Σκύλος και παιδιά. Μια σχέση που όσο όμορφες εικόνες κι αν μας φέρνει στο μυαλό, όσα χαριτωμένα βιντεάκια κι αν έχουμε δει κι έχουμε γελάσει ή λιγώσει από τρυφερότητα, δεν παύει να είναι μια σχέση που χρειάζεται προσοχή κι ενημέρωση για να μην καταλήξει προβληματική.
Η Eριέττα Καραμπέτσου, εκπαιδεύτρια σκύλων, έχοντας ασχοληθεί επισταμένα με το συγκεκριμένο θέμα, μας λέει όσα χρειάζονται ώστε να ζήσουμε αρμονικά με τα παιδιά μας και τον καλύτερό μας φίλο.
Σκύλος και παιδιά. Μια ιδιαίτερη σχέση που μας απασχολεί συχνά για διάφορους λόγους. Σε γενικές γραμμές, το θέμα παιδί και σκύλος, είναι πάντα επίκαιρο και είναι πάρα πολύ σοβαρό. Δυστυχώς, οι περισσότερες οικογένειες που έχουν σκύλο και περιμένουν παιδί ή έχουν ήδη παιδιά και αποφασίζουν να συμβιώσουν με ένα σκύλο, δεν το λαμβάνουν σοβαρά υπόψιν. Ασχολούνται με το θέμα, όταν έχουν ήδη αρχίσει να παρουσιάζονται προβλήματα. Εγώ επιμένω πως η πρόληψη, και κατ’επέκταση η εκπαίδευση του σκύλου μας, είναι απαραίτητη. Άλλωστε, όπως όταν κάνω παιδί επενδύω στην εκπαίδευσή του, αυτό ακριβώς θα έπρεπε να κάνω και όταν υιοθετώ ένα σκύλο.
Ας το αναλύσουμε λίγο αυτό το θέμα. Όταν υπάρχουν ήδη παιδιά στο σπίτι κι αποφασίζουμε ότι θέλουμε να βάλουμε κι ένα κατοικίδιο στη ζωή μας, τι πρέπει να προσέξουμε; Αρχικά, αν η απόφασή μας είναι συνειδητή και προαποφασισμένη , είτε σκεφτόμαστε να υιοθετήσουμε ένα σκύλο από καταφύγιο είτε να πάρουμε από ένα νόμιμο και ηθικό εκτροφείο, καλό είναι να συμβουλευτούμε πρώτα έναν εκπαιδευτή. Ο εκπαιδευτής, σύμφωνα με την καθημερινότητα της οικογένειας , την ηλικία των παιδιών, το χρόνο που είναι διατεθειμένη η οικογένεια να αφιερώνει στο σκύλο, θα μας βοηθήσει να επιλέξουμε είτε φυλή, είτε ιδιοσυγκρασία. Εγώ πηγαίνω συχνά με οικογένειες και βλέπουμε σκυλιά σε κάποιο καταφύγιο και αποφασίζουμε μαζί ότι αυτό το σκυλί μπορούμε να το εντάξουμε στην οικογένεια. Ακόμα και στην περίπτωση που βρίσκουμε ένα σκυλάκι στο δρόμο και το παίρνουμε σπίτι μας, το οποίο είναι θεμιτό φυσικά και ενθαρρύνουμε τον κόσμο να το κάνει, καλό είναι να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό για αρχή.
Σε κάθε περίπτωση, εγώ στη συνέχεια κάνω προγράμματα family training. Εξηγώ στους γονείς και στα παιδιά το πώς περίπου σκέφτεται ο σκύλος μας, μιλάμε για τη γλώσσα σώματος και την αναλύουμε, μαθαίνουμε πώς παίζουμε με το σκύλο μας, δείχνουμε στο παιδί πώς να χτενίζει το σκύλο, κάνουμε ενημέρωση αποφυγής δαγκώματος και μαθαίνουμε διάφορα τρικ ώστε τα παιδιά να μάθουν να χειρίζονται κι εκείνα σωστά το σκύλο. Τα παιδιά απολαμβάνουν αυτήν τη διαδικασία γιατί γίνεται στο πλαίσιο παιχνιδιού, περνάνε ευχάριστα και μαθαίνουν πολλά. Είναι διαφορετικό άλλωστε να πει ο γονιός στο παιδί κάποια πράγματα για το σκύλο από το να έρθει η «δασκάλα του σκύλου» να τα πει στο παιδί, τα ακούει αλλιώς.
Όταν έχουμε ήδη κατοικίδιο, και προετοιμαζόμαστε για τον ερχομό ενός παιδιού; Σε αυτήν την περίπτωση, καλό θα είναι ο σκύλος μας να προετοιμάζεται αρκετά νωρίτερα γιατί με τον ερχομό του νέου μέλους θα επέλθει και μια τεράστια αλλαγή στην καθημερινότητα του σκύλου. Θα πρέπει λοιπόν να προσαρμοστεί σταδιακά και όσο δύσκολο κι αν είναι, πρέπει να προσπαθήσουμε να μην αλλάξει δραματικά το καθημερινό του πρόγραμμα. Οι βόλτες του, οι ασκήσεις, το παιχνίδι να παραμείνουν όσο το δυνατόν πιο σταθερά γιατί ο σκύλος μέσα στη ρουτίνα του νιώθει ασφάλεια. Για την εξοικείωσή του με το μωρό, συχνά χρησιμοποιούμε ένα ομοίωμα, μια κούκλα ώστε να νιώσει άνετα με τους νέους ήχους και τις κινήσεις.
Για παράδειγμα, την ώρα του θηλασμού ή του ταΐσματος, ο σκύλος είναι λογικό από περιέργεια να έρθει πάνω μου να μυρίσει, να δει τι είναι αυτό που κάνω. Αν αρχίσω να σπρώχνω το σκύλο για να τον διώξω μακριά από το μωρό, ο σκύλος θα συνδέσει το αρνητικό ερέθισμα που δέχεται με το μωρό. Θα πρέπει λοιπόν να έχω μάθει στο σκύλο μου να ακούει στο «κάτσε και μείνε και μπράβο». Δεν είναι το ίδιο βέβαια η κούκλα με το μωρό αλλά είναι μια καλή προετοιμασία. Το σπίτι επίσης, καλό είναι να το έχουμε διαμορφώσει καιρό πριν έρθει το μωρό έτσι ώστε να μην είναι ξαφνική και αυτή η αλλαγή για το σκύλο. Μόλις γεννήσουμε , δίνουμε συγκεκριμένες ασκήσεις στον μπαμπά ο οποίος θα φέρει ρουχαλάκια φορεμένα ή πάνες ώστε το σκυλί να έχει μια πρώτη επαφή με τη μυρωδιά του μωρού.
Κάτι ακόμα που μαθαίνω εγώ στις οικογένειες είναι όταν θα έρθει σπίτι το μωρό μέσα στο καλαθάκι του ο σκύλος μας να πάει να το μυρίσει ήρεμα στα ποδαράκια κι όχι να ανέβει πάνω στο μωρό. Δεν είναι δυνατόν να μπαίνει η μαμά με το μωρό στο σπίτι και να τραβάει ο ένας το σκύλο και ο άλλος το μωρό. Πολύ σημαντικό είναι επίσης ο σκύλος να έχει εκπαιδευτεί στη βόλτα ώστε να περπατάει ήρεμα, με χαλαρό λουρί, μαζί με τη μαμά και το παιδί ή το καρότσι. Σιγά σιγά, με ήρεμες κινήσεις, με ήρεμη φωνή, υπομονή κι επιβράβευση, ο σκύλος μας θα μάθει όσα χρειάζονται. Μέχρι στιγμής, με τις οικογένειες που έχω δουλέψει, τα σκυλιά αποδεικνύονται εξαιρετικά με τα μωρά και τα παιδιά.
Σε περίπτωση που ο σκύλος δείξει ξαφνικά αλλαγή στη συμπεριφορά, τι πρέπει να κάνουμε; Όταν δούμε μια συμπεριφορά που θα μας φανεί περίεργη καλό είναι να απευθυνθούμε αμέσως σε κάποιον ειδικό και να μην περιμένουμε να δούμε αν και πότε θα κλιμακωθεί η κατάσταση. Οι σκύλοι συνήθως, πριν κάνουν επίθεση, έχουν δείξει σημάδια τα οποία έχουμε αγνοήσει. Ένας υγιής ψυχοσωματικά σκύλος, όταν κάτι τον ενοχλεί, μας το δείχνει. Αν εγώ δεν το αντιληφθώ και δεν το σεβαστώ, ο σκύλος θα φτάσει στο σημείο να αντιδράσει και αυτό είναι φυσιολογικό. Σε αυτό το σημείο να πω κάτι στο οποίο επιμένω πάρα πολύ: Πάντα ενεργή επίβλεψη από τους γονείς. Δεν αρκεί να βρισκόμαστε απλά στον ίδιο χώρο ενώ είμαστε απασχολημένοι με κάτι άλλο. Δεν τα αφήνουμε ποτέ μόνα τους μέχρι το παιδί να φτάσει τουλάχιστον σε μια ηλικία όπου θα μπορεί να αναγνωρίσει μόνο του ότι κάτι συμβαίνει και να μπορεί να απομακρυνθεί.
Ποιά είναι τα σημάδια με τα οποία ο σκύλος δείχνει ότι δεν νιώθει άνετα; Υπάρχουν κάποια σημάδια που είναι πάρα πολύ εύκολο να τα αντιληφθεί κάποιος ακόμα κι αν δεν έχει κάνει ώρες παρατήρησης σε σκύλους. Ένα πρώτο σημάδι είναι το χασμουρητό. Αν δε νυστάζει και ξαφνικά χασμουρηθεί σημαίνει ότι νιώθει άβολα κι έχει αγχωθεί με κάποιο ερέθισμα που μπορεί να μη γίνεται από εμάς αντιληπτό. Επίσης, αν γλείφει πολύ τη μύτη του, ενώ δεν βλέπει τροφή, σημαίνει ότι έχει άγχος. Ένα άλλο πολύ κοινό σήμα ηρεμίας είναι η αποστροφή κεφαλιού ή η προσπάθεια διαφυγής. Ένας σκύλος μπορεί επίσης να πέσει ανάσκελα, όχι για να τον χαϊδέψεις αλλά για να σου πει σε ικετεύω , μη με πειράξεις. Αυτά είναι τα πιο κοινά σήματα ηρεμίας αν και υπάρχουν πάρα πολλά ακόμα. Μετά από αυτά μπορεί να δούμε το σκύλο να σηκώνει το τρίχωμά του, να γρυλίζει, να βγάζει δόντια, να γαβγίζει επιθετικά και στο τέλος να κάνει επίθεση. Πολλά από αυτά τα σήματα ηρεμίας που μας στέλνει ο σκύλος μας συχνά παρεξηγούνται και από εμάς και από τα παιδιά. Μια έρευνα που έγινε στην Αμερική έδειξε ότι τα παιδάκια μέχρι 6 ετών, όταν βλέπουν έναν σκύλο που γρυλίζει και δείχνει τα δόντια του, θεωρούν οτι χαμογελάει. Είναι σημαντικό λοιπόν να εξηγούμε πολύ καλά στα παιδιά, δείχνοντας βίντεο και φωτογραφίες, τι σημαίνουν κάποιες συμπεριφορές του σκύλου.
Τί άλλο είναι σημαντικό να μαθαίνουμε στα παιδιά για να αποφύγουμε δυσάρεστες καταστάσεις; Εγώ δίνω τους «χρυσούς κανόνες» μερικοί από τους οποίους είναι οι εξής: Δεν παίρνουμε ποτέ το φαΐ από το σκύλο μας όταν τρώει . Όταν παίρνω αγκαλιά το σκύλο μου δεν τον σφίγγω δυνατά κι αν δω ότι ο σκύλος προσπαθεί να φύγει, τον αφήνω και απομακρύνομαι . Δεν τραβάω ποτέ τα αυτιά του σκύλου, δε βάζω τα χέρια μου μέσα στο στόμα του, δεν πειράζω τη μύτη του, την ουρά του, τα πόδια του. Δεν πέφτω πάνω στο σκύλο, δεν τον καπακώνω. Αν παίζουμε με το παιχνίδι του, περιμένω να μου το φέρει και να το αφήσει, δεν του το τραβάω από το στόμα. Όταν κοιμάται ή ξεκουράζεται, δεν τον ενοχλώ. Στο φαγητό του ή όταν τρώει κάτι, δεν πλησιάζουμε ποτέ! Ορισμένα βασικά πράγματα δηλαδή που τα παιδάκια όσο μικρά κι αν είναι, μπορούν να τα κατανοήσουν. Πολλά σκυλιά είναι αρκετά ανεκτικά και δεν αντιδρούν. Αν όμως ο σκύλος κάποια στιγμή αντιδράσει, τότε είναι πια αργά. Μη ξεχνάμε πως ακόμα κι ένα πολύ ανεκτικό ζώο, ειδικά αν πονάει, αν είναι άρρωστο ή γέρικο, μπορεί να αντιδράσει όταν το στρεσάρουμε. Είναι σημαντικό επίσης, να μαθαίνουμε στα παιδιά μας πώς να συμπεριφέρονται με τα άγνωστα ζώα και να τους εξηγούμε πως δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τα ξένα ζώα όπως τα δικά μας που μας ξέρουν και μας εμπιστεύονται.
Σε μαζώξεις και παιδικά πάρτυ αφήνω το σκύλο μου με τα παιδιά; Όταν έχω ένα παιδικό πάρτυ που τα παιδάκια τρέχουν, φωνάζουν, χοροπηδάνε καλό θα είναι ο σκύλος μας να μη βρίσκεται σε αυτό το περιβάλλον. Είναι πολλά τα ερεθίσματα και δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις αντιδράσεις ούτε των παιδιών, ούτε του ζώου μας. Επίσης, σε ένα τόσο στρεσογόνο περιβάλλον μπορεί να δημιουργηθεί φόβος στο σκύλο για τα παιδιά. Επομένως, ειδικά όταν οι κηδεμόνες των παιδιών δεν είναι παρόντες, δεν αφήνουμε ποτέ τα ζώα μας με τα ξένα παιδιά, για την ασφάλεια όλων. Εκτός βέβαια, αν μιλάμε για σκυλιά που είναι ειδικά εκπαιδευμένα.
Υπάρχει κάποια ιδιαιτερότητα με τους εφήβους; Ένα παιδί στην εφηβεία είναι πλέον ένα μεγάλο παιδί που μπορεί να καταλάβει το πώς χειριζόμαστε έναν σκύλο. Έχει φανεί πως, το να ζει ένας έφηβος με ζώα, του κάνει πάρα πολύ καλό. Μαθαίνει να μοιράζεται αλλά και να αναλαμβάνει ευθύνες . Επίσης, βλέπουμε πολλές φορές ότι, στις ψυχολογικές μεταπτώσεις που έχουν συχνά οι έφηβοι, τα ζώα λειτουργούν παρηγορητικά και δημιουργείται μια πολύ στενή σχέση. Θεωρώ πως είναι ιδανικό ένας έφηβος να ζει με ένα ζώο.
Συναντάμε συχνά κηδεμόνες σκύλων που, μόλις γίνονται γονείς, εγκαταλείπουν ή απομονώνουν το κατοικίδιό τους. Όταν προϋπάρχουν τα παιδιά, οι οικογένειες που αποφασίζουν να πάρουν σκύλο, συνήθως τον θέλουν ώστε να εμπλουτίσουν την οικογενειακή τους ζωή και χαρά οπότε ο σκύλος ξεκινάει τουλάχιστον ως μέλος της οικογένειας, ασχέτως πού καταλήγει μετά. Όταν όμως προϋπάρχει ο σκύλος κι ερχεται ξαφνικά ένα παιδί, βλέπουμε πράγματι συχνά να δίνεται, να εγκαταλείπεται, να απομονώνεται σε ένα μπαλκόνι, σε μια ταράτσα, σε ένα κλουβί κτλ. Όλα αυτά εννοείται πως δεν αποτελούν λύση και είναι ανεπίτρεπτα. Με θέληση και υπομονή, όποιο πρόβλημα κι αν παρουσιαστεί, μπορούμε να το λύσουμε. Ο σκύλος είναι ένα πλάσμα κοινωνικό κι ανθρωποκεντρικό. Αγαπάει τη συντροφικότητα κι επειδή οφείλω να του την παρέχω, θα πρέπει να χτίσω τις βάσεις για μια αρμονική συμβίωση μέσα στην οικογένεια.
