«Ευγενία Γκραντέ»: η Ανθρώπινη Κωμωδία της αστική τάξης.

Ήταν ο τύπος του ανθρώπου που οι Αγγλοσάξωνες έχουν αποκαλέσει «larger than life», αφού -πράγματι- ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ (1799-1850) δεν χωρούσε σε μία μόνο ζωή, με την ταραχώδη και γεμάτη αντιφάσεις καθημερινότητά του να βρίσκεται σε εντυπωσιακή αντιστοιχία με την ιστορία των πολυάριθμων μυθιστορημάτων του.

Στην πραγματικότητα, ο Γάλλος συγγραφέας ήθελε (και κατάφερνε) τα πάντα: Βασική του επιδίωξη ήταν η λογοτεχνική καταξίωση, αλλά επιθυμούσε και την πολιτική σταδιοδρομία. Επιζητούσε να κυριαρχήσει στον Τύπο, αν και τον απεχθανόταν. Υπολόγιζε σε θεατρικούς θριάμβους οι οποίοι, όμως, ποτέ δεν ήρθαν. Ήθελε χρήμα, πολυτέλεια, φαγοπότι, γυναίκες -ειδικά εάν είχαν κάποιον τίτλο ευγενείας. Έγραφε ερωτικές επιστολές στη γυναίκα της ζωής του, μία Πολωνέζα κοντέσσα που έμενε στην Ουκρανία και μετά από λίγο οδηγούσε στο κρεβάτι την υπηρέτρια και ερωμένη του. Επιθυμούσε διακαώς να γίνει μέλος της Ακαδημίας, αλλά εκείνη τον αγνοούσε επιδεικτικά.

Πάντως, ήταν ο συγγραφέας που με τη λεπτομερειακή και ρεαλιστική καταγραφή των διαφόρων τύπων της εποχής του, των ηθών και των εθίμων που κυριαρχούσαν στην παριζιάνικη ζωή και στην επαρχία, κατάφερε να βγάλει το μυθιστόρημα από την ανυποληψία. Κατά κάποιον τρόπο, ανάγκασε την κριτική και τους αναγνώστες να δουν εκ νέου τις δυνατότητες του μυθιστορήματος και μέσα από τις ρεαλιστικές απεικονίσεις του, να αποτυπώσει την κοινωνική φύση σε όλες τις εκφάνσεις της.

Αλλά σε όλα τα μυθιστορήματά του, ιδιαίτερα σε αριστουργήματα όπως «Ευγενία Γκραντέ» (1833), «Η αναζήτηση του απόλυτου» (1834), «Μπαρμπά Γκοριό» (1835) και «Χαμένες ψευδαισθήσεις» (1837), ο Μπαλζάκ επιδεικνύει μία ασυνήθιστη ικανότητα την οποία διέθετε σε περίσσεια: Να ταυτίζεται μέσω της φαντασίας του με τους ήρωές του και τον κοινωνικό τους περίγυρο, προσδίδοντάς τους μία μοναδική ζωντάνια και μια εκπληκτική πνοή ρεαλισμού.

Απ’ την άλλη, αυτή η εμμονή του με την πραγματικότητα, όπως διαφαίνεται μέσα από το έργο του, είναι που θα τον απομακρύνει από αυτήν. Ο Μπαλζάκ πιστεύει υπέρμετρα τις ιστορίες του. Αυτός ο ρεαλιστής της λογοτεχνίας είναι φαντασιόπληκτος. Τα μυθιστορήματά του τον απορροφούν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μη ζει την πραγματική ζωή: Η πραγματικότητα, σταδιακά, παύει να είναι αυτή που αντικρίζει και γίνεται εκείνος πλέον που τη δημιουργεί, την ξεδιπλώνει, της δίνει ρυθμό. Αυτή ήταν και η τραγωδία του. Όπως έγραψε στο «Μαγικό δέρμα», με τον δικό του στοχαστικό τόνο, «ό,τι οι άνθρωποι αποκαλούν στενοχώριες, έρωτες, φιλοδοξίες, αναποδιές, θλίψη, για μένα είναι ιδέες που μετατρέπω σε ονειροπολήσεις. Αντί να τις νιώσω, τις εκφράζω, τις ερμηνεύω, τις δραματοποιώ, τις αναπτύσσω σαν μυθιστορήματα που θα διάβαζα».

Στο ιδιαίτερα εκτενές έργο του -εκατό περίπου μυθιστορήματα και πέντε θεατρικά έργα- θέλησε να σκιαγραφήσει εξαντλητικά τις κοινωνικές επιπτώσεις της ζωής, περιγράφοντας κατά προσέγγιση όλες τις φυσιογνωμίες, όλους τους χαρακτήρες, κάθε τρόπο ζωής, κάθε επάγγελμα, κάθε επαρχία, κάθε τι από την παιδική ηλικία έως τα γηρατειά, την πολιτική, τη δικαιοσύνη, τον πόλεμο, το εμπόριο, συνθέτοντας -τελικά- ένα μοναδικό μυθιστορηματικό μνημείο: την «Ανθρώπινη κωμωδία».

Κανένα τόσο μεγαλειώδες και εύληπτο έργο δεν επιχειρήθηκε ποτέ σε οποιαδήποτε μορφή τέχνης. Μέσα από αυτό, ο Μπαλζάκ σκόπευε να επαναπροσδιορίσει τους στόχους, την εμβέλεια και τη δομή του μυθιστορήματος, έτσι ώστε τα μεμονωμένα βιβλία να αποτελούν κεφάλαια ενός διαρκώς διαστελλόμενου φανταστικού σύμπαντος που θα το συνέδεαν τα συμπεράσματα του μυθιστοριογράφου σχετικά με την ανθρώπινη εμπειρία και την κοινωνία. Οι ήρωες θα εξετάζονταν σε διάφορα στάδια της πορείας τους, με τους δευτερεύοντες χαρακτήρες ή τους κομπάρσους του ενός βιβλίου να γίνονται οι πρωταγωνιστές σε κάποιο άλλο.

Ο Μπαλζάκ σηκώνει την αυλαία της «Ανθρώπινης Κωμωδίας» με την «Ευγενία Γκραντέ», όπου συλλαμβάνει την μορφή ενός από τους πιο περιβόητους φιλάργυρους της κλασικής λογοτεχνίας, του Φελίξ Γκραντέ. Ο συγγραφέας μας εισάγει στον κόσμο των πραγματευτάδων, των εμπόρων, των δικηγόρων, των τοκογλύφων και λοιπών σπεκουλαδόρων την εποχή κατά την οποία πρωτοδιαμορφώνεται η αστική τάξη.

Περιγράφει με οξυδέρκεια και θεατρικότητα τον τρόπο με τον οποίο ο «παντοδύναμος παράς» διαποτίζει σιγά-σιγά το πλέγμα των ανθρωπίνων σχέσεων και δραστηριοτήτων στη Γαλλία της Παλινόρθωσης. Στην πλήρη υποδούλωση του Γκραντέ στον κόσμο του χρήματος αντιτάσσεται με τη στάση της η θυγατέρα του Ευγενία. Χάρη στην αθωότητα της νιότης, την ψυχική ευγένεια και την καλοσύνη που τη διακρίνουν αλλά και στην άγνοια που συνεπάγεται η περίκλειστη, εντός της οικογενειακής εστίας, ζωή της, βρίσκει τη δύναμη να αποστασιοποιηθεί από ένα περιβάλλον που έχει πλήρως διαβρωθεί από την τυφλή επιθυμία του πλουτισμού και της κοινωνικής ανόδου.

Η παρούσα έκδοση συνοδεύεται από πλούσιο ιστορικό και λογοτεχνικό σχολιασμό, ο οποίος καταδεικνύει, εκτός των άλλων, τους κρυφούς αρμούς της γραφής του Μπαλζάκ. Περιλαμβάνει επίσης Εισαγωγή και Παραρτήματα τα οποία, με ποικίλο υλικό, εστιάζουν στα δύο βασικά θέματα του κειμένου: το πάθος της φιλαργυρίας και την παντοδυναμία του χρήματος.

Αναμφίβολα, το κορυφαίο επίτευγμα του Μπαλζάκ στην «Ανθρώπινη κωμωδία», είναι η σε βάθος και εύρος μελέτη και αποτύπωση της κοινωνίας και της εποχής του. Το επίκεντρο του κολοσσιαίου πανοράματός του είναι το Παρίσι- «λάσπη γεμάτη με διαμάντια», όπως το αποκαλούσε. Εξάλλου, είναι ένας από τους πρώτους μυθιστοριογράφους που εξέτασε διεξοδικά τις επιπτώσεις της σύγχρονης πόλης στον άνθρωπο και στις κοινωνικές τάξεις με τον καμβά του να απλώνεται εντυπωσιακά: Από τα αριστοκρατικά σαλόνια μέχρι τους νεόπλουτους, από τους κεφαλαιοκράτες του Χρηματιστηρίου, τους επιχειρηματίες, τους εμπόρους, τους βιοτέχνες και τους χειροτέχνες, μέχρι τον υπόκοσμο των εγκληματιών και των μπορντέλων.

Όσο για την εμβληματική «Ευγενία Γκραντέ» αποτελεί ένα από τα πιο πυκνά σε εικόνες και νοήματα μυθοπλαστικά κείμενα του Μπαλζάκ, συντηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον της πλοκής, ακόμα και στις φαινομενικά ασήμαντες λεπτομέρειες του έργου. Όλα αυτά, άλλωστε, θα συντελεστούν σταδιακά, σχεδόν τελετουργικά, με τον αναγνώστη να παρακολουθεί την εξέλιξη αυτής της καθηλωτικής ιστορίας που ξετυλίγεται υπνωτιστικά, σαγηνευτικά, καθηλωτικά, κάτω από ένα πέπλο αδιόρατου μυστηρίου, για να ολοκληρωθεί μέσα από μία συναρπαστική –και απρόσμενη- κορύφωση…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Ο μεγάλος Ιρλανδός ζωγράφος Φράνσις Μπέικον ετοιμοθάνατος στη Μαδρίτη. Θραυσματικά στιγμιότυπα από τη ζωή του και πρόσωπα, η κριτική για το έργο του, όψεις της δημιουργικής διαδικασίας και της εκρηκτικής προσωπικότητάς του ισορροπούν σε μια σειρά από επτά πίνακες φτιαγμένους από λέξεις, με αποκορύφωμα ίσως τη στιγμή που ο ίδιος ο  συγγραφέας απευθύνεται στον ζωγράφο, αποκαλύπτοντας τα πραγματικά σημεία φυγής αυτού του καινοτόμου εγχειρήματος σύγκλισης της γραφής με τη ζωγραφική: την αγάπη του για τον Φράνσις Μπέικον. 

Ο George Ilian μας καλεί να εξερευνήσουμε τις συναρπαστικές ιστορίες των κορυφαίων πρωτοπόρων της σύγχρονης επιχειρηματικότητας και να εμπνευστούμε από τα μαθήματα ζωής που πήραν χτίζοντας τις αυτοκρατορίες τους. Steve Jobs, Jack Ma, Bill Gates, Mark Zuckerberg, Warren Buffett, Elon Musk, Oprah Winfrey, Tony Robbins, Richard Branson, Arnold Schwarzenegger… Ποιος είναι ο άνθρωπος πίσω από τον μύθο; Ποιες αντιξοότητες σφυρηλάτησαν την προσωπικότητά του; Πόσο διαφέρει ο τρόπος σκέψης του ενός από του άλλου; Σε όποιο σημείο κι αν βρίσκεστε στον δρόμο προς την επιτυχία, οι Κορυφαίοι πρωτοπόροι που άλλαξαν τον κόσμο θα σας προσφέρουν μια πυξίδα και έναν θησαυρό γνώσεων: πώς να αναγνωρίσετε και να αδράξετε νέες ευκαιρίες, να σκέφτεστε δημιουργικά, να ξεπερνάτε εμπόδια και να είστε ηγέτες σε κάθε πτυχή της ζωής σας. Και τελικά πώς να αφήσετε το δικό σας αποτύπωμα στον κόσμο.

Έχουν περάσει αιώνες από τον απόπλου του Οδυσσέα, κι η Καλυψώ, πιστή στο όνομά της, καλύπτει το νησί της με την ομίχλη των πέπλων της, κρατώντας αθέατο τον κόσμο, απομονώνοντας έτσι και τη Μελάνθη, την τελευταία δούλη που της έχει απομείνει. Ώσπου μια μέρα φτάνει στο νησί ένας ξένος από τη σύγχρονη εποχή. Η άφιξή του θα γίνει αφορμή να ζωντανέψουν μνήμες από το παρελθόν, και να δοκιμαστεί η φιλοξενία αλλοτινών και τωρινών καιρών. Σιγά σιγά θ’ αρχίσει να βλέπει η Μελάνθη αυτά που δεν μπορεί να συγκαλύψει πια η Καλυψώ.

Ο Ανδρέας Αντωνιάδης επιστρέφει μια μέρα του ’72 στο Μόναχο, όπου ένας υπότροφος της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας αντιλαμβάνεται ότι παρακολουθείται από έναν άντρα με καφέ παλτό. Ο Δώρος Αντωνιάδης αφηγείται την ιστορία ενός γενετικού πειράματος, μια υπόθεση ζεστής εκδίκησης, απίστευτης αλλά και “αληθινής”. Ο Ανδρέας Αποστολίδης προσκαλεί τον Πουαρό στη Ρόδο τον Σεπτέμβριο του ’37, για να λύσει το μυστήριο ενός αρχαιολογικού θησαυρού. Ο Νεοκλής Γαλανόπουλος ασχολείται με τον θάνατο ενός συγγραφέα στο υδάτινο πάρκο Splish Splash. Ο Λευτέρης Γιαννακουδάκης αναζητά στο παγωμένο Ηράκλειο τον δολοφόνο ενός επιχειρηματία της νύχτας. O Σέργιος Γκάκας μάς συστήνει έναν “περίπου νεκρό” εκδότη, ο οποίος δέχεται μιαν αναπάντεχη πρόταση από συγγραφέα ευπώλητων μυθιστορημάτων. Ο Βασίλης Δανέλλης ξεσκεπάζει μια σπείρα περιστεριών. Η Άννα Δάρδα-Ιορδανίδου εισδύει στο βρόμικο κύκλωμα του ποδοσφαίρου. Ο Ιερώνυμος Λύκαρης πέφτει τυχαία πάνω στον διαβόητο βασανιστή της ΕΣΑ επί δικτατορίας Μιχάλη Τρουπέ ή Τελετάρχη. H Μαρίλη Μαργωμένου ψάχνει τη λεία από την κλοπή των θυρίδων της Εθνικής Τράπεζας. Ο Κώστας Μουζουράκης βγάζει στη φόρα τα άπλυτα του τοπικού πρωταθλήματος. Η Χίλντα Παπαδημητρίου ταξιδεύει στη Σερβία και ματαιώνει τη διάσκεψη της Europol. Ο Γιάννης Ράγκος πλανιέται στην Αθήνα με έναν συγγραφέα φίλο του, που του μιλά για την υπόθεση του βομβιστή του Αιγαίου. Ο Γιάννης Σιώτος ανακαλύπτει τη διάρρηξη στο σπίτι ενός ερημίτη δημοσιογράφου. Ο Φίλιππος Φιλίππου διερευνά έναν φόνο στην οδό Ευτυχίας, με θύμα έναν λαϊκό τραγουδιστή.