Έλλη Παπακωνσταντίνου: «Μπαίνουμε στην εποχή του νερού. Τα νερά έσπασαν. Η πατριαρχία θα πεθάνει».

Η Έλλη Παπακωνσταντίνου βαδίζει για ακόμα μία φορά σε αχαρτογράφητα μονοπάτια δημιουργώντας αυτή τη φορά μια live ψηφιακή περφόρμανς που μπορείτε να την παρακολουθήσετε μέσω zoom. Και απαντα στις ερωτήσεις της Λίνας Ρόκου. 

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της παράστασης; (κεντρικός θεματικός άξονας, χρήση νέων τεχνολογιών) Στην παράσταση χρησιμοποιούμε όλες την ίδια​ βασική τ​εχνολογία​ του zoom γ​ια να υφάνουμε συγχρονισμένα ένα τεχνολογικό οπτικοακουστικό εργόχειρο. Αναπτύσσω μια γλώσσα «άλλη» γύρω από το μέσο της ψηφιακής πλατφόρμας, δεν ξέρω αν αυτό είναι θέατρο, ένα οπτικό ποίημα, ένα μανιφέστο, μια επαυξημένη συναυλία ή ένα βίντεο αρτ, πάντως είναι κάτι ζωντανό που εγκαλεί τον θεατή σε παρόντα χρόνο. Εδώ ενώνουν φωνές τους σπουδαίες γυναίκες καλλιτέχνιδες μέσα από τον εγκλεισμό τους και απευθύνονται σε θεατές που και αυτοί είναι έγκλειστοι. Τι απίθανη συγκυρία, αυτό που λέμε στο θέατρο «ακραία θεατρική συνθήκη». Αν ο κόσμος είναι μια σκηνή, τότε αυτή είναι μια ακραία ρήξη με την σκηνή που γνωρίζαμε ως τα τώρα.   Ποιος θα το σκεφτόταν ότι θα το ζούσαμε κάποτε να κάνουμε έτσι θέατρο; Απ ότι φαίνεται μπαίνουμε στην εποχή του νερού και πρέπει να μάθουμε να κολυμπάμε αλλιώς κι αλλιώτικα.

Παρουσιάζουμε για πρώτη φορά το έργο της Σουηδής Χριστίνας Ουζουνίδου «Ίχνη της Αντιγόνης» με προσωρινό τίτλο Antigone Test. Είναι ένα έργο ποταμός που στηρίζεται στην Αντιγόνη του Σοφοκλή και μιλά για την καταγωγή της έμφυλης ταυτότητας, την ρευστότητα του φύλου, τον εσωτερικευμένο σεξισμό, δηλαδή το πόσο εμείς αυτοπεριοριζόμαστε. Η δική μου Αντιγόνη θα μπορούσε να λέγεται «Ελένη».

Η ελληνική κοινή γνώμη φαίνεται πιο ευαισθητοποιημένη ύστερα από τη δίκη της Ελένης Τοπαλούδη, ενός ακόμα κοριτσιού που «εξαφανίστηκε». Αναπνέουμε όλοι στη σκιά του θανάτου της, του βασανισμού της, στις προσπάθειες συγκάλυψης, στη σεξιστική αντεπίθεση και στο ερώτημα της δικαιοσύνης. Τι είναι ηθικό ; Τι είναι δίκαιο;

Εύχομαι το έργο να αντηχήσει στα αυτιά του κοινού ως μια άλλη υπεράσπισή της Ελένης καθώς και όλων των κοριτσιών, γυναικών, διαφυλικών, μη δυαδικών, και ΛΟΑΤΚΙ οντοτήτων που γίνονται δέκτες εξωτερικής ή εσωτερικευμένης βίας.

Αυτή η δουλειά στηρίχτηκε πολύ στον αυτοσχεδιασμό και τον πειραματισμό των ηθοποιών. Της υπέροχης: Nalyssa Green και της Κατερίνας (Παπαχρήστου) με τις τραγουδάρες τους, των βαθιά αισθαντικών Βάλια (Παπαχρήστου), Σεραφίτα (Γρηγοριάδου), Σοφία (Μανόλη), Gemma Carbonne, ηΜαίρη (Ζυγούρη), αλλά και των guest Τάνια Τσανακλίδου και Χλόη Κολύρη, είναι όλες τους γυναίκες που με κάνουν περήφανη που είμαι γυναίκα και τις ευχαριστώ που μαζί φτιάξαμε μια αλυσίδα αγάπης. Όλη αυτή η εμπειρία με έκανε να κοιτάξω τον εαυτό μου βαθύτερα.

«Αν ο κόσμος είναι μια σκηνή, τότε αυτή είναι μια ακραία ρήξη με την σκηνή που γνωρίζαμε ως τα τώρα».

Πόσο εύκολο είναι να σκηνοθετηθεί μια ψηφιακή live περφόρμανς; Ποια τα ζητήματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας/προβών; Ο  νέος εικονικός τόπος, είναι για μένα μια καλλιτεχνική και τεχνολογική πρόκληση. Προσπαθώ να δημιουργήσω μια νέα αισθητική γλώσσα με μέσα που δεν έχω ξαναδουλέψει ποτέ. Εδώ το ζητούμενο είναι μια νέα γλώσσα, μιας και όλα είναι καινούργια. Το νέο μέσο έχει περιορισμούς και δυνατότητες. Αυτές διερευνώ σκηνοθετικά. Είναι σαν ένα νέο παιχνίδι. Σαν ένα θρίλερ όπου πατάω για πρώτη φορά σε μια άλλη διάσταση και δεν ξέρω πώς να κινήσω το σώμα μου, ο λόγος μου πώς ακούγεται, πώς να συγχρονιστώ με τις άλλες; Τι αισθητικές αναφορές έχω; Τι νέες αισθητικές αναφορές γεννάω; Πώς το λένε αυτό; Έχει κανόνες; Οι τεχνικές προκλήσεις; Πώς το επικοινωνώ;  Επίσης, θέτει το ερώτημα σε ποιον απευθύνομαι, μιας και στο θέατρο βλέπεις τον θεατή σου μπροστά και ξέρεις. Εδώ;

Από την άλλη, ήταν πολύ προκλητικό να περάσω σε μια τόσο έντονα κινηματογραφική γλώσσα. Έκανα ζωντανό μοντάζ παρακολουθώντας και διορθώνοντας επτά παράθυρα παράλληλα.  Σκηνοθετούσα παρακολουθώντας επτά οθόνες ταυτόχρονα! Έχετε ακούσει τον όρο “zoom fatigue?” Απαιτείται διπλάσιος χρόνος για τις συνεννοήσεις μας και όταν υπάρχουν καθυστερήσεις στη σύνδεση αντιμετωπίζουμε δυσκολίες στον συντονισμό. Ιδιαίτερα όταν παίζει πλήκτρα για παράδειγμα η μια στην Αθήνα και η άλλη τραγουδάει ταυτόχρονα από το σπίτι της στην Ρώμη. Αλλά δεν παύει να είναι μια καταπληκτικά συγκινητική και δημιουργική διαδικασία.

Οι κανόνες του θεάτρου του εγκλεισμού πόσο επηρεάζουν την διαδικασία γέννησης της παράστασης αλλά και το αποτέλεσμα;  Τους κανόνες τους βάλαμε ως αυτοπεριορισμό γιατί τα εμπόδια έχουν την τάση να συντονίζουν τους ανθρώπους. Περιγράφουν την συνθήκη κάτω από την οποία φτιάχτηκε και παίζεται το έργο. Μας βοήθησαν να έχουμε ένα πλαίσιο μέσα σε μια απέραντα ρευστή και επισφαλή κατάσταση.

Οι κανόνες με τους οποίους δουλέψαμε είναι οι εξής: Ο​ι πρόβες του έργου γίνονται μέσα από την κοινωνική και χωροταξική απομόνωση μας, μέσα από το σπίτι μας. Χρησιμοποιούμε αποκλειστικά και μόνο όσα​ αντικείμενα, μουσικά όργανα, σκηνικά και τεχνικά ​μέσα διαθέταμε στο σπίτι μας​ όταν μπήκαμε σε καραντίνα. Δεν αγοράστηκε και δεν προστέθηκε τίποτα. Δουλεύουμε με ό,τι έχουμε. Το σκηνικό είναι το ίδιο το σπίτι μας, όπου δημόσιος και ιδιωτικός χώρος συνυφαίνονται. Εργαζόμαστε μέσα στην οικιακή απομόνωση, όπως οι γυναίκες πριν από εμάς. Είμαστε παγιδευμένες, προστατευμένες ή χειραφετημένες; Είναι στην ευχέρεια του θεατή να το αποφασίσει, καθώς του δίνουμε την άδεια να εισβάλει στον πιο ιδιωτικό μας χώρο.

«Τους κανόνες τους βάλαμε ως αυτοπεριορισμό γιατί τα εμπόδια έχουν την τάση να συντονίζουν τους ανθρώπους».

Η έμφυλη βία στο πλαίσιο του εγκλεισμού είναι προέκταση του κοινωνικού εγκλωβισμού των φύλων; Ναι, φυσικά! Αυτές οι συμπεριφορές προϋπήρχαν και επιδεινώθηκαν δραματικά! Είναι τρομακτικό αυτό.  Δεν πρέπει να επιτρέπουμε τέτοια φαινόμενα. Η εποχή αυτή σίγουρα ανήκει στις γυναίκες και σε οντότητες που έχουν εκπαιδευτεί στην ευελιξία και την ρευστότητα, σε οντότητες με ενισχυμένη συναισθηματική ευφυία.  Μπαίνουμε στην εποχή του νερού. Τα νερά έσπασαν. Η πατριαρχία θα πεθάνει.

Οδεύουμε προς ένα θέατρο που δεν θα προϋποθέτει τη φυσική παρουσία; Τι κερδίζουμε, τι χάνουμε; Το θέατρο όπως το ξέρουμε είναι αναντικατάστατο και αυτή η νέα εποχή δεν θα σημάνει το τέλος του σε καμία περίπτωση. Το μόνο που χρειαζόμαστε για να κάνουμε θέατρο είναι ένα πατάρι και έναν ηθοποιό. Επομένως, δε θεωρώ ότι η τέχνη μας απειλείται.

Είναι μια τομή στον τρόπο που σκεφτόμουν τις δυνατότητες του θεάτρου ως τώρα. Το έργο μου μπορεί να συνομιλήσει ταυτόχρονα με ένα πολυεθνικό πολυπολιτισμικό κοινό, να ταξιδέψει χωρίς κόστος, να ανοίξει σε μεγαλύτερο κοινό. Μπορώ επίσης «να μπω» στα σπίτια του κοινού μου. Δεν είναι ένα έργο βιντεοσκοπημένο, αλλά ένας τόπος, όπου συναντιούνται ζωντανά κοινό και ηθοποιοί. Μπαίνω λοιπόν κι εγώ στα σπίτια του κοινού μου.

Με γοητεύει η ευελιξία που μου δίνει η νέα αδιαμεσολάβητη σχέση με το κοινό μου. Το ζητούμενο στο θέατρο και την τέχνη είναι πάντα το ίδιο: να ξεφύγουμε από τον εγκλεισμό μας, να μπούμε σε κοινή ροή με τους άλλους. Οι πρώτες προκλήσεις φυσικά είναι τεχνικής φύσεως, αλλά η κύρια πρόκληση παραμένει ίδια. Οι περφόρμερ βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη της Ευρώπης (κάποιες στην Αθήνα, κάποιες στην Ρώμη, άλλες εκτός Αθηνών) και πρέπει να «φτάσουν» η μια την άλλη, αλλά και να δημιουργήσουν μαζί εικόνες και λόγο. Το ζητούμενο σε αυτήν την εμπειρία είναι η παρουσία. Σε ένα φορμάτ, όπου δεν υπάρχει η φυσική παρουσία εξ ορισμού, το ζητούμενο παρόλα αυτά είναι το Αδιανόητο: ο συγχρονισμός.

«;Oταν υπάρχουν καθυστερήσεις στη σύνδεση αντιμετωπίζουμε δυσκολίες στον συντονισμό. Ιδιαίτερα όταν παίζει πλήκτρα για παράδειγμα η μια στην Αθήνα και η άλλη τραγουδάει ταυτόχρονα από το σπίτι της στην Ρώμη. Αλλά δεν παύει να είναι μια καταπληκτικά συγκινητική και δημιουργική διαδικασία».

Πώς πιστεύετε ότι θα ανταποκριθεί το κοινό που ως τώρα ταυτίζει την ψηφιακή παράσταση με την μαγνητοσκοπημένη και τη δωρεάν παροχή της; Η πρώτη μας παράσταση έγινε sold out και συνεχίζουμε. Στο κοινό έχουμε θεατές από διάφορες χώρες. ΗΠΑ, Γερμανία, Σουηδία, Ιταλία και Ολλανδία έδωσαν το παρόν στις πρώτες πωλήσεις. Ακόμα και οι  Έλληνες που είμαστε γενικά καχύποπτοι απέναντι στο «καινούργιο», έρχονται και είμαι πολύ χαρούμενη για αυτό!

Επίσης, να πω ότι με ιδιαίτερη χαρά και έκπληξη- είδαμε ότι αγοράζονται και τα «εισιτήρια αλληλεγγύης» που ανέρχονται στα 40 Ε το καθένα καθώς υπάρχει αυτή η επιλογή να στηρίξουν την καλλιτεχνική ομάδα αναγνωρίζοντας την έκτακτη κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο καλλιτεχνικός χώρος στην Ελλάδα. Δεν είναι κακό να το πούμε. Από αυτό ζούμε και τους είμαστε ευγνώμονες που μας σκέφτηκαν και μας στηρίζουν τόσο γενναιόδωρα. Οι δωρεάν παραστάσεις-κονσέρβας κάποτε τελειώνουν, η τέχνη όχι. Τους ευχαριστούμε θερμά!!! Με τα νέα δεδομένα ο κανόνας είναι απλός: «Στηρίζουμε την τέχνη που αγαπάμε. Στηρίζουμε τους ζωντανούς καλλιτέχνες.»