Kassel Jaeger, ένας πρωτοπόρος της πειραματικής μουσικής στην Ελλάδα

Αισίως στην τέταρτη έκδοσή του φτάνει το διεθνές InMute Festival, που επικεντρώνεται στην προβολή ταινιών συνοδεία ζωντανής μουσικής. Ανάμεσα στους επιφανείς φετινούς συμμετέχοντες, μια σημαντική φυσιογνωμία της σύγχρονης γαλλικής μουσικής: ο Francois Bonnet, διευθυντής του ινστιτούτου Ina GRM,  αλλά και γνωστός συνθέτης κάτω από το ψευδώνυμο Kassel Jaeger. H Popaganda είχε έτσι την ευκαιρία να συνομιλήσει με έναν άνθρωπο που η σκέψη του υπερβαίνει τα όρια της μουσικής για εικόνα ή της σύνθεσης, και απλώνεται ως τα όρια του φαινομένου του ήχου και της ακρόασης.

Μιλήστε μας λίγο για το “Yamayaki (Terre Brûlée)” που θα δούμε στην Αθήνα. Ποια είναι  η ιστορία αυτού του πρότζεκτ;  Το Yamayaki (Terre Brûlée) επικεντρώνεται γύρω από μία και μοναδική σεκάνς γυρισμένη στην Ιαπωνία, αυτή μιας φωτιάς και ενός Βούδα από τερρακότα που εμφανίζεται μέσα από τις στάχτες. Η Eléonore Huisse, που σκηνοθέτησε το φιλμ, μου το έδειξε για να φτιάξω γι αυτό την ηχητική  μπάντα, όμως πριν να καταλήξουμε σε αυτήν, είχαμε την επιθυμία να πειραματιστούμε πάνω της, παίζοντας ζωντανά. Ο έντονος χαρακτήρας της εικόνας (που είναι γυρισμένη σε ένα βαθύ ασπρόμαυρο), (tournée dans un noir et blanc profond), ο χρόνος που αιωρείται, και η μίξη γλυκύτητας και σκοτεινιάς που προκύπτει από αυτά, μου δημιούργησαν την επιθυμία να εξερευνήσω διαφορετικές ηχητικές ατμόσφαιρες.

Κάνοντας μουσική για εικόνα, περιορίζεται η ελευθερία της φαντασίας του συνθέτη; Φυσικά. Μια εικόνα είναι πάντα μια δέσμευση. Όμως υπάρχουν και δεσμεύσεις που αποδεικνύονται γόνιμες. Σε αυτή την περίπτωση, αυτό μπορεί να δημιουργήσει μια  «βασική κατεύθυνση» που το θέμα είναι να την ακολουθήσεις και να την εκμεταλλευτείς. Με αυτή την έννοια, αυτό λειτουργεί μάλλον σαν καταλύτης για τη φαντασία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Βαρσοβία, Έτος Μηδέν

Διευθύνετε το ινστιτούτο Ina GRM. Ποιοι είναι οι σκοποί και το αντικείμενό του; Η κύρια αποστολή του Ina GRM είναι να υπερασπιστεί και να προωθήσει την ηλεκτροακουστική, ακουσματική, πειραματική μουσική, και τη musique concrète. Εν συντομία, να υπερασπιστεί την ιδέα πως η ακρόαση πρέπει να  βρίσκεται στο κέντρο της  μουσικής Αυτό μπορεί να ακούγεται προφανές, όμως δεν είναι έτσι. Πρόκειται λοιπόν κατά τη γνώμη μας για το να σκεφτεί κανείς τις συνθήκες, τα εργαλεία, τις αισθητικές που πηγαίνουν προς αυτή την κατεύθυνση. Οι δραστηριότητές μας εξελίσσονται σε διαφορετικούς άξονες :στην παραγωγή συναυλιών, στην παραγγελία έργων και τις  υποτροφίες για  συνθέτες προερχόμενους από όλο τον κόσμο, στην εξέλιξη εργαλείων πληροφορικής (τα GRM Tools), στην διδασκαλία και τη διάδοση, και φυσικά στην εξέλιξη και την καταξίωση του ρεπερτορίου μας.  

Επιλέξατε ένα καλλιτεχνικό ψευδώνυμο για τη συνθετική σας δουλειά: Kassel Jaeger. Για ποιό λόγο; Αν αυτό ακούγεται σαν ψευδώνυμο, για μένα ήταν περισσότερο μια κωδική ονομασία. Σαν ένα πρότζεκτ, η ανωνυμία μού επέτρεψε να προσεγγίσω τις δημιουργίες μου με μεγάλη ελευθερία, και η υποδοχή τους από το κοινό, που δεν είχε καμιά πληροφορία για το δημιουργό τους, δεν είχε καμιά άλλη αφετηρία εκτός από την ίδια τη μουσική, χωρίς την παραμόρφωςη ή την εικόνα του δημιουργού πίσω της. Ήταν επίσης μια απόπειρα αυτό-διαγραφής. Φυσικά, δεν λειτούργησε.

Η σύγχρονη μουσική της Γαλλίας είναι μια από τις πλέον πλούσιες και ενδιαφέρουσες. Ανάμεσα στους γάλλους συνθέτες, υπάρχουν κάποιοι που τους θεωρείτε δασκάλους σας ή πηγές έμπνευσης και βασικές επιρροές πάνω στη δουλειά σας; Υπήρξαν φυσικά οι μεγάλες μορφές του GRM: ο Bernard Parmegiani, ο François Bayle, κι επίσης ο Luc Ferrari, που υπήρξε για μένα καθοριστικός από πολλές απόψεις.

Τα όρια ανάμεσα στον ήχο και τη μουσική έχουν γίνει πολύ δύσκολα διακριτά. Κατά τη δική σας άποψη, ποιες είναι οι διαφορές τους; Δεν υπάρχουν. Η μουσική δεν είναι ένα περιορισμένο πεδίο. Αυτό που ήταν θόρυβος ή ήχος, έχει γίνει μουσική. Η μουσική βρίσκεται παντού, ή πουθενά. Όμως δεν υπάρχει διαφορά εκ φύσεως ανάμεσα σε μια τέχνη των ήχων και στη μουσική.

Θα θέλατε να μας μιλήσετε λίγο για την εργασία σας πάνω στους τρόπους ακρόασης, και για το βιβλίο σας «Οι Λέξεις και οι Ήχοι – Ένα Ηχητικό Αρχιπέλαγος;»  Η κατευθυντήριος ιδέα για το βιβλίο ήταν πως η ακρόαση μαστίζεται, ας πούμε, παρασιτικά από ένα πλήθος εξω-ηχητικές φροντίδες, και διασχίζεται από συγκρούσεις εξουσίας, διακυβεύματα επιθυμιών, θεωρήσεις του κόσμου. Κι αν η καθαρή ακρόαση είναι ένας στόχος μη εφικτός, το να αναγνωρίσουμε πως η ακρόαση διαπερνάται από κάθε είδους πράγματα που τον υπερβαίνουν, είναι ένα πρώτο βήμα ώστε να προσπαθήσουμε να επανέλθουμε όσο πιο κοντά στην εμπειρία μπορούμε, να οξύνουμε την προσοχή και την εγρήγορσή μας , στην ακρόαση του κόσμου.