Ένα Battle Royale ανάμεσα σε ντόπιους μιας απομακρυσμένης περιοχής στην Βραζιλία που δεν υπάρχει καν στο χάρτη και σε μια ομάδα αμερικανών τουριστών που τους κυνηγούν και τους σκοτώνουν για χόμπι, το Bacurau ήταν η πρώτη ταινία του φετινού διαγωνιστικού προγράμματος του Φεστιβάλ Καννών που ξεχώρισε και δίχασε τους κριτικούς, οι οποίοι βιάστηκαν να του δώσουν τη σφραγίδα μιας αλληγορίας για τη διακυβέρνηση του νέου ακροδεξιού προέδρου της χώρας, Ζαΐχ Μπολονσάρο. Ωστόσο, οι σκηνοθέτες Κλέμπερ Μεντόζα Φίλιο (Aquarius με την Σόνια Μπράγα, την οποία ξανασυναντάει σε αυτή την ταινία) και ο Χουλιάνο Ντορνέλες (επί ετών σχεδιαστής παραγωγής του Φίλιο) είχαν στο μυαλό τους περιπέτειες μιας άλλης εποχής και αισθητικής όταν συνέθεταν το φιλόδοξο, περίπλοκο folk γουέστερν τους.
Τους συναντήσαμε λίγες μέρες μετά την πρεμιέρα της ταινίας στο Φεστιβάλ και μας εξήγησαν τι θέση έχει το αμερικάνικο σινεμά μέσα στο δικό τους, πώς είναι να κατάγεσαι από την «ξεχασμένη» πλευρά της Βραζιλίας και τι σημαίνει “bacurau”…
Οι χαρακτήρες είναι κολλημένοι στη μέση του πουθενά, αισθάνεστε το ίδιο και για την Βραζιλία;
ΚMΦ Αρχικά υπήρχε μια σκηνή στο σενάριο που δεν χρησιμοποιήσαμε, η Τερέζα έτρεχε τη νύχτα να προλάβει το τελευταίο λεωφορείο από το σταθμό. “Bacurau” σημαίνει «το τελευταίο λεωφορείο» στην τοπική αργκό. Όταν είσαι νέος, χρόνια πριν το Uber, έτρεχες να προλάβεις το bacurau, αλλιώς έπρεπε να περιμένεις ως τις 5 το πρωί. Bacurau είναι, όμως, κι ένα ενδιαφέρον πουλί, που όλο τρέχει να κρυφτεί. Αυτή είναι και η συμπεριφορά της κοινωνίας του χωριού όταν έρχεται ο δήμαρχος, όλοι εξαφανίζονται σαν ζώο στην κρυψώνα τους.
Η ταινία γράφτηκε πριν από την προηγούμενή σας, το Aquarius; Δεν έχει σχέση με την τρέχουσα κατάσταση στην Βραζιλία, όπως αναφέρουν οι περισσότερες πρώτες κριτικές;
ΚΜΦ Το Aquarius θα έβγαινε μετά το Bacurau, το έγραψα μέσα σε 6 μήνες και ήταν λιγότερο ακριβό, αλλά δουλεύαμε πάνω στο Bacurau για σχεδόν 10 χρόνια.
ΧΝ Το να κάνεις μια δίωρη ταινία παίρνει πολύ χρόνο, πώς θα προλαβαίναμε να κάναμε μια ταινία παράλληλα με ό,τι συμβαίνει στη χώρα;
ΚΜΦ Τελειώσαμε τα γυρίσματα ακριβώς πριν ένα χρόνο. Τέτοια εποχή πριν ένα χρόνο η εκλογή του Μπολσoνάρο δεν ήταν καν ρεαλιστική πιθανότητα.
Τότε πώς προέκυψε η ιστορία σας; Αυτή η ξένη δύναμη που καταπλακώνει μια τοπική κοινωνία;
ΚΜΦ Η επιθυμία να κάνουμε μια τρομερή περιπέτεια για τη δύναμη. Όταν σκέφτεσαι τη δύναμη, σκέφτεσαι τις ΗΠΑ, τη φιλία και την αγάπη μας για τις ταινίες, τη δύναμη που μου έδωσε η επιτυχία του Aquarius, μια διεθνώς καταξιωμένη ταινία. Είναι αστείο και ειρωνικό, υπάρχουν πολλές χολιγουντιανές ιστορίες για το πώς η επόμενη ταινία σου πρέπει να είναι μεγαλύτερη από την προηγούμενη και συνέβη με το Bacurau, που κόστισε 2 εκατομμύρια δολάρια σε αντίθεση με το Aquarius που κόστισε 900.000. Φυσικά δεν είναι μια ταινία διεθνών προδιαγραφών, αλλά είναι σημαντική για εμάς. Είναι μια ασυνήθιστη για τα βραζιλιάνικα δεδομένα ταινία, μια genre περιπέτεια. Αναπόφευκτα θα εμπλακεί και η ίδια η Βραζιλία. Οι εντάσεις της, οι τρελές αντιθέσεις της…
ΧΝ Ξέχασες να αναφέρεις τους ανθρωπους. Θέλαμε να εκπροσωπήσουμε τους ανθρώπους του δικού μας κόσμου. Πριν πολλά χρόνια, βρεθήκαμε σε ένα φεστιβάλ κινηματογράφου και είδαμε πολλές ταινίες μικρού μήκους. Μια από αυτές ήταν εθνογραφικά ντοκιμαντέρ για «εξωτικούς» ιθαγενείς. Με ενόχλησαν. Είχαν καλές προθέσεις, αλλά διαφωνήσαμε με την απεικόνιση αυτών των ανθρώπων. Είδαμε 4 κορίτσια να κάθονται σε έναν πανάκριβο καναπέ και δεν είχαν καν καλά ρούχα να φορέσουν. Μας είχαν δώσει λεφτά για φαγητό εκείνη τη μέρα πού ήταν περισσότερα από όσα έχουν σε ένα μήνα. Το βρήκα βίαιο και ανησυχητικό. Θελήσαμε να δώσουμε φωνή σε ανθρώπους σαν αυτά τα κορίτσια και να κάνουμε μια ταινία για το πώς είναι να κρίνουν τον απλό τρόπο ζωής σου κάποιοι ξένοι.
ΚΜΦ Καταγόμαστε από τη βορειοανατολική Βραζιλία. Υπάρχει μεγάλος κοινωνικός και πολιτιστικός διαχωρισμός ανάμεσα σε εκείνη την περιοχή και τη νότια Βραζιλία, το Ρίο, όπου υπάρχουν λεφτά. Σε όλη μας τη ζωή ερχόμαστε αντιμέτωποι με τρομερές προκαταλήψεις για την καταγωγή μας. Τώρα που υπάρχει αυτή η ταινία, έξυπνοι δημοσιογράφοι που σέβομαι και συμπαθώ, μας ρωτούν «πώς είναι να κάνεις μια ταινία για τη βορειοανατολική πλευρά;» και μου φαίνεται απίστευτο. Είναι σαν να ρωτάς έναν γκέι σκηνοθέτη γιατί κάνει ταινίες για ομοφυλόφιλους και πώς είναι να είναι γκέι.
Πώς σας αντιμετωπίζουν οι νότιοι, δηλαδή; Σαν φτωχούς αδερφούς;
ΚΜΦ Όχι, γιατί ευτυχώς το Περναμπούκου, η ιδιαίτερη πατρίδα μας, έχει πολύ ισχυρή πολιτιστική παρουσία. Ειδικά στη λογοτεχνία, τη μουσική και το σινεμά. Έξω από αυτή τη σκηνή, θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Ήμουν κριτικός κινηματογράφου και το 2000 πήγα σε ένα junket για τον Πρίγκιπα της Αιγύπτου για να πάρω συνέντευξη από τον Τζέφρι Κάτζενμπεργκ και τον Τζεφ Γκόλντμπλουμ. Συνάντησα εκεί δύο συναδέλφους από το Σάο Πάολο, τους συστήθηκα και η μία με καλωσόρισε και μου είπε «θα χρειαστείς διερμηνέα, λοιπόν». Και της λέω «όχι, μιλάω αγγλικά» και μου απάντησε έκπληκτη «ώστε ξέρουν αγγλικά στο Περναμπούκου!», και κατάλαβε τι είπε και μου ζήτησε συγγνώμη λέγοντας ότι έκανε πλάκα. Φυσικά δεν έκανε πλάκα. Η ταινία μιλάει και γι’ αυτό, μέσα από τους δύο μοτοσικλετιστές. Το καταλάβατε ότι ήταν Βραζιλιάνοι; Με κάνουν να σκέφτομαι το Β’ Παγκόσμιο, ειδικά στην Ουκρανία, και τα άτομα που συνεργάζονταν με τους Ναζί. Αυτοί οι δύο χαρακτήρες βασίζονται σε ανθρώπους για τους οποίους διάβασα σε βιβλία Ιστορίας.
Ακόμα κι αν η ταινία δεν είναι εμπνευσμένη από το πολιτικό κλίμα στην Βραζιλία αυτή τη στιγμή, είστε αντιμέτωποι με τις συνέπειες αυτής της πολιτικής, ειδικά με την περικοπή των χρηματοδοτήσεων στον πολιτιστικό τομέα. Πώς αντιμετωπίζονται αυτές οι κινήσεις από τους καλλιτέχνες;
ΚΜΦ Είναι πολύ δύσκολο να ξέρουμε γιατί είναι αυτές οι αλλαγές τίθενται σε ισχύ αυτήν την στιγμή, αλλά μπορώ δώσω το εξής παράδειγμα: κανονικά, θα είχαμε funds για να κυκλοφορήσουμε αυτή την ταινία στους κινηματογράφους, αλλά τώρα δεν θα τα έχουμε.
ΧΝ Κάνουν ανακοινώσεις και δεν τις τηρούν. Υπάρχει τεράστια δημόσια κατακραυγή, και δύο μέρες μετά ανακαλούν ό,τι μέτρο έχουν προαναγγείλει. Είναι μια νέα στρατηγική και συμβαίνει παντού. Κάνουν στην αρχή tweets για να ψαρέψουν αντιδράσεις.
ΚΜΦ «Κόβουμε το 30% της χρηματοδότησης των δημόσιων πανεπιστημίων». Ο κόσμος διαμαρτύρεται και μετά από λίγο λένε «α, τελικά δεν θα το κάνουμε αυτό». Αν και στην εκπαίδευση όντως θα γίνουν περικοπές. Και στον πολιτισμό, γιατί ήταν προεκλογική υπόσχεση.
Ποιες ταινίες ήταν σημείο αναφοράς για εσάς όταν γυρίζατε το Bacurau;
ΚΜΦ Δεν μπορώ να ξεπεράσω τον Τζον Κάρπεντερ. Υπάρχει σε κάθε ταινία που κάνω. Ήμασταν τυχεροί που τον γνωρίσαμε μετά την πρεμιέρα στις Κάννες.
ΧΝ Όποτε κολλούσαμε κατά τη διάρκεια της συγγραφής του σεναρίου, βλέπαμε ταινίες. Είδαμε πολλά γουέστερν, οι αναφορές είναι πάρα πολλές για να τις ιεραρχήσουμε.
ΚΜΦ Η πιο σημαντική μάλλον ήταν το Companeros του 1971. Μας άρεσε πολύ γιατί δεν θύμιζε αμερικάνικο γουέστερν, ήταν «βρώμικο» B-movie.
XN Μου αρέσει πολύ η ιδέα του λευκού ως Ινδιάνου, αυτή η αντιστροφή των ρόλων.
ΚΜΦ Όλοι μας μάθαμε από το Χόλιγουντ ότι οι ήρωες είναι λευκοί και Αμερικανοί. Σε αυτή την ταινία, οι Αμερικάνοι φωτογραφίζονται σαν κλασικοί ήρωες, αλλά οι πράξεις τους είναι αποτρόπαιες. Είμαι περίεργος για το πώς θα αντιδρούσαν π.χ. στην Ουάσινγκτον βλέποντας αυτήν την ταινία.
ΧΝ Δεν φερόμαστε στους εισβολείς όπως τα γουέστερν τους Ινδιάνους. Τους πλησιάζουμε με την κάμερα και ακούμε τι έχουν να πουν.
Η παρουσία του Ούντο Κίερ στο καστ είναι μια σχεδόν σουρεάλ επιλογή. Δίνει ένα καλτ vibe στην ταινία. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;
ΚΜΦ Ο Ούντο είναι περίπτωση. Είναι ο καλύτερος άνθρωπος που ξέρω. Τον γνώρισα στο Παλμ Σπρινγκς, όπου και μένει, και μας σύστησε ένας κοινός φίλος σε ένα φεστιβάλ. Φόραγε ένα μωβ κοστούμι και ο φίλος μου τον χτυπάει στην πλάτη και του λέει «Ούντο, θέλω να γνωρίσεις ένα βραζιλιάνο σκηνοθέτη». Και γυρίζει και μου λέει με στόμφο: «Δεν ήμουν ποτέ ο εραστής του Φασμπίντερ». Είναι πολύ αστείος τύπος και με συγκινεί η δουλειά του στην ταινία.
– Το Bacurau θα κυκλοφορήσει στις ελληνικές αίθουσες από την Seven Films.
