Κοινότητα και ελληνική αρχιτεκτονική

 Με αφορμή την συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση του Bauhaus, το ινστιτούτο Γκαίτε σε συνεργασία με τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη και το Ωδείο Αθηνών παρουσιάζουν την έκθεση με τίτλο “Από το κτήριο στην κοινότητα. Ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος και το Bauhaus”.

Η όψη του Ωδείου Αθηνών από την οδό Ρηγίλλης. Συνορεύει με τον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας του Σωκράτη.

Η στοά του Ωδείου από την μεριά της λεωφόρου Βασιλέως Κωνσταντίνου.

Η έκθεση πραγματοποιείται στον υπόγειο χώρο του Ωδείου.

Στην έκθεση αυτή παρουσιάζεται ένα μικρό μέρος του αρχείου του σημαντικού Έλληνα αρχιτέκτονα Ιωάννη Δεσποτόπουλου, το οποίο φυλάσσεται στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη. Σκίτσα, σχέδια, φωτογραφίες κείμενα και ηχητικά αποσπάσματα συνθέτουν αυτή την μικρή σε μέγεθος έκθεση, αλλά πολυ περιεκτική σε ιστορικές πληροφορίες και αναφορές για το όραμα μιας σύγχρονης αρχιτεκτονικής στην πόλη της Αθήνας.

Η υπογραφή του Δεσποτόπουλου εντυπωμένη στον τοίχο.

Τα χαρακτηριστικά ανοίγματα στον τοίχο, όπου βλέπουν σε ένα από τα τρία αίθρια του κτηρίου.

Η είσοδος της έκθεσης.

Ο κύριος χώρος της έκθεσης.

Ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος (1903-1992) είναι ο μοναδικός Έλληνας αρχιτέκτονας που έζησε για δύο χρόνια στη Βαϊμάρη, την εποχή που λειτουργούσε εκεί η σχολή του Bauhaus και ήρθε σε άμεση επαφή με την φιλοσοφία, τα έργα και τους ανθρώπους της διάσημης αυτής σχολής σχεδιασμού, αρχιτεκτονικής και καλών τεχνών. Η εμπειρία που απόκτησε από την συνύπαρξη με το πρωτοποριακό κίνημα του Bauhaus, αλλά και από όλο το κλίμα που επικρατούσε την εποχή εκείνη στην Δημοκρατία της Βαϊμάρης, υπήρξε καταλυτική για το μετέπειτα έργο του. Κατανόησε το κίνημα του Bauhaus όχι ως ένα νέο “στυλ”, αλλά ως έναν τρόπο επιτέλεσης σκοπών για πραγματικό κοινωνικό όφελος. Ως έναν τρόπο για να δημιουργηθεί ένας καλύτερος κόσμος. Ήταν από τους πρώτους Έλληνες αρχιτέκτονες που μίλησαν για την ιδεολογική, πολιτική και κοινωνική διάσταση της αρχιτεκτονικής.

Τυπωμένο σε τρεις διαφορετικές γλώσσες, ελληνικά, γερμανικά, αγγλικά, ένα σύντομο χρονολόγιο της ιστορίας του Bauhaus στον κόσμο και στην Ελλάδα. Το χρονολόγιο είναι τυπωμένο σε μορφή μπλοκ, ώστε όποιος επιθυμεί να κόβει από μια σελίδα.

Τρία Κείμενα για το Bauhaus από τον Ιωάννη Δεσποτόπουλο.

Η σκέψη πίσω από την σχέδιο για το Πνευματικό Κέντρο της Αθήνας, όπως το οραματίστηκε ο Δεσποτόπουλος. Το κείμενο, σε τρεις μεταφράσεις, βρίσκεται τοποθετημένο στο ημικύκλιο της λεγόμενης εκκλησίας, ένας ημικυκλικός χώρος, που λειτουργεί ως ηχείο, σχεδιασμένος με βάση την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική. Σκοπός του αρχιτέκτονα ήταν να χρησιμοποιηθεί ως χώρος άσκησης της βυζαντινής μουσικής.

Το ειδικά σχεδιασμένο, από τον Δεσποτόπουλο, δάπεδο από σκούρο πράσινο μάρμαρο στον χώρο της Εκκλησίας, όπου βρίσκεται και η κύρια έκθεση.

Το κτήριο του Ωδείου Αθηνών αποτελεί ένα από αξιολογότερα και πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής στην Αθήνα μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Σχεδιάστηκε και χτίστηκε από τον Δεσποτόπουλο, και είναι το μόνο υλοποιημένο έργο από το φιλόδοξο σχέδιο της τριλογίας του Πνευματικού Κέντρου των Αθηνών, μια αρχιτεκτονική πρόταση που είχε κερδίσει το Α’ βραβείο στον πανελλήνιο διαγωνισμό του 1958. Το πλήρες κτηριακό συγκρότημα δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Το κτήριο του Ωδείου άρχισε να χτίζεται σχεδόν δέκα χρόνια μετά και η κατασκευή του σταμάτησε το 1975, ενώ δεν είχε ακόμη αποπερατωθεί. Έκτοτε, η κατασκευή του συνεχίστηκε σταδιακά, παραμένοντας, μέχρι και σήμερα, σε διάφορα τμήματα ανολοκλήρωτο.

Αρχιτεκτονικές όψεις και φωτογραφίες του Ωδείου, από το αρχείο του Ιωάννη Δεσποτόπουλου, το οποίο ανήκει στο Μουσείο Μπενάκη.

Το κέντρο της έκθεσης καταλαμβάνει ένα μεγάλο τραπέζι με βιβλία για το κίνημα του Bauhaus στην αρχιτεκτονική, στην γραφιστική και στις καλές τέχνες, γραμμένα σε διάφορες γλώσσες και διάφορες εποχές .

Επισκέπτες μπροστά από σχέδιο κτηριακού συγκροτήματος του Δεσποτόπουλου.

Νεανικά σχέδια του Δεσποτόπουλου για αίθουσες μουσικής δωματίου.

Συντομή ιστορική διαδρομή του αρχιτέκτονα Δεσποτόπουλου, με φωτογραφίες, κείμενα και σχέδια.

Φωτογραφία από το γραφείο του στην Σουηδία, όπου πήγε όταν μετανάστευσε από την Ελλάδα λόγω του Εμφυλίου.

Ο Δεσποτόπουλος, που μέσα από την τριβή του με τις ιδέες του Bauhaus κατανόησε την ανάγκη ανάδειξης της κοινωνικής διάστασης των έργων του, θα σχεδιάσει το κτήριο του Ωδείου επιδιώκοντας αυτό να λειτουργήσει, όχι μόνο ως το κτηριακό κέλυφος μια σχολής, αλλά, κυρίως, ως το μέσο σύστασης μιας κοινότητας ανθρώπων, οι οποίοι, ευρισκόμενοι και κινούμενοι σε αυτό, θα μοιράζονται δημιουργικά το ενδιαφέρον τους για την μουσική και τις τέχνες.

Η επιμέλεια της έκθεσης ανήκει στον αρχιτέκτονα Λουκά Μπαρτατίλα, μελετητή του έργου του Ιωάννη Δεσποτόπουλου.

Ο σχεδιασμός της έκθεσης και των εντύπων που την συνοδεύουν ανήκει στην ομάδα MNP Design. Αξίζει η προμήθεια του έντυπου υλικού.

Καθ’ όλη την διάρκεια της έκθεσης, λαμβάνουν χώρα διάφορες παράλληλες εκδηλώσεις, που εμπλουτίζουν το περιεχόμενο της έκθεσης, με προβληματισμούς  για την εξέλιξη της μοντέρνας αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα και με απόψεις για την σημερινή μας αντίληψη για το Bauhaus.

Το πίσω μέρος του ημικυκλίου της Εκκλησίας, όπως εκτείνεται ο χώρος προς το αμφιθεατρικό καθιστικό.

Το φουαγιέ του αμφιθεάτρου, με μεγάλα γυάλινα ανοίγματα προς το αίθριο.