Πριν 20 χρόνια πήγα για πρώτη φορά στην Πάτμο, φορτωμένος με κεραίες, καλώδια και πομποδέκτες έχοντας ένα πείραμα στο μυαλό μου. Αν μπορούσα να στήσω ένα σύστημα ευρυζωνικής διαδικτυακής πρόσβασης στο νησί, θα έμεναν για περισσότερο χρόνο κάποιοι από τους εκλεκτικούς εποχικούς κατοίκους του, έχοντας την δυνατότητα τηλε-εργασίας;
Μερικούς μήνες, κι αρκετές αναβάσεις σε ταράτσες, αργότερα το ερώτημα μου είχε απαντηθεί θετικά με ξεκάθαρο τρόπο.
Δύο δεκαετίες μετά κι ενώ η δυνατότητα τηλε-εργασίας δεν είναι πια προνόμιο μόνο μιας μικρής μερίδας ανθρώπων, η έκτασή της ήταν μέχρι πριν λίγες εβδομάδες πολύ μικρότερη από αυτή που θα μπορούσε να είνα, κυρίως λόγω της επικρατούσας αντίληψης που θέλει την τηλε-εργασία υποδεέστερη. Κι εδώ έρχεται ο κορωνοϊός να βάλει τα πράγματα στην θέση τους κάνοντας την κοινωνία να συνειδητοποιήσει ότι πολλές δουλειές μπορούν να γίνουν από οπουδήποτε υπάρχει μια καλής ποιότητας διαδικτυακή σύνδεση. Σε δεύτερο επίπεδο εκτός από το οπουδήποτε, υπάρχει και το οποτεδήποτε κάτι που είναι ήδη συνηθισμένο στους κατανεμημένους οργανισμούς αλλά όχι τόσο προφανές για τον παραδοσιακό συγχρονισμένο τρόπο εργασίας.
Η διαπίστωση αυτή έχει πολλές σημαντικές συνέπειες που θα μείνουν μαζί μας όταν ο κορωνοϊός γίνει παρελθόν. Ένας τομέας που θα επηρεαστεί σημαντικά είναι αυτός των επαγγελματικών χώρων όπου όλοι θα επανεξετάσουν πολύ προσεκτικά την χρήση και την αναγκαιότητα των γραφείων. Το αποτέλεσμα θα είναι μια πτώση της ζήτησης και των τιμών. Το ίδιο θα ισχύσει και για τους χώρους καταστημάτων μιας και μια μεγάλη μερίδα της λιανικού εμπορίου που έχει μετακομίσει τώρα αναγκαστικά στα διαδικτυακά καταστήματα, θα παραμείνει εκεί. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε σήμερα για την διαδικτυακή επικοινωνία θα συνεχίσουν να βελτιώνονται. Αν και δεν θα μπορέσουν να αντικαταστήσουν πλήρως την άμεση φυσική επαφή (τουλάχιστον για αρκετά χρόνια ακόμα), θα το κάνουν σε πολύ μεγάλο ποσοστό αφήνοντας λίγες επαγγελματικές συναντήσεις που θα πρέπει απαραίτητα να γίνονται με φυσική παρουσία.
Αντί να μοιράζουμε δημόσια χρήματα για να μετρήσουμε το κατά πόσο λοιμώχθηκε το «σκόιλ ελικίκου», θα μπορούσαμε να πληρώνουμε ανθρώπους για να δουλέψουν σε δημόσια έργα, ψηφιοποιώντας δημόσια έγγραφα και περιεχόμενο, καταγράφοντας τις κοινωνικές επαφές νοσούντων, κατηγοριοποιώντας δεδομένα.
Η άνοδος της τηλε-εργασίας θα οδηγήσει σε αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, με τις αμοιβές να συνδέονται περισσότερο με το παραγόμενο και λιγότερο με τα ωράρια για περισσότερες κατηγορίες εργαζομένων. Επίσης σημαντική είναι η ευκαιρία που παρουσιάζεται για καλύτερη ισορροπία μεταξύ δουλειάς και οικογένειας, η οποία μπορεί να βοηθήσει την επαγγελματική ισοδυναμία των φύλων. Προφανώς και τα αποτελέσματα δεν θα είναι αυτόματα θετικά, και θα χρειαστεί προσπάθεια από όλους τους εμπλεκόμενους για να μην καταλήξουμε σε μια κακή διαδικτυακή έκδοση του “gig economy”. Επίσης θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η τηλε-εργασία είναι πλέον δυνατή για πολλούς αλλά όχι για όλους. Ο κορωνοϊός ανέδειξε το πόσο στηριζόμαστε σε μια μεγάλη ομάδα εργαζομένων που ήταν μέχρι σήμερα «αόρατοι» και οι οποίοι δεν μπορούν να κάνουν την δουλειά τους από απόσταση.
Η μετάβαση στην τηλε-εργασία δημιουργεί και ευκαιρίες κατά την διάρκεια της αντιμετώπισης του κορωνοϊού. Αντί να μοιράζουμε δημόσια χρήματα για να μετρήσουμε το κατά πόσο λοιμώχθηκε το σκόιλ ελικίκου, θα μπορούσαμε να πληρώνουμε ανθρώπους για να δουλέψουν σε δημόσια έργα, ψηφιοποιώντας δημόσια έγγραφα και περιεχόμενο, καταγράφοντας τις κοινωνικές επαφές νοσούντων, κατηγοριοποιώντας δεδομένα για χρήση σε μοντέλα μηχανικής μάθησης, επεκτείνοντας τις λειτουργίες των ΚΕΠ, παρακολουθώντας συστήματα ασφαλείας, μεταφράζοντας εκπαιδευτικό περιεχόμενο.
Το κύμα της ανεργίας διογκώνεται συνέχεια και η κούρσα ενάντια στο κορωνοϊό είναι ακόμα στην αρχή της. Το μέλλον της εργασίας όμως έρχεται όλο και πιο γρήγορα και δεν αφήνει περιθώριο για τις ανούσιες συζητήσεις και πρακτικές του παρελθόντος.
