«Ο ρομαντισμός στην εξουσία»: Μία εισαγωγή στη σκέψη και τη δράση του Λόρδου Βύρωνα, που ξεδιαλύνει τον μύθο από την ιστορική πραγματικότητα

Ήταν ρομαντικός τυχοδιώκτης και μποέμ περιθωριακός. Μία αναγνωρισμένη διασημότητα, αλλά και ένας καλλιτέχνης που διαρκώς κάτι πάσχιζε να ανακαλύψει. Πάνω απ’ όλα, όμως, πρόκειται για έναν δημιουργό που εξακολουθεί να σαγηνεύει μέσα από την ποίησή του, τη σύντομη και περιπετειώδη ζωή του, τα ταξίδια του, την διαρκή αναζήτηση μιας αδιαπραγμάτευτης ελευθερίας, τις αναρίθμητες και -κατά κανόνα- σκανδαλώδεις ερωτικές του σχέσεις.

Σίγουρα μία ακραία αντιφατική προσωπικότητα, ένας ιδιαίτερα παθιασμένος ποιητής που δεν διατηρούσε την παραμικρή αμφιβολία για το τι απεχθανόταν περισσότερο στη ζωή: την προβλέψιμη συμπεριφορά και τις κάθε λογής συμβάσεις. Ήθελε μόνο την αγάπη, τον έρωτα και προπάντων τη φιλία. Και όλα αυτά, βέβαια, με τους δικούς του όρους!

Ο Λόρδος Βύρων γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 22 Ιανουαρίου 1788 και ήταν γιος του John Byron και της δεύτερης συζύγου του, Catherine Gordon, η οποία ανήκε σε αριστοκρατική οικογένεια. Ο πατέρας του πέθανε νωρίς και ο νεαρός ποιητής αναγκάστηκε να μεγαλώσει μέσα σε συνθήκες στέρησης. Αλλά, όταν το 1798 πεθαίνει ο θείος του, George Gordon, κληρονομεί τον τίτλο του Λόρδου, καθώς και αρκετά χρήματα. Λίγο αργότερα, το 1805, εγγράφεται στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ.

Εκείνη την εποχή ο Bύρων εισπράττει 500 λίρες τον χρόνο από τα εισοδήματα της κληρονομιάς. Ήταν ένας πλούσιος φοιτητής που ξενυχτούσε, έπινε, χαρτόπαιζε και ξόδευε απερίσκεπτα. Δεν θα αργήσει, ωστόσο, να τα βαρεθεί όλα αυτά και μοναδική του διέξοδος γίνεται, πλέον, η ποίηση. Το 1808 παίρνει το δίπλωμα από το Καίμπριτζ και την επόμενη χρονιά είναι πλέον ενήλικος και πρέπει να πάρει τη θέση του στη Bουλή των Λόρδων. Αδυνατούσε, όμως, να προσαρμοστεί, αφού οι φιλελεύθερες ιδέες του απέκλειαν τους συμβιβασμούς.

Είναι μία περίοδος στην οποία ο ανήσυχος, παρορμητικός και τυχοδιωκτικός χαρακτήρας του ασφυκτιά. Κάπως έτσι, θα ξεκινούσαν οι περίφημες περιπλανήσεις του στην Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ελβετία, την Ιταλία, τη Μάλτα, την Τουρκία και, βέβαια, την Ελλάδα, στην οποία μάλιστα θα άφηνε την τελευταία του πνοή. Σε ένα από αυτά τα ταξίδια, συλλαμβάνει την ιδέα ενός αυτοβιογραφικού «ποιητικού μυθιστορήματος». Ο λόγος για το «Προσκύνημα του Tσάιλντ Xάρολντ», μία προσεκτικά σκηνοθετημένη μυθοποιημένη εκδοχή των ταξιδιωτικών του εμπειριών και εντυπώσεων.

Επιστρέφοντας στην Aγγλία, το 1812, το δημοσιεύει και γίνεται διάσημος. Παρά την επιτυχία που γνώρισε, η οικονομική του κατάσταση δεν ήταν πια καλή και γι’ αυτό παντρεύεται μια πλούσια: την Anna-Isabella Milbanke. Από τον γάμο αυτό γεννήθηκε ένα κορίτσι, αλλά οι αλλεπάλληλες εξωσυζυγικές σχέσεις του και ιδίως ο δεσμός του με την ετεροθαλή αδερφή του Augusta Leigh, θα έφερναν τον χωρισμό.

Όσο για τη διάλυση του γάμου του, προκάλεσε τέτοιο σκάνδαλο, ώστε αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα. Στην αρχή ο Bύρων εγκαταστάθηκε στη Γενεύη για να συναντήσει την Claire Godwyn, συγγενή του μεγάλου ρομαντικού ποιητή Shelley. Eνα κοριτσάκι γεννήθηκε από αυτόν τον δεσμό, το οποίο έμελλε να πεθάνει στην ηλικία των πέντε ετών. Ο Bύρων θρήνησε τον χαμό του παιδιού του, δημιουργώντας μία από τις πιο τρυφερές σκηνές στο έργο του «Δον Zουάν», όπου περιγράφει την οδύνη ενός πατέρα μπροστά στο νεκρό παιδί του.

Με τον Shelley, πάντως, θα γίνονταν πραγματικοί φίλοι και η ειλικρινής σχέση τους αποτελεί ένα μνημειώδες κεφάλαιο της ιστορίας της αγγλικής ποίησης. Στο μεταξύ, ο Βύρων αποδεικνύεται ιδιαίτερα παραγωγικός ολοκληρώνοντας μερικά αριστουργήματα: ο «Kουρσάρος» (1814), «Ο Φυλακισμένος του Σιγιόν» (1816), «Mάνφρεντ» (1818), «Kάιν» (1821).

Το 1823 καταφτάνει στην Ελλάδα για να συμμετάσχει στον Απελευθερωτικό Αγώνα. Οι δοκιμασίες όμως και οι κακουχίες, επιδεινώνουν την κατάσταση της ήδη κλονισμένης υγείας του και στις 19 Απριλίου 1824 πεθαίνει από πυρετό στο Mεσολόγγι. Ήταν μόλις 36 ετών, αλλά είχε προλάβει να ζήσει όσα ελάχιστοι μπορούν!

Ποιες ήταν, ωστόσο, οι πολιτικές απόψεις του ρομαντικού ποιητή Λόρδου Βύρωνα; Τι έγραψε για τις επαναστάσεις που συγκλόνισαν την Ευρώπη τον 18ο και τον 19ο αιώνα; Τι πίστευε για τους Έλληνες και πόσο κρίσιμη ήταν η συμβολή του για την ευόδωση της Ελληνικής Επανάστασης; Πού τελειώνει ο μύθος και πού αρχίζει η ιστορική πραγματικότητα; Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα στα οποία δίνει απαντήσεις το βιβλίο του Ιωάννη Χουντή.

Συνδυάζοντας την επιστημονική έρευνα με μία ρέουσα αφήγηση, το συγκεκριμένο έργο απευθύνεται και σε όσους γνωρίζουν ήδη για τον ποιητή και επιθυμούν να εντρυφήσουν περαιτέρω, αλλά και σε εκείνους που επιθυμούν μία ευρεία εισαγωγή στο θέμα. Τελικά, ποιος ήταν ο Λόρδος Βύρωνας;

Υπερήφανος, αντισυμβατικός, αντιφατικός, γεμάτος ενέργεια και κυνισμό, αλλά και αγάπη για τους κατατρεγμένους, ο Βύρων με τις επιλογές του στη ζωή και στο έργο του έμοιαζε να ανταποκρίνεται σε ένα θεμελιώδες αίτημα της εποχής του: τη φυγή από την πραγματικότητα. Και, βέβαια, μπορεί κανείς να μάθει πολλά για την ίδια τη ζωή από έναν ποιητή που την αντιλαμβανόταν σαν μια θυελλώδη -αν και σύντομη- γιορτή…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Πέντε αριστοτεχνικά γραμμένες ιστορίες, από έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς παγκοσμίως, στις οποίες η μουσική αποτελεί έναν ολοζώντανο χαρακτήρα. Ένας τραγουδιστής, που κάποτε υπήρξε διάσημος και επιθυμεί απελπισμένα να επανέλθει στο προσκήνιο, αφήνει στην άκρη τη μοναδική σιγουριά στη ζωή του… Ένας άνδρας που το αδιαμφισβήτητο γούστο του στη μουσική είναι το μόνο πράγμα που φαίνεται να εκτιμούν πάνω του οι στενοί του φίλοι… Ένας επίδοξος τραγουδιστής και στιχουργός που άθελά του έχει εμπλακεί στον αποτυχημένο γάμο ενός ζευγαριού που μόλις έχει γνωρίσει… Ένας χαρισματικός αλλά αδικημένος μουσικός της τζαζ που αφήνει τον εαυτό του να πιστεύει ότι οι πλαστικές επεμβάσεις θα σώσουν την καριέρα του… Ένας νεαρός τσελίστας που ο δάσκαλός του του υπόσχεται ότι θα «ξετυλίξει» το ταλέντο του. Το πάθος και η αναγκαιότητα ορίζουν τον χώρο που καταλαμβάνει η μουσική στη ζωή αυτών των ανθρώπων και με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο τούς οδηγεί σε ένα ξεκαθάρισμα: άλλοτε κωμικό, άλλοτε τραγικό, άλλοτε απλώς έξω από τα όρια της αντίληψής τους.

Η Μάντια διδάχτηκε τη βία από µικρή: την είδε στο πρησµένο πρόσωπο της µάνας της, την υπέµεινε απ’ το χέρι του πατέρα της, που ήταν νόµος στο σπίτι. Μεγάλωσε ανυπεράσπιστη: στη γενέτειρά της, µια κωµόπολη της Ηµαθίας, ο κόσµος δεν ανακατευόταν στα οικογενειακά του άλλου.

Έτσι, όταν στα δεκαοχτώ γνωρίζει τον Άκη, φιλόλογο απ’ τη Σαλονίκη, αποφασίζει να το σκάσει, να αναζητήσει την τρυφερότητα, την ανεξαρτησία – να ζήσει ελεύθερη, χωρίς φόβο, πόνο και ντροπή. Όµως η βία έχει πολλά πρόσωπα, και πριν κοπάσει ο έρωτας, η Μάντια γνωρίζει το χειρότερο απ’ όλα: αυτό που υποδύεται την αγάπη. Στην άλλη όχθη της ζωής, αφηγείται τις δοκιµασίες και τις χαρές της, τα δώρα που της χάρισε και της έκλεψε η µοίρα. Μιλά για όσα έκανε κι όσα µετάνιωσε, για τη δύναµη που βρήκε µέσα της ακόµα και στις εσχατιές της απελπισίας. Μια ιστορία για την αγριότητα της διπλανής πόρτας και για το κόστος της επιβίωσης. Για την αγάπη, που θέλει θυσίες για να µην είναι µόνο µια λέξη.

image description

Ομάιμα Αλ Καμίς 
«Η περιπλανώμενη βιβλιοθήκη της ερήμου»
Μετάφραση: Ελένη Καπετανάκη
Εκδόσεις: Κλειδάριθμος
Σελίδες: 752

Στην παράδοση των σπουδαίων Αράβων εξερευνητών και περιηγητών συγγραφέων του Μεσαίωνα, ο Μαζίντ αλ Χάναφι, γραφέας και λάτρης των βιβλίων, ονειρεύεται μεγαλοπρεπείς βιβλιοθήκες από το απομονωμένο χωριό του στην Αραβική Έρημο. Το πάθος του για τον κόσμο των γραμμάτων τον οδηγεί σε μια μυστική κοινότητα λαθρεμπόρων βιβλίων και ξεκινά ένα ταξίδι στις ονομαστές πρωτεύουσες της εποχής – τη Βαγδάτη, την Ιερουσαλήμ, το Κάιρο, τη Γρανάδα και την Κόρδοβα. Εκεί ανακαλύπτει έναν επικίνδυνο, νέο κόσμο γεμάτο ιδέες και βιώνει την πολυπολιτισμικότητα του χρυσού αιώνα του Ισλάμ, τις σέκτες, τις φιλοσοφικές σχολές, τις συρράξεις και τον τρόπο ζωής. Η μαγική αφήγηση της Ομάιμα Αλ Καμίς και οι ζωντανές περιγραφές της για τον χρόνο και τον τόπο χαράσσουν μια διαδρομή μέσα από αρχαίες πόλεις και πολιτισμούς και μας βυθίζουν σε μια μακρινή εποχή, αποκαλύπτοντας τις πνευματικές συζητήσεις και τους αγώνες που συνεχίζουν να μαίνονται έως σήμερα.

Οι γυναίκες των Θηβών εξαφανίζονται η μία μετά την άλλη, χτυπημένες από μια καινούργια ασθένεια που ονομάζεται «μαιναδισμός». Η φήμη θέλει έναν νέο θεό, το Διόνυσο, να βρίσκεται στη Θήβα, και κανείς δεν είναι ασφαλής. Πάνω απ’ όλους ανησυχεί ο βασιλιάς Πενθέας, ξάδελφος του Διόνυσου και υπέρμαχος του νόμου και της τάξης. Όταν η Ιόλη, μια νεαρή πρώην δούλη παντρεμένη με το στρατιώτη Μένιππο, αισθάνεται τα πρώτα συμπτώματα της ασθένειας, αρχίζει να φοβάται το θηρίο που ελλοχεύει μέσα της. Αργά ή γρήγορα θα κληθεί να αφήσει πίσω το σπίτι και την πόλη της, για χάρη μιας ξέφρενης πορείας στα δάση του Κιθαιρώνα. Η επιλογή της θα αλλάξει για πάντα τη ζωή της, μαζί με όλο τον κόσμο που την περιβάλλει. Μια επαναπροσέγγιση του μύθου των Βακχών, όπου η μυθολογία, ο θρύλος και η Ιστορία συναντούν τη λογοτεχνία του φανταστικού, τον ακραίο ερωτισμό και τον τρόμο.