Joker: Η ταινία που αναδεικνύει τον κίνδυνο των ανισοτήτων

Η ταινία «Joker» προκαλεί αίσθηση και κάλλιστα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα σύγχρονο Κουρδιστό Πορτοκάλι (του θρυλικού Stanley Kubrick). Τα μηνύματα που εκπέμπει για τον άνθρωπο, την κοινωνία και τη βία, υπερβαίνουν την οσκαρικών διαστάσεων ερμηνεία του πρωταγωνιστή Joaquin Phoenix, αποτελώντας ένα έντονο σήμα κινδύνου για το πού μπορεί να οδηγήσει η όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.

Παραθέτοντας βήμα-βήμα την εξέλιξη ενός αποτυχημένου κωμικού, με ψυχικές διαταραχές -που προήλθε και λόγω βιωμάτων στο οικογενειακό του περιβάλλον-, σε μια διαρκή μάχη για την επιβίωση, να δέχεται απανωτά χτυπήματα και bullying από την κοινωνία και να μετατρέπεται σε έναν βίαιο δολοφόνο και σύμβολο επικράτησης του χάους, το σενάριο προσφέρει τροφή για σκέψη.

Το βασικό μήνυμα της ταινίας του σκηνοθέτη Todd Phillips είναι ότι οι ανισότητες προάγουν τη βία, απελευθερώνοντας  άγρια ένστικτα της κοινωνίας με μοιραία συνέπεια την αντίδρασή της με την ανάδειξη στρεβλών προτύπων και «ηγετών». 

Εισοδηματική ανισότητα, κοινωνική περιθωριοποίηση, διαφθορά, bullying, ένα νοσηρό περιβάλλον οικονομικής κρίσης, κρίσης θεσμών και κοινωνικών υποκειμένων οδηγούν σε ένα χαοτικό συνδυασμό και σε ένα ακόμη μεγαλύτερο αδιέξοδο.

Στην πραγματικότητα, έξω από τη μεγάλη οθόνη και τους προβολείς του Χόλιγουντ, το αποτέλεσμα της αντίδρασης στην όξυνση των ανισοτήτων ήταν η καταφυγή στον ακροδεξιό λαϊκισμό, στο ρατσισμό και στο μίσος απέναντι στη διαφορετικότητα του «άλλου» απέναντι στο «εμείς». Αυτό το είδαμε και το βλέπουμε εξάλλου στην Ευρώπη και στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία, μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Στην ταινία, που τοποθετείται χρονικά στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στο περιορισμένο εσωτερικό μιας φανταστικής αμερικανικής μεγαλούπολης, του Γκόθαμ Σίτι, το εθνοτικό στοιχείο δεν μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο, με αποτέλεσμα οι ανισότητες να διαμορφώνουν μία διελκυστίνδα ανάμεσα στους έχοντες της πόλης (αξιωματούχους, γιάπηδες) και τους μη έχοντες, που βλέπουν μία συνεχιζόμενη κατάσταση παρακμής και ανασφάλειας.

Οι απόκληροι της κοινωνίας εμπνέονται από το βίαιο πρότυπο ενός αντι-ήρωα που τιμωρεί και εκδικείται τους έχοντες. Οι προθέσεις του βασικού χαρακτήρα της ταινίας δεν ήταν εξαρχής «σκοτεινές», ωστόσο η αδυναμία της ουσιαστικής ενσωμάτωσής του -εξαιτίας των ιδιαιτεροτήτων του- και ο αποκλεισμός του από την ίδια την κοινωνία δημιουργούν την ανάγκη του να αναδείξει την ύπαρξή του ακόμη κι αν αυτό σημαίνει να αψηφήσει κάθε κοινωνικό κανόνα και την αξία της ίδιας της ανθρώπινης ζωής.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

«Δηλαδή, εσύ μπορείς να φανταστείς κάποιον ηθοποιό να παίζει τον Μαραντόνα;»

Η ταινία, όπως αναμενόταν, δίχασε το κοινό με αρκετούς να μιλούν για επικίνδυνο σενάριο που μπορεί να εμπνεύσει και να κινητοποιήσει άτομα με ροπή προς τη βία. Το σίγουρο είναι ότι οι συζητήσεις που πυροδότησε για το βαθύ της νόημα έθεσε στο επίκεντρο το φλέγον ζήτημα των ανισοτήτων.

Ταυτόχρονα, υπογραμμίζει τις καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να έχει η κατάρρευση των κοινωνικών δομών που στηρίζουν άτομα με συγκεκριμένες ανάγκες, αποτελώντας ένα ασφαλές καταφύγιο απέναντι στην απελπισία και στην απροθυμία για κοινωνική προσαρμογή. Ανέδειξε ότι η συμπεριφορές και οι πράξεις ενός ατόμου έχουν αιτίες και βαθιές ρίζες, γι’ αυτό η κοινωνία ως συλλογικότητα μπορεί να προσφέρει βοήθεια. Ο αποκλεισμός και η αδικία μπορούν να φέρουν μόνο δεινά.