκινήσω να σκηνοθετώ τα έργα μου, μου φαινόταν πολύ αφύσικο να αφήσω τις δικές μου ιδέες για το έργο μου και να το δώσω σε κάποιον άλλο. Μου αρέσει να βλέπω τη διαδικασία της συγγραφής ως την προετοιμασία μιας παραγωγής. Το έργο υπάρχει μόνο λόγω της σκηνής. Δε ζει ως λογοτεχνία.