Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, απέχουν πολύ από την εποχή που αντιμετωπίζονταν ως «θεωρίες συνωμοσίας» και κατασκευές της επιστημονικής κοινότητας – ακόμη και για τους πιο δύσπιστους. Επηρεάζοντας κατά άμεσο τρόπο την καθημερινότητά μας, σε βιοτικό, λειτουργικό, αλλά και ψυχολογικό επίπεδο, μεγεθύνουν την αβεβαιότητα και την ανησυχία για το μέλλον – ιδιαίτερα στη νέα γενιά. Σύμφωνα με τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα επιστημονική μελέτη για τον συσχετισμό του άγχους με την κλιματική αλλαγή, φαίνεται ότι περίπου οι μισοί νέοι παγκοσμίως διστάζουν ακόμη και να αποκτήσουν παιδιά εξαιτίας της κλιματικής κρίσης. Παράλληλα, παρουσιάζονται ιδιαίτερα ανήσυχοι, ως απόρροια της αδιαφορίας των κυβερνήσεων για την αποτροπή της κλιματικής καταστροφής.
Στη δημοσκόπηση που χρηματοδοτήθηκε από τον οργανισμό Avaaz, συμμετείχαν 10.000 νέοι από την Αυστραλία, τη Βραζιλία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, την Ινδία, τη Νιγηρία, τις Φιλιππίνες, την Πορτογαλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Τα αποτελέσματά της, προ-δημοσιεύτηκαν στις 7 Σεπτεμβρίου στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη SSRN, ενώ βρίσκεται υπό τη διαδικασία αξιολόγησης από ομότιμους, από το επιστημονικό περιοδικό Lancet Planetary Health. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε και αναλύθηκε από επτά ακαδημαϊκά ιδρύματα στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένου του Πανεπιστημίου του Μπαθ, του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Αγγλίας και του Ιδρύματος Υγείας της Οξφόρδης NHS Foundation Trust.
Όπως προκύπτει από την έρευνα, σχεδόν έξι στους δέκα νέους (59%), ηλικίας 16 – 25 ετών, ανησυχούν πολύ έως εξαιρετικά για την κλιματική αλλαγή, το 84% ανησυχεί σε έναν σημαντικό βαθμό, ενώ περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες αισθάνονται λυπημένοι, θυμωμένοι, ανίσχυροι, ανήμποροι – ακόμη και ένοχοι. Τα αποτελέσματα ανέδειξαν επίσης τον συσχετισμό του άγχους για την κλιματική αλλαγή, με την αδρανή στάση της κυβέρνησης και το αίσθημα προδοσίας,καθώς δεν προστατεύουν τους ίδιους, τον πλανήτη και τις μελλοντικές γενιές.
Τα τρία τέταρτα των συμμετεχόντων συμφωνούν με τη δήλωση «το μέλλον είναι τρομακτικό», ενώ περισσότεροι από τους μισούς πιστεύουν πως θα έχουν λιγότερες ευκαιρίες από τους γονείς τους στη ζωή τους. Τα δυσάρεστα συναισθήματα που τους κατακλύζουν εξαιτίας της κλιματικής πραγματικότητας επηρεάζουν την καθημερινή ζωή και τη λειτουργικότητά τους.
Η Caroline Hickman, Climate Psychologist από το Πανεπιστήμιο του Bath και συν-επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, δήλωσε: «Η έρευνα αποτυπώνει μια τρομακτική εικόνα του γενικευμένου άγχους για το κλίμα στους νέους μας, παρουσιάζοντας για πρώτη φορά ότι τα υψηλά επίπεδα ψυχολογικής δυσφορίας στη νεολαία συνδέονται με την αδράνεια των κυβερνήσεων».
Νεαροί ακτιβιστές ανά τον κόσμο πιστεύουν ότι η αυξημένη ανησυχία για το κλίμα είναι πλέον ευρέως διαδεδομένη μεταξύ των νέων. Ο Μίτζι Ταν, 23 ετών, από τις Φιλιππίνες, δηλώνει: «Ένας από τους λόγους για τους οποίους είμαι ακτιβιστής, είναι επειδή γεννήθηκα το διάστημα της κλιματικής αλλαγής – όπως πολλοί από εμάς. Μεγάλωσα φοβούμενος πως θα πνιγώ στο δωμάτιό μου, ενώ οι τυφώνες σάρωναν την περιοχή μου. Η κοινωνία προσπαθεί να με πείσει πως αυτό το άγχος είναι απλά ένας παράλογος φόβος που πρέπει να ξεπεραστεί, ένας φόβος τον οποίο ο διαλογισμός και η ενδυνάμωση των μηχανισμών αντιμετώπισης (coping mechanisms) θα “διορθώσουν”. Για να αντιμετωπίσουμε πραγματικά το αυξανόμενο άγχος μας για το κλίμα, χρειαζόμαστε δικαιοσύνη και ενέργειες».
Η δημοσκόπηση, με τίτλο «Φωνές Νέων Ανθρώπων για το Άγχος σχετικά με το Κλίμα και την Κυβερνητική Προδοσία: Ένα Παγκόσμιο Φαινόμενο», έρχεται να επιβεβαιώσει προηγούμενες έρευνες, οι οποίες έχουν επίσης διαπιστώσει υψηλά επίπεδα ανησυχίας για την κλιματική κρίση σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του φόβου των νέων να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί.
Σύμφωνα με την 25χρονη ακτιβίστρια Λουίζα Νεμπάουερ, δεν είναι λίγοι εκείνου που, παρά το νεαρό της ηλικίας τους, ανησυχούν για την απόκτηση παιδιών. «Γνωρίζω πολλά νεαρά κορίτσια, τα οποία ρωτούν αν είναι ακόμα εντάξει να κάνεις παιδιά. Είναι μια απλή ερώτηση, αλλά εκφράζει τόσα πολλά για την κλιματική πραγματικότητα στην οποία ζούμε».
«Εμείς οι νέοι, καθώς αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι η ανησυχία για την κλιματική κρίση δεν περιορίζεται, αλλά μεγεθύνεται, μετατρέψαμε το ατομικό μας άγχος σε συλλογική δράση. Και τώρα, αγωνιζόμαστε παντού: στους δρόμους, στα δικαστήρια, μέσα και έξω από ιδρύματα σε όλο τον κόσμο», καταλήγει.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, η Unicef τόνισε ότι τα παιδιά σε όλο τον κόσμο επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος της κλιματικής κρίσης. Σχεδόν τα μισά από τα 2,2 δισεκατομμύρια παιδιά του κόσμου βρίσκονται ήδη σε «εξαιρετικά υψηλό κίνδυνο» από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και της ρύπανσης, σύμφωνα με έκθεση της Unicef.
Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στην καθημερινότητα των παιδιών, επιβεβαιώνουν τους φόβους των νέων σχετικά με τη δημιουργία οικογένειας. Πιο συγκεκριμένα, ένα στα δύο παιδιά έχουν κινδυνεύσει από τουλάχιστον έναν από τους αντίκτυπους της κλιματικής αλλαγής, δηλαδή από καύσωνες, πλημμύρες, κυκλώνες, ξηρασία και ατμοσφαιρική ρύπανση.
Πολλά παιδιά που ζουν σε χώρες όπως η Ινδία, η Νιγηρία, οι Φιλιππίνες και ένα μεγάλο μέρος της υποσαχάριας Αφρικής, πλήττονται από τρεις ή τέσσερις επιπτώσεις ταυτόχρονα. 920 εκατομμύρια παιδιά, είναι πολύ εκτεθειμένα στη λειψυδρία, 820 εκατομμύρια σε καύσωνες και 600 εκατομμύρια σε ασθένειες όπως η ελονοσία και ο δάγκειος πυρετός, οι οποίες είναι πιθανό να επιδεινωθούν καθώς οι κλιματικές συνθήκες ευνοούν την εξάπλωση των κουνουπιών και άλλων παθογόνων οργανισμών
Στη χώρα μας, οι καύσωνες τείνουν να γίνονται όλο και πιο συχνοί, με τις πυρκαγιές, τις καταστροφικές πλημμύρες και την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό να συγκαταλέγονται στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που θα μας απασχολήσουν έντονα μέχρι το 2030. Ως αποτέλεσμα της επιδείνωσης του θερμικού περιβάλλοντος, τα ακραία καιρικά φαινόμενα πρόκειται να γίνουν εντονότερα και πιο συχνά, ενώ οι συνθήκες υγείας στις πόλεις θα είναι επιβαρυμένες. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αφορούν και παραγωγικούς τομείς της εθνικής οικονομίας, όπως η ενέργεια, η γεωργία και ο τουρισμός, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό την ύπαιθρο στην οποία στηρίζεται η ελληνική οικονομία.
Ο αντίκτυπος της κλιματικής κρίσης στην Ελλάδα, αρχίζει να απασχολεί όλο και περισσότερο τους νέους ανθρώπους. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που, πέραν της ατομικής επιλογής να περιορίσουν ορισμένες συνήθειες, στρέφονται στον ακτιβισμό αφουγκραζόμενοι την αδιαφορία των κυβερνήσεων. Οι νέοι φαίνεται να διαμορφώνουν μια πεσιμιστική στάση απέναντι στη ζωή, η οποία επηρεάζει τη λειτουργικότητα και την ψυχική τους υγεία. Οι άμεσες επιπτώσεις των καταστροφικών πυρκαγιών που έπληξαν τη χώρα μας αυτό το καλοκαίρι, συνδέθηκαν στενά για εκείνους με την αβεβαιότητα και το άγχος για το μέλλον. Ζητήσαμε από τρεις νέους έλληνες να μας πουν πως εκείνοι βιώνουν την κλιματική πραγματικότητα.
Για την 25χρονη Αγγελική Κανάριου, το αυξημένο άγχος στην καθημερινότητά της συνδέεται με την κλιματική κρίση, που αποτελεί θέμα συζήτησης σε αρκετές συνεδρίες με την ψυχοθεραπεύτριά της, όπως μας αποκαλύπτει. «Προσπαθώ να κάνω όσο το δυνατόν πιο οικολογικές επιλογές στην καθημερινότητα μου. Το κρέας που καταναλώνω είναι ελάχιστο μέσα στο μήνα, κάνω ανακύκλωση, αποφεύγω να χρησιμοποιώ οτιδήποτε είναι προϊόν μιας χρήσης, το πλυντήριο το βάζω πάντα στους 30 βαθμούς, δεν αφήνω το νερό να τρέχει. Η γενικότερη χρήση που κάνω στο νερό είναι με πολλή σύνεση, γιατί νιώθω ότι το μεγαλύτερο άγχος μου σε σχέση με την κλιματική αλλαγή είναι η ενδεχόμενη έλλειψη νερού».
«Η κλιματική αλλαγή με έχει επηρεάσει στο κατά πόσο θέλω ή όχι να κάνω μελλοντικά παιδιά. Στην παρούσα φάση, με τον τρόπο που βλέπω τα πράγματα, το να κάνω παιδιά είναι κάτι που γενικά δεν επιθυμώ. Πέραν των επιπτώσεων της κλιματικής κρίση όμως, αυτό σχετίζεται με μία γενικότερη ανησυχία μου για τη δημιουργία οικογένειας. Με απογοητεύει πολύ η συνολική κατάσταση της κοινωνίας, νιώθω ότι υπάρχει τόση σαπίλα που συχνά δεν βρίσκω νόημα στο να φέρω ένα (ακόμη) παιδί στον κόσμο», εξηγεί στην Popaganda.
Η Μυρτώ Καρουζάκη, όταν σπούδαζε στην Αγγλία, ευαισθητοποιήθηκε ιδιαίτερα για το ζήτημα της κλιματικής κρίσης, όπως μοιράζεται στην Popaganda. «Στα 23 μου πλέον χρόνια, τρώω λιγότερο κόκκινο κρέας, έχω σταματήσει να χρησιμοποιώ πλαστικά σε σημαντικό βαθμό, ενώ έχω περιορίσει τις μετακινήσεις με το αυτοκίνητο. Παρά την κυβερνητική απραξία, θεωρώ πως αν ο καθένας και η κάθε μία από εμάς ενεργούσε με αντίστοιχο τρόπο, η εικόνα του πλανήτη θα ήταν αρκετά διαφορετική. Ωστόσο, όσες φορές συζητάω με τους γονείς μου σχετικά με την κλιματική κρίση, διαπιστώνω πως δεν τους ανησυχεί όσο εμένα, καθώς μου λένε πως θα έχουν πεθάνει μέχρι οι επιπτώσεις της να γίνουν τρομακτικά αισθητές. Τους εξηγώ πως τα παιδιά και τα εγγόνια τους όμως δεν θα έχουν πεθάνει, αλλά θα συνεχίσουν να ζουν στον πλανήτη που επιμένουμε να καταστρέφουμε».
«Η κλιματική αλλαγή δεν με σταματάει από το να κάνω παιδιά στο μέλλον, ωστόσο σκέφτομαι έντονα πως πρόκειται για κάτι που η επόμενη γενιά και τα παιδιά μου θα επωμιστούν θα πρέπει να αντιμετωπίσουν. Γνωρίζω όμως αρκετά άτομα που λένε πως δεν θέλουν να κάνουν παιδιά. Αυτό το καλοκαίρι επίσης, ως κάτοικος Ιπποκράτειου Πολιτείας, έζησα την τραγωδία των πυρκαγιών και αναγκάστηκα να εκκενώσω το σπίτι μου. Καταστρέφουμε τον πλανήτη μας αλύπητα. Από τις φωτιές στην Αυστραλία και τον Αμαζόνιο μέχρι τις πυρκαγιές στη χώρα μας, οι “πνεύμονές” μας και η πανίδα λιγοστεύουν τρομακτικά».
Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, είναι πλέον ορατές στην καθημερινότητά μας κατά τον 25χρονο Σίλβιο. «Από τους πάγους που λιώνουν μέχρι την αύξηση της θερμοκρασίας, ο αντίκτυπος είναι αισθητός. Όσα συμβαίνουν γύρω μας μου προκαλούν άγχος για το μέλλον. Παράλληλα όμως με έχουν αφυπνίσει. Εδώ και έξι χρόνια κάνω ανακύκλωση, χρησιμοποιώ λιγότερο πλαστικό και επιλέγω γυάλινα έναντι των πλαστικών μπουκάλια για παράδειγμα. Είναι σημαντικό να γνωρίζει ο κόσμος πως προτού ανακυκλώσουμε μία συσκευασία, πρέπει να την έχουμε ξεπλύνει, γιατί κατά τον διαχωρισμό στα κέντρα διαλογής, ταλαιπωρούνται πολύ οι άνθρωποι όταν δεν καθαρίζονται οι συσκευασίες».
Η μειωμένη χρήση του air condition ή η ρύθμισή του στο eco mode, είναι μία ακόμη από τις ενέργειες στις οποίες καταφεύγει ο Σίλβιο. «Πριν από μερικές εβδομάδες που είχα πάει μια βόλτα στο βουνό, ο τόπος ήταν γεμάτος σκουπίδια. Εκνευρίστηκα πολύ και αποφάσισα να πάρω μερικές σακούλες και γάντια και να μαζέψω όσα περισσότερα σκουπίδια μπορούσα. Με σταμάτησε κιόλας ένα ζευγάρι να με ρωτήσει από ποιον σύλλογο είμαι».
Σχετικά με το κατά πόσο η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει την επιθυμία του να φέρει στον κόσμο ένα παιδί, κατασταλτικός παράγοντας για τον ίδιο είναι πρώτα η γενικότερη κοινωνικο-οικονομική κρίση και έπειτα η κλιματική. «Το κυριότερο πρόβλημα στην Ελλάδα είναι το δημοσιονομικό. Είμαστε μία πολύ γηραιά χώρα, με τον μέσο όρο ηλικίας πολύ πιο πάνω από τον μέσο όρο άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Ο κόσμος επηρεάζεται από την οικονομική, αλλά και την κλιματική αλλαγή σταδιακά, με αποτέλεσμα να μην επιθυμεί φέρει στον κόσμο ένα παιδί».
Με πληροφορίες από τη Guardian και την έρευνα Young People’s Voices on Climate Anxiety, Government Betrayal and Moral Injury: A Global Phenomenon.
