Δεν πάνε πάνω από 15 μέρες που γεμίζαμε το instagram με ανθισμένες αμυγδαλιές προυπαντίζοντας την Άνοιξη, πιστεύοντας ακράδαντα ότι δε μπορεί τόσο φως να μη φέρει ομορφιά, ότι θα βγούμε έξω όπως κάθε Άνοιξη και θα ανθίσουμε μαζί της. Σφιχταγκαλιάζαμε τους ανθρώπους μας, κανονίζαμε ταξίδια, δουλειές και project, πίναμε τα βράδια μετά τη δουλειά κολλημένοι λίγο ο ένας πάνω στον άλλον και διασώζαμε κάτι από τη ρομαντική αφέλεια της εφηβείας μας στην πεποίθηση ότι θα πεθάνουμε από έρωτα.
Δεν πάνε πάνω από 15 μέρες από εκείνο το σημείο που κλονίστηκαν τα θεμέλια της ύπαρξης μας, που αρχίσαμε να φοβόμαστε ότι μπορεί να πεθάνουμε πολύ πιο άδοξα από έναν ιό που καλά – καλά δεν έχουμε αποσαφηνίσει την ορθογραφία του, που αντιστράφηκε ο κόσμος όπως τον είχαμε μάθει. Γιατί τώρα νοιάξιμο σημαίνει αποφυγή αγγίγματος, κοινωνική συμπεριφορά σημαίνει απομόνωση, αλληλεγγύη σημαίνει μένω σπίτι μου.
Η ελληνική κοινωνία, όπως και πολλές ακόμα κοινωνίες, βρίσκεται εν μέσω μιας σοβαρής επιδημίας, για την οποία όλες οι έγκριτες διεθνείς αναλύσεις συντείνουν στο ότι θα επιδράσει ριζικά στους όρους ζωής μας. Ήδη η καθημερινότητα μας – για πολλούς και πολλές – έχει περιοριστεί στα τετραγωνικά του σπιτιού μας και βομβαρδίζεται από καμπύλες νοσηρότητας και θνησιμότητας που δυστυχώς ανεβαίνουν.
Ο κίνδυνος επιδημίας από μόνος του αναστατώνει τον ψυχισμό μας, καθώς αποκαλύπτει την τρωτότητα μας και ρυμουλκεί στην επιφάνεια την αγωνία του θανάτου. Ο φόβος κατακλύζει το μέσα μας. Φοβόμαστε μη νοσήσουμε, φοβόμαστε μη νοσήσουν οι γονείς μας ή κοντινοί μας που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, μπορεί κι εμείς να ανήκουμε σε ευπαθείς ομάδες, φοβόμαστε μη κινδυνέψουμε, φοβόμαστε το θάνατο. Παράλληλα η απομόνωση ως αναγκαίο και απαραίτητο μέτρο για τη μείωση της εξάπλωσης του ιού, για τους περισσότερους είναι μια ολότελα καινούργια κατάσταση και όχι απαραίτητα ευχάριστη, καθώς μας αποκόπτει από συνήθειες και δραστηριότητες και μας φέρνει αντιμέτωπους με τον εαυτό. Ενεργοποιούνται και δευτερογενείς ανασφάλειες που σχετίζονται με την επαγγελματική και οικονομική μας επιβίωση. Κι όλα αυτά στο πλαίσιο ενός διάχυτου πανικού που εφορμά από τις τηλεοράσεις και καταλήγει στα άδεια από χαρτί υγείας ράφια των σουπερ – μαρκετ.
Ο κορονοιος έχει ψυχικό αντίκτυπο κι είναι πολύ νωρίς για να τον αποτιμήσουμε αλλά όχι αργά για να τον μαλακώσουμε. Έχει σημασία να μη ντραπούμε για το άγχος που βιώνουμε, να βρούμε τρόπους να το μοιραστούμε, να το εκφράσουμε, να το απαλύνουμε και να ζητήσουμε στήριξη, εάν χρειάζεται. Υπάρχουν μέθοδοι να τη λάβουμε. Θα μας βοηθήσει να κάνουμε πιο υποφερτή αυτή την προσωρινή καθημερινότητα, να βγούμε λιγότερο λαβωμένοι/ες, να ανακαλύψουμε εκείνες τις δυνάμεις που θα συγκροτήσουν ένα νέο «εμείς», να τα καταφέρουμε.
Γι’ αυτό το λόγο ζητήσαμε από την Κυριακή Αγαπητού, ψυχολόγο – συστημική ψυχοθεραπεύτρια την άποψη της για το πώς θα διαχειριστούμε τα στρες στην κρισιακή συνθήκη της καραντίνας και του φόβου.
Κυριακή Αγαπητού (ψυχολόγος – συστημική ψυχοθεραπεύτρια)
Είναι μια πρωτόγνωρη εμπειρία που καλλιεργεί τον πανικό. Η αίσθηση ότι υπηρετείς το κοινωνικό σύνολο λίγο κατευνάζει την ιδέα του πανικού. Εγώ ανακοινώνοντας τους θεραπευόμενους μου ότι στο εξής θα κάνουμε τις συνεδρίες μας με skype το υποδέχτηκαν με ανακούφιση και όχι με γκρίνια. Την αλλαγή δεν την έχουμε ζήσει ακόμα, θα αποτυπωθεί λίγο μεταγενέστερα. Αυτό που τώρα ενδεχομένως αναφύεται είναι θλίψη, θυμός και στρες. Θα βγούμε σίγουρα ταλαιπωρημένοι από αυτή την ιστορία. Ωστόσο, το ζητούμενο είναι πως θα περιορίσουμε το κόστος σε επίπεδο υγείας και ψυχικό.
Αφού πρέπει να μείνουμε σπίτι, ας κάνουμε ορισμένες κινήσεις που θα εξασφαλίσουν ηρεμία. Έχει σημασία να διαμορφώσουμε μια ρουτίνα εντός του σπιτιού, έναν χώρο ανακούφισης. Το διάβασμα και η μουσική είναι ευεργετικά. Ένας περίπατος μικρής κλίμακας τηρώντας του όρους προφύλαξης μειώνει την αίσθηση του εγκλεισμού. Είναι σημαντικό μέσα στο σπίτι να αποφεύγουμε τα στρεσσογόνα ερεθίσματα, δηλαδή να περιορίζουμε την έκθεση στον τηλεοπτικό πανικό και να ενημερωνόμαστε μόνο από έγκυρες πηγές με φειδώ. Με δεδομένο ότι ζούμε σε μια εποχή υψηλής τεχνολογικής ανάπτυξης, αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί και στο επαγγελματικό κομμάτι και στο κομμάτι της επικοινωνίας. Ο ελεύθερος χρόνος που προκύπτει στη συνθήκη του αυτοπεριορισμού πρέπει να αξιοποιηθεί. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε και να πούμε εκ του μακρόθεν, υπάρχουν τρόποι δηλαδή να μείνεις στο σπίτι χωρίς να είσαι 24 ώρες στον καναπέ σου.
Θέλουμε να δούμε αυτή την κατάσταση ως προσωρινή, είναι πολύς ο καιρός δύο μήνες αλλά δεν είναι για πάντα. Ο χρόνος είναι διαχειρίσιμος αλλά πρέπει να συμβάλλουμε όλοι. Το χιούμορ, επίσης, όταν δεν είναι άλλοθι ανευθυνότητας λειτουργεί πολύ βοηθητικά, είναι συλλογική άμυνα και εκτονώνει την ένταση. Η αθλητική δραστηριότητα στο σπίτι ή ένα ελεγχόμενο περπάτημα στη φύση διευκολύνουν στη διαχείριση αρνητικών συναισθημάτων.Υπάρχουν δευτερεύοντα άγχη πχ η οικονομική ανασφάλεια. Κάποιοι είναι σε περιορισμό και φοβούνται για τη δουλειά τους, το ακούμε και το σεβόμαστε. Τώρα προέχει η δημόσια υγεία. Το οικονομικό πλήγμα θα μετρηθεί μετά.
Όλοι έχουμε αγωνία αυτή την περίοδο, καθώς πυροδοτούνται οι βασικοί φόβοι του ανθρώπου για τη ζωή, την ύπαρξη , το θάνατο. Μπορείς να τα μοιραστείς αυτά τα ερωτήματα, ενδεχομένως να αναλογιστείς για την αξία της ζωής σου και πως μπορείς να τη φροντίσεις, πως μπορούμε δηλαδή να κάνουμε τη ζωή μας πιο ανθρώπινη πέρα από τον αγώνα για επιβίωση. Να κουβεντιάζουμε, να εκφραζόμαστε, να ζητήσουμε βοήθεια. Δεν τελειώνει η ζωή, είμαστε εν μέσω διαχείρισης μιας κρίσης. Λειτουργούν γραμμές ψυχολογικής υποστήριξης και όσοι έχουν αναφορά σε κάποιον θεραπευτή μπορούν να συνεχίσουν τη συνεργασία διαδικτυακά.
Υπάρχει μια ανάγκη του «μαζί», η οποία πιθανόν να βγάλει καινούργιες ομάδες ή παρέες που θα λειτουργούν με αλληλεγγύη. Η λέξη κλειδί, για μένα, είναι η «ευθύνη» σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Για να υπάρξει ένα λειτουργικό εμείς, είναι καθοριστικό το κομμάτι της προσωπικής ευθύνης
Αντιμετώπιση του στρες στην έξαρση του COVID – 19 από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας:
Είναι φυσιολογικό να αισθάνεστε θλιμμένοι, αγχωμένοι, μπερδεμένοι, φοβισμένοι ή θυμωμένοι στη διάρκεια μιας κρίσης. Η συζήτηση με άτομα που εμπιστεύεστε μπορεί να βοηθήσει. Επικοινωνήστε με τους φίλους και την οικογένεια σας.
Αν χρειάζεται να μείνετε στο σπίτι διατηρείστε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Συμπεριλάβετε τη σωστή διατροφή, τον ύπνο, την άσκηση και τις κοινωνικές επαφές με τα αγαπημένα σας πρόσωπα στο σπίτι και μέσω email/ τηλεφώνου με την υπόλοιπη οικογένεια και τους φίλους.
Μη χρησιμοποιείτε το κάπνισμα, το αλκοόλ ή άλλες ουσίες για να διαχειριστείτε τα συναισθήματα σας. Αν αισθάνεστε συναισθηματικά φορτισμένοι, μιλήστε σε έναν πάροχο ψυχικής υγείας ή έναν θεραπευτή. Φτιάξτε ένα πλάνο που να απευθύνεστε ή πώς να ζητάτε για κάποια σωματική ή ψυχολογική ανάγκη, αν χρειαστεί.
Μάθετε τι πραγματικά συμβαίνει. Συλλέξτε πληροφορίες που θα σας βοηθήσουν να προσδιορίσετε με ακρίβεια την πιθανότητα να προσβληθείτε, ώστε να λάβετε έγκαιρα μέτρα πρόληψης. Βρείτε μια αξιόπιστη πηγή που μπορείτε να εμπιστευτείτε, όπως η ιστοσελίδα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας ή ένας τοπικός ή εθνικός οργανισμός υγείας.
Περιορίστε την ανησυχία και τη σύγχυση μειώνοντας το χρόνο που εσείς και η οικογένεια σας περνάτε παρακολουθώντας ή ακούγοντας ΜΜΕ που αντιλαμβάνεστε ότι σας αναστατώνουν.
Αντλείστε βοήθεια από δεξιότητες που έχετε αξιοποιήσει στο παρελθόν και σας έχουν βοηθήσει να αντεπεξέλθετε σε προηγούμενες αντίξοες περιστάσεις της ζωής. Χρησιμοποιείστε αυτές τις δεξιότητες για να διαχειριστείτε τα συναισθήματα σας κατά την έξαρση της πανδημίας.
Συμβουλές προς του γονείς μικρών παιδιών την εποχή την πανδημίας από τη Διεθνή Ψυχαναλυτική Ένωση
Ο κοροναϊός (Covid-19) είναι μια πανδημία. Το ευτυχές είναι ότι πολύ λίγα παιδιά έχουν αρρωστήσει και από αυτά η πλειοψηφία αποτελούν ελαφρές περιπτώσεις. Εκείνο όμως που επηρεάζει πολύ τα παιδιά είναι η καραντίνα και το άγχος των γονέων και γενικότερα των ενηλίκων που τα περιβάλλουν. Οι ενήλικες έχουν την τάση να πιστεύουν ότι τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται τις αλλαγές και το διάχυτο άγχος που επικρατεί, και τείνουν να παραγνωρίζουν την μεγάλη παρατηρητικότητά τους και ευαισθησία τους προς ότι συμβαίνει γύρω τους. Ας δούμε μερικούς από τους τρόπους που αντιδρούν τα παιδιά και πώς μπορούμε να τα βοηθήσουμε. Συνήθεις παιδικές αντιδράσεις στο τραύμα:
- Συχνό κλάμα, υπερκινητικότητα, δυσκολίες στον ύπνο και κατά τη διάρκεια του ύπνου, εφιάλτες, προσκόλληση προς τους σημαντικούς άλλους, φόβος αποχωρισμού από τους σημαντικούς άλλους, επαναλαμβανόμενο παιχνίδι (μπορεί να επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά κάτι που άκουσαν, μπορεί να επιδεικνύουν ιδιαίτερη φροντίδα για τις κούκλες τους ή τα χνουδωτά ζωάκια τους, πχ να τα κρύβουν, να τα σκεπάζουν).
- Μερικά παιδιά μπορεί να γίνουν πολύ επιθετικά και θυμωμένα. Άλλα τείνουν να αποσύρονται από κάθε αλληλεπίδραση. Κάποια μπορεί να συμπεριφέρονται σαν να είναι μικρότερα από την ηλικία τους, να λερώνουν τον εαυτό τους, να ζητάνε μπιμπερό αντί για ποτήρι, να ζητάνε παιδική κρέμα ή και να αρνούνται να φάνε, ή να μιλάνε όπως τα μικρότερα παιδιά.
- Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην ψυχική πίεση που βιώνουν τα άτομα που τα φροντίζουν. Επηρεάζει την ικανότητα τους να διατηρήσουν σταθερό το επίπεδο λειτουργίας τους και επηρεάζει και τα συναισθήματα τους. Τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να μιλήσουν για τον φόβο τους και την αναστάτωση τους. Οι ενήλικες μπορούν να τα προστατέψουν μόνο εφόσον έχουν συνείδηση της θλίψης των παιδιών.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας
- Διατηρήστε ένα πρόγραμμα. Η διατήρηση μιας ρουτίνας είναι πάρα πολύ σημαντική για τα μικρά παιδιά. Οι καταστροφές, η ακούσια απομόνωση και άλλες τραυματικές καταστάσεις τείνουν να αναστατώνουν το πρόγραμμα τους. Όταν καταφέρνουμε να δημιουργήσουμε καινούργιες σταθερές συνήθειες ή να επαναφέρουμε κάποιες από αυτές που έχουν αναστατωθεί δημιουργούμε για το παιδί μια αίσθηση ασφάλειας. Είναι ιδιαιτέρως βοηθητικό να τηρούμε σταθερές ώρες στα γεύματα και στις ώρες ύπνου, να ορίζουμε μια συγκεκριμένη ώρα που θα παίξουμε μαζί τους, που θα τους διαβάσουμε ή ακόμα που θα τραγουδήσουμε μαζί τους.
- Υποστηρίξτε τα παιδιά σας. Η υποστήριξη των γονιών και των σημαντικών άλλων έχει ιδιαίτερη αξία κατά την περίοδο αλλά και αμέσως μετά το τέλος μιας μεγάλης κρίσης. Οι γονείς μπορεί να είναι ωσεί παρόντες αλλά όχι πραγματικά συναισθηματικά διαθέσιμοι, κατακλεισμένοι οι ίδιοι από μεγάλη ψυχική πίεση. Έχει πολύ μεγάλη σημασία να προσφέρουν ψυχικό χώρο και χρόνο στα παιδιά με στόχο να τα ηρεμήσουν και να τα καθησυχάσουν.
- Προσφέρετε επεξηγήσεις περί των αλλαγών. Τα μικρά παιδιά μπορεί να μην καταλαβαίνουν τον λόγο που άλλαξε κάτι (το γιατί να μην μπορούν να βγουν εξω να παίξουν με τους φίλους τους) αλλά τουλάχιστον η επικοινωνία μαζί τους θα τα βοηθήσει να νιώσουν υποστηριγμένα. Έχει σημασία οι επεξηγήσεις μας να προσφέρονται σε γλώσσα κατάλληλα προσαρμοσμένη στην ηλικιακή ομάδα στην οποία απευθύνονται. Κρατάμε τις επεξηγήσεις μας απλές.
- Φροντίστε τον εαυτό σας. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Ακόμα και όταν τα παιδιά δεν είναι απευθείας εκτεθειμένα στο τραύμα, συναισθάνονται το στρες που έχει καταβάλλει τα μεγαλύτερα παιδιά και τους ενήλικες στο σπίτι.
- Αν τα μικρά παιδιά έχουν σταλεί να φιλοξενηθούν από μέλη της οικογένειας σε μια άλλη πόλη είναι πολύ σημαντικό να επικοινωνούμε μαζί τους όσο πιο συχνά γίνεται μέσα στην ημέρα αλλά και πριν την ώρα του ύπνου. Εάν παραμένουν σπίτι καλό είναι να επικοινωνούν με άλλα παιδάκια μέσω των ηλεκτρονικών μέσων.
(Joy D. Osofsky, PhD & Harold J. Osofsky. M.D., Ph.D. ‘Terrorism and Disaster Coalition for Child and Family Resilience’ .Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ένωσης (IPA) και μεταφράστηκε στα Ελληνικά από την κα Αμίνα Μοσκώφ , κλινική ψυχολόγο και υποψήφιο μέλος της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας.)
Τηλεφωνικές Γραμμές ψυχολογικής στήριξης που λειτουργούν και μπορείτε ανάλογα με το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε να απευθυνθείτε και να ζητήσετε βοήθεια:
Γραμμή Βοήθειας για την Κατάθλιψη: 1034 Προβλήματα ψυχικής υγείας, εξειδίκευση στο θέμα της κατάθλιψης. -Δευτέρα έως Παρασκευή -Πανελλαδική εμβέλεια -Κόστος αστικής κλήσης
Τηλεφωνική Γραμμή Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας: 197 Εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης και κοινωνικής αλληλεγγύης. -Κάθε ημέρα, όλο το 24ωρο -Μόνο Αττική -Δωρεάν κλήση
Τηλεφωνική Γραμμή Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας: 210197 Εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης και κοινωνικής αλληλεγγύης. -Κάθε ημέρα, όλο το 24ωρο -Όλη η Ελλάδα εκτός Αττικής -Δωρεάν κλήση
Γραμμή SOS Αιγινητείου: 210-7222333 Τηλεφωνική βοήθεια για ψυχολογικά προβλήματα. -Κάθε ημέρα από 3:00 μ.μ. έως 11:00 μ.μ. -Πανελλαδική εμβέλεια -Κόστος αστικής κλήσης
Γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία: 1018. Καθημερινή 24ωρη με αστική χρέωση
Γραμμή ψυχολογικής στήριξης ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων: «11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ». Δευτέρα – Παρασκευή 11.00 – 20.00
Γραμμή SOS της Γενικής Γραμματείας Ισότητας: 15900 Τηλεφωνική βοήθεια και συμβουλές σε γυναίκες θύματα βίας. -Κάθε ημέρα, όλο το 24ωρο -Πανελλαδική εμβέλεια -Κόστος αστικής κλήσης
Συμβουλευτική Γραμμή 115 25 «Μαζί για το Παιδί». Δευτέρα – Παρασκευή 9.00 – 21.00
Ανοιχτή γραμμή οικογενειακής συμβουλευτικής & θεραπείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής: 210-5234737 Τηλεφωνική βοήθεια και συμβουλές -Κάθε ημέρα, όλο το 24ωρο (πιθανόν να σας ζητηθεί να αφήσετε όνομα και τηλ. αριθμό και θα σας καλέσουν). -Πανελλαδική εμβέλεια -Κόστος αστικής κλήσης
Γραμμή Βοήθειας για θέματα AIDS Νοσ. Α. Συγγρός: 210-7222222 Συμβουλές και ψυχολογική υποστήριξη για οροθετικούς, ασθενείς με AIDS και τους συγγενείς τους. -Δευτέρα έως Παρασκευή 9:00 π.μ. έως 9:00 μ.μ. -Πανελλαδική εμβέλεια -Κόστος αστικής κλήσης
Κλίμακα, 2103417162-3
