«Τα στάδια αξιολόγησης της απόφασης είναι τα εξής: α) θα είναι αθώοι ή ένοχοι, β) θα αναγνωριστούν ελαφρυντικά και σε ποιους, γ) ποιο θα είναι το μέγεθος των ποινών (μπορεί και να φτάσουν ως και 30 χρόνια σε βουλευτές με κακουργηματική οπλοκατοχή), δ) θα υπάρξουν αναστολές και τι θα γίνει σε ένα χρόνο στο εφετείο. Υπάρχει φυσικά και η εισαγγελική πρόταση, σκανδαλώδης κατά τη γνώμη μου (αλλά και κατά τη γνώμη καθηγητών νομικής όπως ο Αλιβιζάτος και ο Καλφέλης που τη θεώρησαν απαράδεκτη), που προτείνει ποινές μόνο για τον Ρουπακιά κι εφτά “στρατιώτες” χαμηλά στην ιεραρχία βγάζοντας αθώους τους υπόλοιπους 60. Και, φυσικά, υπάρχουν πολλά ενδιάμεσα σενάρια π.χ. το δικαστήριο να φτάσει μέχρι τον Λαγό και να αθωώσει όλους τους παραπάνω». Ο Κώστας Σκαρμέας είναι δικηγόρος των Αιγύπτιων αλιεργατών, σε μια από τις συνεκδικαζόμενες υποθέσεις που αφορά την έφοδο κουκουλοφορων στο σπίτι που διέμεναν στο Πέραμα τον Ιούνιο του 2012 και κατέληξε στον σοβαρό τραυματισμό ενός εκ των τεσσάρων ψαράδων (Τα θύματα κατήγγειλαν ότι οι δράστες φορούσαν μπλούζες της Χρυσής Αυγής, ενώ λίγες ώρες πριν την επίθεση ο ο τότε υποψήφιος βουλευτής Γιάννης Λαγός είχε δηλώσει ότι οι Αιγύπτιοι «θα δίνουν λογαριασμό στη Χρυσή Αυγή και στους Έλληνες πολίτες»). Λίγα 24ωρα πριν την απόφαση μου λέει: «Μετραμε σαν φαντάροι τις μέρες, σκεφτόμαστε πώς θα κοιμηθούμε το προηγούμενο βράδυ. Είναι εντυπωσιακή η κινητοποίηση του κόσμου τις τελευταίες εβδομάδες. Και οι μισοί άνθρωποι να έρθουν από όσους έχουν δηλώσει ενδιαφέρον στα σόσιαλ μίντια, θα κλείσει η Αλεξάνδρας από την Πατησίων ως την Κηφισίας. Ο κόσμος οφείλει να έχει άποψη γιατί τόσα χρόνια οι βουλευτικοί τους μισθοί και το βόλεμα των δικών τους ανθρώπων ως επιστημονικών συνεργατών από την τσέπη μας πληρώνονταν, στην πορεία δε εμείς πληρώσαμε και τους δικηγόρους τους. Κανείς δεν ζητάει λαϊκό δικαστήριο, αλλά είναι προφανές ότι μια τέτοια δίκη δεν διεξήχθη εν κενώ».
Οι συνήγοροι της Πολιτικής Αγωγής, Θανάσης Καμπαγιάννης – Κώστας Παπαδάκης – Κώστας Σκαρμέας (ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΟΡΕΣΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ)
Πριν από λίγες μέρες η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου οργανωσε διαδικτυακή συζήτηση για τη δίκη. Κοινή συνισταμένη των συμμετεχοντων, η αισιοδοξία για καταδικαστική απόφαση που θα συμπεριλαμβάνει όλους τους κατηγορούμενους. Όχι αυτό δηλαδή που εισηγήθηκε η εισαγγελέας Αδαμαντία Οικονόμου τον περασμένο Δεκέμβριο προκαλώντας έντονες αντιδράσεις. Η εισαγγελέας πρότεινε την απαλλαγή όλων των κατηγορούμενων, πρώην βουλευτών και φερομένων μελών της Χρυσής Αυγής, για το αδίκημα της ένταξης και διεύθυνσης εγκληματικής οργάνωσης, επικεντρώνοντας την ενοχή μόνο στους φυσικούς αυτουργούς. Σε μια από τις αποστροφές του λόγου της σημείωσε ότι «η ιδεολογία είναι ποινικά αδιάφορη», χαρακτήρισε δε τα όσα υποστήριξαν οι προστατευόμενοι μάρτυρες για στοχοποίηση του Παύλου Φύσσα ως «μη πειστικά και αντιφατικά». «Γιατί τον ξαναμαχαιρώνετε;», ήταν η αντίδραση της Μάγδας Φύσσα προς την έδρα.
«Η εισαγγελέας δεν έδωσε αιτιολογίες για όσα είπε, απέρριψε τα περί “εγκληματικής οργάνωσης” θεωρώντας τους “νόμιμο πολιτικό κόμμα”, εκτιμώντας τα περιστατικά ως “μεμονωμένα”. Πώς γίνεται να έχουμε 100 “μεμονωμένα περιστατικά” δεν το εξήγησε. Γιατί δεν ήταν υποχρεωμένη. Όμως το δικαστήριο, ακόμα κι αν τους αθωώσει, είναι υποχρεωμένο να εκδώσει το σκεπτικό της απόφασης», σχολιάζει ανεβάζοντας τον τόνο της φωνής του ο Κώστας Σκαρμέας.
Συμπληρώνει η Στεύη Κίτσου: «Είχα την ατυχία να καταγράψω μόνη μου την εισαγγελική πρόταση που ήταν μεγάλη απογοήτευση. Η εισαγγελέας έπρεπε να θελήσει πολύ να μη δει αυτά που υπάρχουν μπροστά της. Μια δεξιότητα που πρέπει να έχει ένας καλός δικαστής είναι να κάνει τις συνδέσεις. Και δε μιλάω για ιδεολογικές συνδέσεις, δεν περιμένει κανείς ένας θεσμός όπως η δικαιοσύνη να βγει μπροστάρης στο αντιφασιστικό κίνημα, δεν είναι αυτός ο ρόλος του. Αν έβλεπε όμως κανείς την εισαγγελέα σε όλη τη δίκη, θα διέκρινε μια άλλη ερμηνεία. Τα αποσπάσματα που χρησιμοποίησε για να θεμελιώσει την εισαγγελική της πρόταση μπήκαν σε διαστρεβλωμένη σειρά. Π.χ. δεν απαντήθηκε ποτέ στην πρότασή της γιατί πηγαίνει ανάποδα στον δρόμο ο Ρουπακιάς ή πώς βγάζει λάδι όλη την τοπική της Νίκαιας, ενώ είχε αποδειγμένα συστρατευθεί εκείνο το βράδυ».
Η εισαγγελέας Αδαμαντία Οικονόμου κατά την αγόρευσή (ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΟΡΕΣΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ)
Το σημείο-κλειδί είναι εδώ το άρθρο 187 περί σύστασης και διεύθυνσης εγκληματικής οργάνωσης. Είναι το άρθρο που τροποποιήθηκε επί κυβέρνησης Σημίτη, με το οποίο καταδικάστηκαν τα μέλη της 17Ν. Είναι το άρθρο που στο τέλος του 2012, πριν τις δολοφονίες Λουκμάν και Φύσσα, είχε υποδείξει ως δέοντα τρόπο θεσμικής αντιμετώπισης της δράσης της ΧΑ με άρθρο του στην Εφημερίδα των Συντακτών ο συνταγματολόγος Νίκος Αλιβιζάτος. (Σε μια περίοδο που τα μέλη της ΧΑ έκαναν παρέλαση σε lifestyle εκπομπές και talk shows, πρωτοκλασάτοι βουλευτές τη χαρακτήριζαν «αυθεντικό ακτιβιστικό κίνημα» και υφαινόταν το σενάριο της «σοβαρής Χρυσής Αυγής» που πρώτη φορά εκστομίστηκε λίγες μέρες πριν δολοφονηθεί ο Φύσσας). Αν θέλει να παίξει κανείς τον δικηγόρο του διαβόλου (κι εδώ η φράση σχεδόν ακουμπά την κυριολεξία), οφείλει να κάνει την εξής ερώτηση: το ότι π.χ. συστρατεύθηκαν το βράδυ της δολοφονίας Φύσσα με τη γνωστή αλληλουχία sms και τηλεφώνων, σημαίνει ότι είχαν εντολή να πάνε να σκοτώσουν; Δεν είναι κρίσιμο αυτό το σημείο;
Κώστας Σκαρμέας και Στεύη Κίτσου έχουν την ίδια απάντηση. Ότι αυστηρά νομικά, δεν μπορεί να μη δει κανείς ότι υπάρχει ένα ξεκάθαρο modus operandi – δομή, ιεραρχία, εντολή, δράση. Τα συστατικά, δηλαδή, κάθε εγκληματικής οργάνωσης. Κι ότι η ηθική αυτουργία συνίσταται στην «υπόταξη της βούλησης των μελών στους καταστατικούς σκοπούς της οργάνωσης που όπως ξέρουμε όλοι ήταν διατυπωμένη κατα καιρούς ως “πολεμάμε τα κομμούνια, τους μετανάστες, τους γκέι κτλ.”».
Ο Γενικός Γραμματέας της Χρυσής Αυγής Νίκος Μιχαλολιάκος κατά την διάρκεια της απολογίας τους (ΑΠΕ-ΜΠΕ/Παντελής Σαίτας)
Η δίκη κράτησε 5.5 χρόνια. Υπερβολικός χρόνος για ένα κράτος δικαίου. Οι λόγοι πολλοί: ο τεράστιος όγκος της δικογραφίας, η κωλυσιεργία των κυβερνήσεων για να επιταχυνθεί η διαδικασία, η αποχή των δικηγόρων, η καθυστερημένη αποδέσμευση των δικαστών από άλλες υποθέσεις, και φυσικά η παρελκυστική τακτική των συνηγόρων υπεράσπισης που διάβασαν στην έδρα τις 6000 ερωτησεις των Χρυσαυγιτών στη Βουλή ακόμα και για την ελληνικότητα της φέτας ή τα τσακάλια στην ύπαιθρο. Η δίκη, επίσης, διεξήχθη σε συχνά άθλιες συνθήκες (από χαλασμενα μικρόφωνα και κακό ίντερνετ μέχρι κρύες λυόμενες αίθουσες με ανύπαρκτη μόνωση). Όμως, στο τέλος ξήλωσε το πουλόβερ της οργάνωσης και οδήγησε στην πολιτική της ήττα, η καθυστέρηση αποδέιχθηκε το αυτογκόλ τους.
«Χρειάστηκε ελληνικό αίμα και τεράστια κατακραυγή για να πάρει μπρος ένας μηχανισμός που έπρεπε να έχει ενεργοποιηθεί πολύ νωρίτερα. Ανεξάρτητα από το ποιο θα είναι το αποτέλεσμά της, η δίκη αυτή σταμάτησε τις επιθέσεις των ταγμάτων εφόδου, σταμάτησε την ίδια την ελληνική δημοκρατία από το να χρηματοδοτεί το μεγαλύτερο διώκτη της που φόρεσε την προβιά ενός κοινοβουλευτικού κόμματος, ώθησε τα ΜΜΕ να εγκαταλείψουν την lifestyle προβολή τους, οδήγησε σε πολιτική απομόνωση κι εγκατάλειψη από τους ψηφοφόρους την ώρα που οι δημοσκοπήσεις έλεγαν ότι απειλούσαν να αυξηθούν, εμφάνισε τους Χρυσαυγίτες στο δικαστήριο να αλληλοκαρφώνονται, να αρνούνται την ιδεολογία τους, να χάνουν κάθε ίχνος αξιοπρέπειας», λέει ο Κωστής Παπαϊωάννου, επίσης μέλος του Golden Dawn Watch και πρώην Γενικός Γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Συμπληρώνοντας: «Υπερτονίζουμε τις καθυστερήσεις που έγιναν όντως μετά την έναρξη της ποινικής διαδικασίας, ξεχνώντας μια πιο σημαντική καθυστέρηση: ότι έπρεπε να φτάσουμε στο 2015 για να κάτσει η Χρυσή Αυγή στο εδώλιο μετά από την ήδη εικοσαετή δράση της. Αυτό είναι και θα παραμείνει μελανό σημείο της ελληνικής δημοκρατίας». Τραγική ειρωνεία, η πρόεδρος του δικαστηρίου Λεπενιώτη ήταν η ανακρίτρια που είχε πάρει κατάθεση στο νοσοκομείο από τον τότε φοιτητή Δημήτρη Κουσουρή, σοβαρά τραυματισμένο από τη δολοφονική επίθεση του Περίανδρου κι άλλων Χρυσαυγίτών έξω από τα δικαστήρια τον Ιούνιο του 1998.
Ο πρώην βουλευτής της Χρυσής Αυγής Ηλίας Κασιδιάρης απολογείται στο Εφετείο (ΑΠΕ-ΜΠΕ/Παντελής Σαίτας)
Ήταν, σε μια πολύ διαφορετική πολιτική και κοινωνική συνθήκη, η πρώτη επίθεση της ΧΑ που είχε πάρει τόση δημοσιότητα. Με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης και το πολιτικό πλάτεμα της οργάνωσης, οι επιθέσεις πλήθυναν επικίνδυνα με αποκορύφωμα την περίοδο 2010 (όταν κι εκπροσωπούνται στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας) – 2013. Η Καμπάνια Βάλτους Χ – Ο Μαύρος Χάρτης της Αθήνας κατέγραψε τις επιθέσεις με τη βοήθεια ελλήνων κομιστών σε μια συγκλονιστική έκδοση-έκθεση που επιβεβαιώνει πολλά από από τα patterns που αναζητά το δικαστήριο.
«Θα γυρίσει η Ιστορία δέκα χρόνια πίσω σε “συσσίτια μόνο για Έλληνες”, “γραφεία παντού”, “ξύλο παντού”; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι θα σημαίνει αυτό για το εκρηκτικό κοινωνικό σκηνικό του 2020» Κώστας Σκαρμέας (δικηγόρος Αιγύπτιων αλιεργατών)
Ο λόγος ξανά στον Κωστή Παπαϊωάννου: «Οι 68 πλέον κατηγορούμενοι δεν δικάζονται για τις ιδέες τους, αλλά για συγκεκριμένες εγκληματικές πράξεις (το αν οι πράξεις είχαν ως κίνητρο και τις ιδέες τους π.χ. τον ναζιστικό χαρακτήρα της οργάνωσης, είναι κάτι που θα εκτιμήσει το δικαστήριο)». Η Στεύη Κίτσου σε μερικά ακόμα στοιχεία εκείνων των μαύρων ημερών: «Υπάρχουν πολλές υποθέσεις που ποτέ δεν πήραν τον δρόμο της δικαιοσύνης. Μεγάλη ευθύνη σε αυτό έχει το πολυσυζητημένο ΑΤ Ομονοίας, οι μετανάστες πήγαιναν εκεί να καταγγείλουν επιθέσεις και τους έκαναν διοικητική απέλαση. Ακόμα και στη δολοφονία του Φύσσα, πώς είχαν οι συνήγοροι την επόμενη μέρα γνώση της δικογραφίας; Στη υπόθεση των Αιγύπτιων αλιεργατών, πώς άλλαξε το αποδεικτικό υλικό που αποτελούσαν οι μπλούζες των κατηγορούμενων;».
Μάγδα Φύσσα: «Πήγαιναν όλοι δίπλα της για να της δώσουν δύναμη και τελικά τους έδινε εκείνη» (ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΟΡΕΣΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ)
Η ήττα των φασιστικών ιδεών είναι όμως και το ζητούμενο αποτύπωμα από αυτήν την δίκη. Οι Χρυσαυγίτες είναι πλέον εκτός Βουλής, έχει ηττηθεί όμως ο πολιτικός τους λόγος; Επισημαίνω στον Κωστή Παπαϊωάννου φέτες επικαιρότητας όπως οι «αγανακτισμένοι κάτοικοι στα Καμμένα Βούρλα», ο διορισμός της Ζαρούλια και η διαρκής επίκληση στη «θεωρία των δύο άκρων» ακόμα κι από χείλη όπως εκείνα του προέδρου της Επιτροπής Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, Μάξιμου Χαρακόπουλου; «Μα πού περιμέναμε να πάνε οι ψηφοφόροι τους, στο Μ-Λ ΚΚΕ; Σε γειτονικά πολιτικά μαγαζιά θα πήγαιναν, έχει σημασία όμως ότι εκεί δεν βρίσκουν σιδερογροθιές και πογκρόμ. Οι ιδέες τους συνεχίζουν να υπάρχουν, γι’ αυτό δεν τελειώνει το παιχνίδι την επόμενη μέρα της δίκης όποια κι αν είναι η απόφαση. Άλλωστε, παντού στην Ευρώπη ανθούν εθνικιστικά και λαϊκιστικά κόμματα. Ειναι όμως κρίσιμο να ηττηθεί και δικαστικά αυτός ο χώρος». Συνεχίζει η Στεύη Κίτσου: «Το αποτύπωμα της δίκης οφείλει να είναι ότι η δράση μορφωμάτων όπως η Χρυσή Αυγή δε γίνεται να μένει αναπάντητη θεσμικά. Η ασυλία που απόλαυσαν δεν πρέπει να επαναληφθεί στο μέλλον. Η απάντηση είναι εκεί, στο οργανωμένο έγκλημα».
Κι ο Κώστας Σκαρμέας επισημαίνει κάτι πολύ σημαντικό, ένα από τα βασικά διακυβεύματα της απόφασης: «Η Χρυσή Αυγή έχει στην ουσία εξαϋλωθεί. Τριχοτομήθηκε σε τρεις κατευθύνσεις Λαγού, Κασιδιάρη, Μιχαλολιάκου που τσακώνονται πια δημοσίως μεταξύ τους. Το ζήτημα είναι αν μια αθωωτική απόφαση θα τους δώσει ώθηση να ξανασυγκροτηθούν. Υπενθυμίζω ότι τους έχουν παρακρατηθεί 8 εκατομμύρια ευρώ κρατικής ενίσχυσης για τα 7 χρόνια που ήταν στη Βουλή, τα οποία -αν αθωωθούν- θα τους επιστραφούν. Καταλαβαίνουμε όλοι ότι θα τα χρησιμοποιήσουν, ο Μιχαλολιάκος δηλαδή που του ανήκει ακόμα το “μαγαζί”, για να επιστρέψουν. Θα γυρίσει η Ιστορία δέκα χρόνια πίσω σε “συσσίτια μόνο για Έλληνες”, “γραφεία παντού”, “ξύλο παντού”; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι θα σημαίνει αυτό για το εκρηκτικό κοινωνικό σκηνικό του 2020 με πανδημία, νέα οικονομική κρίση, Μόρια και πλατεία Βικτωρίας».
«Αυτό που θα έχει μείνει μετά από χρόνια από τη δίκη δεν είναι πόσο θα μείνει μέσα ο Μιχαλολιάκος ή ο Παναγιώταρος, αλλά ότι έστω αγκομαχώντας η ελληνική δημοκρατία τους έκατσε στο σκαμνί και τους έβαλε στη φυλακή» Κωστής Παπαϊωάννου (Golden Dawn Watch)
Το πρωτοσέλιδο του Σαββάτου 3/10 της ΕφΣυν για «το τείχος της δημοκρατίας» προκάλεσε αντιδράσεις κι έντονη συζήτηση/αντιπαράθεση. Με τους συνομιλητες μου είχα επικοινωνήσει νωρίτερα, αλλά συζητήσαμε για το αν η κοινωνική πίεση επηρεάζει την αξιοπιστία της δίκης και για την αναπόφευκτη (;) πολιτική εκμετάλλευση της όποιας απόφασης. Αν θα αναλωθούμε σε αντιπαράθεση για το ποιος αξίζει τα εύσημα της καταδίκης κι αν ένας οχετός συνωμοσιολογίας θα απελευθερωθεί σε περίπτωση αθώωσης. «Η ραγδαία αύξηση του δημοσίου ενδιαφέροντος για τη δίκη είναι πολύ σημαντική. Υπάρχει ένα κύμα βαθιάς εμπλοκής ακόμα και σε ανθρώπους όχι και τόσο πολιτικοποιημένους. Μπορεί να υπάρχει χάσμα μεταξύ της απόφασης κι αυτών των κοινωνικών αντανακλαστικών; Δε θεωρώ, λοιπόν, ότι η κοινωνική πίεση είναι παρέμβαση. Οι πολίτες λένε στη δικαιοσύνη “περιμένουμε να δούμε τι θα πείτε”. Κι έχει και μια αναδρομική ισχύ όλο αυτό για τη συλλογική μνήμη.
Δεν θα τελειώσουμε με την ακροδεξιά στην Ελλάδα, ακόμα κι αν μπουν όλοι οι Χρυσαυγίτες στη φυλακή. Μια τέτοια εργαλειοποίηση φοβάμαι ότι θα επιχειρηθεί. Από την άλλη, υπάρχει τόση απαξίωση και δικαιολογημένη καχυποψία για τους θεσμούς που την επόμενη μέρα μιας ενδεχόμενης αθώωσης όλοι θα συζητάνε τι είδους ντιλ έγινε. Κι αυτό θα είναι ένα ακόμα πλήγμα», τονίζει ο Κωστής Παπαϊωάννου. «Η συνωμοσιολογία είναι παγίδα γιατί απλά αναπαράγει τα επιχειρήματα της υπεράσπισης που κάνουν λόγο για πολιτική δίωξη», απαντά η Στεύη Κίτσου.
Η συγκλονιστική στιγμή της αναγνώρισης των δραστών από τον Αιγύπτιο ψαρά Μοχάμεντ Αμπού Χαμέντ
Την Τετάρτη το πρωί θα ξέρουμε το φινάλε αυτής της ιστορίας. Όποιο κι αν είναι δεν μπορεί να σβήσει τα στιγμιότυπα αυτών των 5.5 χρόνων από την μνήμη όσων ήταν εκεί, αλλά κι από την μνήμη όλων μας. «Η κατάθεση της Μάγδας Φύσσα το 2015, μέσα σε απόλυτη σιωπή που την έκοβες με το μαχαίρι και η απολογία Μιχαλολιάκου, μια θλιβερή εικόνα δειλίας ενός ανθρώπου που έδωσε τους πάντες και κατέφυγε σε δικαιολογίες του τύπου “δεν ξέρω πού είναι το Πέραμα”», για τον Κώστα Σκαρμέα. «Δε γίνεται να ακούς το ηχητικό με τα παιδάκια του Παππά να λένε “χάιλ Χίτλερ” και να μην αναρωτιέσαι πως το ακούει την ίδια στιγμή και η έδρα», θυμάται η Στεύη Κίτσου. «Όλες οι στιγμές δίπλα στη Μάγδα Φύσσα. Πήγαιναν όλοι δίπλα της για να της δώσουν δύναμη και τελικά τους έδινε εκείνη», για τον Κωστή Παπαϊωάννου που, όπως και οι άλλοι δύο, στέκεται στην συγκλονιστική στιγμή της αναγνώρισης από τον Αιγύπτιο ψαρά Μοχάμεντ Αμπού Χαμέντ των ανθρώπων που μπήκαν μέσα στο σπίτι τους για να τους σκοτώσουν.
«Είναι η στιγμή που πρέπει να μπει σε σχολικό εγχειρίδιο, είναι η στιγμή που το θύμα αποκτά φωνή, παύει να φοβάται και δείχνει τον δράστη. Είναι η αποθέωση της ίδιας της έννοιας της δικαιοσύνης».
