Με ένα σκουφί, σαν τη μύγα μέσ’ το γάλα μέσα στο φουριόζικο πλήθος των εορτών, ο Άρης Σερβετάλης, μια κατηγορία ολομόναχος για το ελληνικό θέατρο, περιμένει έξω από τη Στοά Κουρτάκη. Έχει έρθει σχεδόν 15 λεπτά νωρίτερα απ’ το ραντεβού μας. Ανακαλώ το νεύρο και την ενέργειά του στις παραστάσεις του Τεχνοχώρου της Μαυρομιχάλη, που πια κατεδαφίστηκε, εκεί που μας πρωτοσυστήθηκε. Έχει μεγαλώσει πολύ από τότε. Τον παρατηρώ. Έχει ηρεμήσει. Τα μάτια δεν πετάνε την παλιά φωτιά. Μιλάει και μεταγγίζει γαλήνη. Τον ακούω. Είναι αληθινός σε κάθε λέξη του. Αφορμή για τη συνάντησή μας είναι Τα Ωραία χέρια μας (παρουσιάζεται στις Ροές), ένα κείμενο του Ευθύμη Φιλίππου για τη μετάβαση στο Επέκεινα, σε ιδέα και σκηνοθεσία Εφης Μπίρμπα.
Το κείμενο του Ευθύμη δεν το βρήκαμε, γιατί δεν υπήρχε. Ούτε το παραγγείλαμε. Θέλαμε με την Έφη να συνεργαστούμε μαζί του, και είπαμε να το κάνουμε βάσει μιας ιδέας της Έφης. Και μέσα από συζητήσεις με τον Ευθύμη προέκυψε μια θεματική γύρω από το θάνατο και για τις ψυχές μετά το θάνατο. Με ποιητικό τρόπο αποδίδεται μια μέση κατάσταση. Προέκυψε. Το κείμενο δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια των προβών, με κουβέντες. Ερχόταν μια φορά τη βδομάδα ή και κατά τη διάρκεια των προβών και έβλεπε την εξέλιξη των αυτοσχεδιασμών. Είχε δημιουργηθεί μια σκαλέτα με κάποιες θεματικές που είχαμε θέσει και σιγά σιγά άρχισε με τις ανάγκες της παράστασης κι έβγαινε. Το κείμενο στέκει εντελώς παράλληλα με τις εικόνες.
Με τον Ευθύμη έχουμε μια σχέση, έτσι κι αλλιώς. Μου αρέσει πολύ η γραφή του και ο τρόπος που αντιλαμβάνεται τα πράγματα, πώς τα περιγράφει. Όλα έχουν έναν έμμεσο σχολιασμό. Περιγράφοντας πολλές φορές το τίποτα μπορεί και δημιουργεί μια ατμόσφαιρα πολύ συγκεκριμένη.
Στο έργο υπάρχει ένα πνευματικό νήμα που τα διέπει όλα. Δεν αποκλείεται να ξαναδοκιμάσουμε να κάνουμε μάζι κάτι νέο.
Ουσιαστικά, το κείμενο και οι εικόνες είναι μια ποιητική αλληγορία σε σχέση με το θάνατο. Τι θα μπορούσε να συμβαίνει σε μια ψυχή μετά τον θάνατο. Κάναμε μια έρευνα για τα ταφικά έθιμα της Πελοποννήσου. Υπάρχει αυτό το τριημερές, που είναι η έξοδος της ψυχής από το σώμα, μια διάβαση, μια διαδρομή και ένας χώρος αναμονής, όπου περιγράφεται μια μέση κατάσταση, όπου ακροβατεί, δεν έχει τοποθετηθεί κάπου, είναι σαν να είναι μετέωρη, σε μια αναμονή.
Είναι κάτι πολύ δύσκολο να αποδοθεί στη σκηνή, σίγουρα. Δεν ξέρω αν είναι ανέφικτο. Πάντως, εμείς έχουμε μια αίσθηση ότι έχουμε προσεγγίσει με τον τρόπο μας αυτή την κατάσταση. Δεν ξέρω τι έχει βγει. Είμαστε έξι ερμηνευτές, χωρίς ρόλους, είμαστε όλοι ένα, όπως όλοι οι άνθρωποι το ίδιο είμαστε, ασχέτως αν διαλέγουμε ρόλους.
Γενικότερα, υπάρχει ο προβληματισμός της μνήμης του θανάτου, τι είναι ο θάνατος. Γιατί ο θάνατος είναι κάτι βιωματικό, αυτός που πεθαίνει μπορεί να γνωρίζει τι γίνεται, αλλά δεν μπορεί να το περιγράψει σε κάποιον άλλον. Ε, έτσι κι αλλιώς ένα από τα θέματα που ασχολείται η τέχνη διαχρονικά είναι ο θάνατος. Ο έρωτας, ο θάνατος.
Εγώ έχω βιώσει το θάνατο ανθρώπων αγαπημένων που έχουν κοιμηθεί. Έχω βιώσει τέτοιες απώλειες. Ο θάνατος είναι σκληρό πράγμα, μπαίνεις σε μια διαδικασία «ακούσματος». Προσπαθώ να συμφιλιωθώ μαζί του. Όσο τον γνωρίζεις τόσο περισσότερο απολαμβάνεις τη ζωή.
Μετά το θάνατο υπάρχει σίγουρα κάτι μη υλικό. Είναι κάτι, φαντάζομαι, που δεν έχει να κάνει με αυτά που μοχθούμε στην καθημερινότητά μας, τι θα φάμε, πώς θα ντυθούμε, τι θα αποκτήσουμε. Έχει να κάνει με πιο πνευματικά πράγματα. Θεωρώ πώς οποιαδήποτε σχέση κάνουμε δεν είναι τυχαία. Συνεχίζεται. Οι σχέσεις δεν είναι βραχυπρόθεσμες. Μπαίνουνε σε μια διαδικασία αιώνιας σχέσης. Καταγράφεται στον σκληρό μας δηλαδή η επαφή μας με τον άλλο άνθρωπο.
Στη συγκεκριμένη δουλειά προσπαθήσαμε να διακόψουμε τη σύνδεση με το θεατή, να υπάρχει ένα κλειστό κύκλωμα όπου τα πράγματα να συμβαίνουνε μεταξύ των ερμηνευτών και να μην υπάρχει δίοδος προς το κοινό. Ο θεατής να παρακολουθεί, δηλαδή, μια αποκομμένη δράση που δεν εξωτερικεύεται προς αυτόν. Δεν ξέρω πώς ακριβώς αισθάνομαι το κοινό απέναντί μου, με άλλα λόγια. Φυσικά, με νοιάζει πολύ πώς θα προσλάβει ο θεατής αυτό που είδε. Μετά έρχονται και πιάνουμε κουβέντα και χαίρομαι. Υπάρχουν κάποιοι που επικοινωνούν παρόλο που είναι ένα δύσκολο θέμα και συνήθως ο άνθρωπος αποστρέφει το κεφάλι από το θάνατο. Χαίρομαι που μπαίνει ένα μέρος του κοινού σε μια διαδικασία προβληματισμού. Δεν είναι απαραίτητα μαύρη μαυρίλα η θεματική του θανάτου.
Δεν ξέρω αν το θέατρο πρέπει κάτι να δίνει στο κοινωνικό σύνολο. Το θέατρο είναι ένα βήμα για να εξωτερικεύσεις ένα προβληματισμό, η προσπάθεια να αποτυπώσεις το αποτέλεσμα ενός ερεθίσματος. Από εκεί και πέρα, ό,τι πάρει ο καθένας είναι καθαρά υποκειμενικό.
Τον τελευταίο καιρό ο τρόπος που μπαίνω στη διαδικασία του θεάτρου είναι μέσα από μια σωματική προσέγγιση. Έτσι ξεκίνησα, έτσι πορεύομαι, αυτό με έλκει. Μπορεί να έχει γίνει και μανιέρα. Αλλά εμένα αυτό με εκφράζει κι από εκεί προσπαθώ να ερευνήσω τα πράγματα. Το σώμα συνδέεται με τον ψυχισμό στη σκηνή άμεσα. Το πρώτο ερέθισμα, έτσι κι αλλιώς, αποτυπώνεται στο σώμα. Το σώμα αντιδρά χωρίς καν να σκέφτεται το μυαλό ή να δίνει την εντολή. Ακόμα και σε ένα θόρυβο είναι άμεση η αντίδραση του σώματος. Πιο πολύ προσπαθώ να εξελιχθώ ως άνθρωπος κι αυτό να παρασύρει και την καλλιτεχνική μου δραστηριότητα.
Με το σώμα μου ανέκαθεν είχα πολύ καλή σχέση. Έτσι ξεκίνησα άλλωστε. Δεν μου άρεσε πολύ το καθαρό θέατρο, αλλά το μείγμα του χορού με το θέατρο. Μ’ αρέσει το κράμα που δημιουργείται. Η πρώτη δουλειά μόλις τέλειωσα τη σχολή ήταν μια παράσταση με την ομάδα χορού της Αντιγόνης Γύρα, με την Αμάλια Μπένετ. Με το χορό ασχολήθηκα πολύ μετά τη σχολή και μετά έκανα θέατρο με τον Κακλέα στον Τεχνοχώρο. Αυτά με καθόρισαν. Ηταν ωραία η εποχή του Τεχνοχώρου.
Αν δεν πήγαινα στην δραματική του Διομήδη Φωτιάδη η εναλλακτική μου, στη φάση που ήμουνα τότε, θα ήτανε οι πορείες, οι διαδηλώσεις, οι πλατείες, οι βιτρίνες. Ολη αυτή η ενεργητικότητα που βγήκε μέσα από την καλλιτεχνία θα διοχετευόταν σε άλλου είδους πράγματα.
Αν ο κόσμος αποκτούσε πάλι την χαμένη πίστη θα ήταν μια λύση και μια διέξοδος. Ξαναβρίσκεις μέσα απ’ την πίστη την ταυτότητά σου. Εγώ τουλάχιστον αυτό έχω αντιληφθεί για τον εαυτό μου. Είναι σα να έχεις βρει ένα μπαούλο και να σε τροφοδοτεί με ουσιώδη πράγματα.
Δημιουργήσαμε το res ratio που είναι ρίσκο, αλλά τα πάντα είναι ριψοκίνδυνα. Είναι ένα άνοιγμα, όμως περισσότερο τους εαυτούς μας βάζουμε στη διαδικασία της συνύπαρξης με άλλους. Αυτό είναι το πιο δύσκολο, να μην είμαστε μόνοι μας. Εγώ είμαι υπέρ της συντροφικότητας. Γι’ αυτό κάνω και θέατρο. Είναι κάτι που δεν μπορείς να κάνει μόνος σου.
Είναι δύσκολα στο θέατρο. Πάει να γίνει χόμπι. Δύσκολα ζουν οι άνθρωποι από αυτό. Παρ’ όλα αυτά γίνονται φοβερές παραστάσεις και νέοι καλλιτέχνες μπαίνουν σε μια διαδικασία να δημιουργήσουν. Αυτό που πρέπει να συμβεί είναι κάπως να δημιουργηθεί μια επικοινωνία μεταξύ των νέων καλλιτεχνών. Έχουμε πολύ καλό υλικό.
Τη μετανάστευση στο εξωτερικό δεν την έχω σκεφτεί. Σε χωριό της χώρας την έχω σκεφτεί, γιατί μου αρέσει πολύ ο τόπος. Δεν θα έφευγα ποτέ. Εδώ δεν έφυγα στο παρελθόν…
Η σχέση μου με τη φύση, με τη γη, είναι πολύ καλή. Την αναζητώ, μου λείπει. Προσπαθώ να βρίσκομαι κοντά της. Θα μπορούσα να κάνω και χειρονακτική δουλειά, τα πάντα θα μπορούσα να κάνω. Το έχω ξανακάνει. Έχω κάνει πολλά πράγματα, μαραγκοδουλειές κυρίως. Τα χέρια μου πιάνουν. Kατασκευάζω πραγματάκια. Προσπαθώ να κάνω ξύλινες κατασκευές.
Εκτός από το θέατρο – γιατι τηλεόραση δεν κάνω, δεν έχει κάτσει κάτι που να με ενδιαφέρει πραγματικά – ασχολούμαι με κατασκευές, με την οικογένειά μου. Παιδί δεν έχω. Έχω σκυλί. Δεν θα είχα πρόβλημα να κάνω ένα παιδί. Δεν θα δίσταζα επειδή γίνονται όσα γίνονται. Ούτε είμαι από του τύπους που λένε «δεν αξίζει τον κόπο».
Κάποια στιγμή συντελέστηκε μια πολύ μεγάλη στροφή εντός μου, σε σχέση με το Θείο. Αυτά συμβαίνουνε συνήθως, αν δεν έχεις μια επαφή, όταν φτάσεις σε ένα αδιέξοδο. Τότε μου συνέβη κι εμένα. Ήτανε πολύ λυτρωτικό. Όχι απλώς με κράτησε όρθιο. Άλλαξαν τα δεδομένα αντίληψης και θέασης του κόσμου. Προηγουμένως ήτανε περιορισμένη η θέαση. Τώρα είναι σα να έχω βάλει ένα ευρυγώνιο φακό. Είναι τελείως διαφορετική η οπτική. Πηγαίνω και στην εκκλησία, αλλά αυτό δεν αναιρεί την εσωτερική διαδικασία. Ίσα ίσα, είναι τροφοδότης.
Αν ο κόσμος αποκτούσε πάλι την χαμένη πίστη θα ήταν μια λύση και μια διέξοδος. Γιατί είναι κρίση ταυτότητας αυτό που έχουμε. Ξαναβρίσκεις μέσα απ’ την πίστη την ταυτότητά σου. Είναι σα να βρίσκεις το manual του κατασκευαστή σου και επανατοποθετείσαι. Σε επανατοποθετεί στα δεδομένα που έχεις μέσα σου. Το άλλο είναι τελείως εφήμερο και σε οδηγεί σε μια κενότητα. Εγώ τουλάχιστον αυτό έχω αντιληφθεί για τον εαυτό μου. Είναι σα να έχεις βρει ένα μπαούλο και να σε τροφοδοτεί με ουσιώδη πράγματα.
Παλαιότερα πίστευα ότι μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο, τους γύρω σου. Αλλά για να συμβεί αυτό πρέπει πρώτα να αλλάξεις τον εαυτό σου, διαφορετικά δεν μπορείς να αλλάξεις τίποτα. Είναι μια ψευδαίσθηση ότι μπορείς και μια τροφή του Εγώ σου. Αν αλλάξεις εσύ μπορείς μετά να βοηθήσεις πιο πολύ τους άλλους.
Η κρίση είναι για να μπούμε σε μια διαδικασία να συνειδητοποιήσουμε κάποια πράγματα. Η κρίση είναι υλική κι επειδή την ύλη την είχαμε βάλει πολύ ψηλά, κουνιέται όλος ο κόσμος από κάτω. Είναι δύσκολη η κατάσταση. Υπομονή!
Κάθε μέρα πνίγονται πρόσφυγες. Το καλοκαίρι τι θα κάνεις; Θα μπαίνεις να κολυμπήσεις σε μια θάλασσα, μια Μεσόγειο, με τόσους πνιγμένους; Εμένα θα μου είναι λίγο περίεργο να κάνω μια βουτιά σε μια τέτοια θάλασσα ή να πάω διακοπές στην Μυτιλήνη και να την πέσω σε μια παραλία ξέροντας ότι το χειμώνα τα πτώματα επέπλεαν στο νερό της. Δεν μπορώ να αποκρυπτογραφήσω αυτό που συμβαίνει. Πάντως, δεν μπορώ να πω ότι με αφήνει αδιάφορο.
Η πολιτική δεν μου αρέσει καθόλου. Όλο αυτό το σκηνικό που βλέπουμε δεν με αντιπροσωπεύει. Ούτε η πρώτη φορά Αριστερά κυβέρνηση… Νομίζω έχουμε αποπροσανατολιστεί. Δεν ξέρουμε ποιο είναι το αριστερό και ποιο το δεξί. Όλα αναθεωρούνται. Ακόμα και το τι είναι Δημοκρατία.
Δεν μου έχουν ζητήσει ποτέ να κατεβώ με ένα κόμμα. Και ούτε θα συμβεί ποτέ. Δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος. Δεν είμαι διπλωμάτης.
Δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου μετά από δέκα χρόνια. Στόχους τόσο μακρινούς δεν κάνω. Οι στόχοι μου είναι μέχρι σήμερα το βράδυ. Σε δέκα χρόνια μπορεί να γίνω τροφή για τα σκουλήκια. Πού να ξέρω; Λέω «ας πάει καλά η παράσταση απόψε και βλέπουμε».
Δεν υπάρχουν κείμενα που να θέλω να τα δουλέψω, καθετί προκύπτει από τις ανάγκες της στιγμής. Είναι σε τι φάση σε πετυχαίνει ένα έργο ή μια ιδέα… Δεν είναι τίποτα προκαθορισμένο. Τα ερεθίσματα προέρχονται από παντού. Μπορεί να προέλθουν από την κουβέντα ενός φίλου, από μια συζήτηση, από ένα όνειρο. Όνειρα βλέπω. Αλλά κάτι φλασιές θυμάμαι, αποκομμένες εικόνες.
Γενικά, είμαι ήρεμος άνθρωπος, αν και περνάω φάσεις. Το ήρεμος δεν σημαίνει ότι δεν έχω ένταση. Με εξοργίζει η διπλωματία. Θα ήθελα να υπάρχει μεγαλύτερη ευθύτητα στα πράγματα. Να μην χρειάζεται να χρησιμοποιείς αυτή την επικάλυψη. Εγώ είμαι ευθύς, όσο μπορώ. Προσπαθώ. Η ευθύτητα είναι βασικό κριτήριο και στις σχέσεις μου με τους ανθρώπους. Στο θέατρο υπάρχουν κάποιοι που λειτουργούν με ευθύτητα.
Αυτό τον καιρό δεν διαβάζω τίποτα, λόγω του ότι έρχομαι από μια περίοδο που είχαμε μπει αρκετά στη μελέτη και τώρα είμαι στην τεχνική υποστήριξη: να φτιάξω το τελάρο από το σκηνικό αν έχει πετσικάρει. Είμαι σε αυτή την διαδικασία. Μόλις μπούνε τα πράγματα σε ένα κανάλι θα ξαναδιαβάσω. Βιβλία έχω αγορασμένα ένα σωρό. Αγοράζω διάφορα περνώντας από τα βιβλιοπωλεία.
Δεν ξέρω αν με αγαπάει ο κόσμος. Δεν έχω εικόνα του κοινού. Δεν υπάρχει το κοινό μου. Μου φαίνεται αστείο.
Τα Ωραία χέρια μας. Σύλληψη, σκηνοθεσία, σκηνογραφία, κοστούμια: Έφη Μπίρμπα. Κείμενο: Ευθύμης Φιλίππου. Ηχητικός σχεδιασμός: Coti K. Φωτισμοί: Θύμιος Μπακατάκης. Καλλιτεχνικός συνεργάτης: Μιχαήλα Πλιαπλιά. Καλλιτεχνικός συνεργάτης-βοηθός σκηνοθέτη: Σοφία Γεωργοβασίλη. Καλλιτεχνικός συνεργάτης-επιμέλεια σκηνογραφίας και κοστουμιών: Όλγα Μπρούμα. Ερμηνευτές: Ιπποκράτης Δελβερούδης, Νίκος Καμόντος, Ελένη Μολέσκη, Ευαγγελία Ράντου, Άρης Σερβετάλης, Αχιλλέας Χαρίσκος |
Θέατρο Ροές, Ιάκχου 16, Γκάζι. Κρατήσεις: 210 3474312 /
[email protected]
