Το περιεχόμενο που είχαν οι δύο πλαστικές σακούλες που κρατούσα περνώντας μπροστά από το κτίριο του Ευρωκοινοβουλίου την Τρίτη το βράδυ, εύκολα με έστελνε για «φιλική»ανάκριση σε περίπτωση ελέγχου από τις Αρχές, δεδομένου του πολιτικού κλίματος αυτές τις τελευταίες μέρες. Καρούλια μονωτικής ταινίας, ψαλίδια κοπτικής, κόλλα επισκευών, καλώδια, σκόρπιες βίδες και καρφιά – όλα προϊόντα του (ξε)πακεταρίσματος της πρόσφατης μετακόμισής μου. Μόνο ένα γκαζάκι έλειπε για να κινήσω υποψίες.
Η ανησυχία μου ήταν μάλλον αδικαιολόγητη μια και μπροστά στο Ευρωκοινοβούλιο, και παρά τον συναγερμό επιπέδου 4, δεν στάθμευαν παρά οι κλασσικοί γενειοφόροι Βέλγοι στρατιώτες. Το συγκεκριμένο θέαμα είναι μάλλον κοινό στην συγκεκριμένη συνοικία από τον Ιανουάριο του 2015, οπότε κι απετεύχθη τρομοκρατική ενέργεια στο Verviers με στόχο Βέλγους αστυνομικούς, στον απόηχο των δολοφονιών στα γραφεία του Charlie Hebdo. Και πάλι όμως, τον Ιανουάριο ο συναγερμός ήταν στο επίπεδο 3, οι νεκροί στο Παρίσι ήταν πολύ λιγότεροι, η επίθεση είχε έναν στόχο και όχι πολλαπλούς. Δεν υπήρχε ιδιαίτερος αντίκτυπος στην κοινωνική ζωή της πόλης των Βρυξελλών, και η παρουσία ενόπλων με στολές παραλλαγής έξω από κυβερνητικά κτίρια, πρεσβείες και κτίρια υπερεθνικών οργανισμών ελάχιστους ξένισε.
Αποτελεί μια παραδοξότητα το ότι τα κτίρια των ευρωπαϊκών οργανισμών, πολιτικοί στόχοι σύμφωνα με σχέδια μαχητών του ISIS, διατήρησαν ένα μέσο προς υψηλό επίπεδο ασφαλείας («κίτρινος συναγερμός»), ενώ η υπόλοιπη πόλη ζούσε στο σάστισμα και την παράλυση του συναγερμού επιπέδου 4. Έγραψα «ζούσε» και όχι «ζει», παρά το γεγονός του ότι ο συναγερμός παρατείνεται μέχρι την Δευτέρα 30 Νοεμβρίου, επειδή από την Τετάρτη το πρωί με το μετρό να επαναλειτουργεί σταδιακά και τα σχολεία να ξανανοίγουν, η πόλη μοιάζει να ξαναβρίσκει ρυθμό και ο αέρας απειλής που αιωρούταν αρχίζει και αφορά όλο και λιγότερους.
Να μην ξεχνάμε και το κρύο. Παραδοσιακά κάθε χρόνο, τις πρώτες πραγματικά κρύες μέρες του χειμώνα, η κοινωνική ζωή μπαίνει σε μια σύντομη χειμερία νάρκη μέχρι να συνηθίσουν όλοι στην αλλαγή της θερμοκρασίας (ειδικά με το αφύσικα μακρύ και θερμό φθινόπωρο με το οποίο μας φιλοδώρησε η φετινή χρονιά) οπότε στην παρούσα συγκυρία η απόφαση της κυβέρνησης να συστήσει περιορισμούς στην κυκλοφορία πιθανόν να μην κόστισε σε πολλούς. Εμφανής ήταν και η κοινωνικοοικονομική διαστρωμάτωση μεταξύ αυτών που αισθάνθηκαν απειλούμενοι κι αυτών που εφάρμοσαν το business as usual. Στην -συνήθως- πολυσύχναστη πλατεία Flagey, στο κέντρο των Ixelles, της συνοικίας με την μεγαλύτερη ίσως εθνοτική αλλά και κοινωνική ποικιλομορφία, το πιο μεσοαστικό Café Belga ήταν κλειστό, σε αντίθεση με το λαϊκό πορτογαλικό καφενείο όπου κατέφυγα (ημέρα πορτογαλικού ντέρμπι Σπόρτιγκ Λισαβόνας – Μπενφίκα γαρ) όπου η συμπεριφορά των θαμώνων δεν έδειχνε κάποια ιδιαίτερη ανησυχία.
Από το κέντρο της πόλης δεν πέρασα. Εμπιστεύομαι φίλους όμως που μου μετέφεραν μια δυστοπική εικόνα Έρημης Χώρας, με στρατιωτικά οχήματα παντού και τις ομάδες των ένστολων φυλάκων να ανταγωνίζονται σε πλήθος τα γκρουπ των τουριστών, τουλάχιστον αυτών που έμειναν απτόητοι από τις συστάσεις.
Γράφω «να συστήσει περιορισμούς στην κυκλοφορία» και όχι «να επιβάλλει». Εδώ βρίσκεται και η απάντηση στους πλείστους όσους φίλους και γνωστούς εκτός Βελγίου ρωτούσαν συνεχώς αν «είμαστε καλά». Δεν επεβλήθη κάποιος στρατιωτικός νόμος, η κάποια απαγόρευση κυκλοφορίας. Το μετρό έκλεισε λόγω της χωροταξικής επικινδυνότητάς του σε περίπτωση χτυπήματος και οι πολίτες αποθαρρύνθηκαν από το δημόσιο συνέρχεσθαι και για την περίπτωση χτυπήματος αλλά και για να μην κινδυνεύσουν σε περίπτωση που βρεθούν κοντά σε κάποια αστυνομική επιχείρηση από τις αρκετές που διεξήχθησαν μέσα στο Σαββατοκύριακο (χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία οφείλουμε να πούμε, μιας και σχεδόν όλοι οι συλληφθέντες αφέθηκαν ελεύθεροι, ενώ ο κύριος ύποπτος Salah Abdeslam παραμένει ασύλληπτος παρά το χολιγουντιανό ανθρωποκυνηγητό που έλαβε χώρα κοντά στη Λιέγη)
Η αναποτελεσματικότητα δεν διέφυγε της σάτιρας. Προσωπικά συγκράτησα το δημοσίευμα του Nord Presse, βελγικό αντίστοιχο του δικού μας Το Κουλούρι, σύμφωνα με το οποίο ο Abdelsman βρέθηκε αποκλεισμένος σε σταθμό του μετρό, παγιδευμένος μετά την τετραήμερη απαγόρευση κυκλοφορίας και τρεφόμενος με σοκολάτες από τους αυτόματους πωλητές της αποβάθρας. Σύμφωνα με την «είδηση», ο νεαρός προσπάθησε να παραδοθεί τηλεφωνώντας στους υπεύθυνους του STIB (Οργανισμός Συγκοινωνιών των Βρυξελλών) αλλά όλοι τους –όντες ολλανδόφωνοι- αρνήθηκαν να του απαντήσουν στα γαλλικά!
Το χιουμοριστικό άρθρο θίγει κι ένα από τα δομικά προβλήματα του Βελγίου, την ασυνεννοησία σε επίπεδο λήψης αποφάσεων λόγω της διγλωσσίας. Και είναι αλήθεια ότι οι εξελίξεις του Σαββατοκύριακου ενέπνευσαν αρκετά καυστικά άρθρα (στο όριο του ανοιχτά προσβλητικού) στον διεθνή τύπο περί των συστημικών ατελειών του βελγικού κράτους. Μία χώρα λοιπόν όπου οι μόνοι ενοποιητικοί παράγοντες ανάμεσα στις δύο γλωσσικές κοινότητες (και τις Βρυξέλλες σαν τρίτο πόλο) είναι προνεωτερικά στοιχεία όπως η Μοναρχία και ο Καθολικισμός (εσχάτως και οι επιτυχίες της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου) αδυνατεί να εμπνεύσει ένα υπόδειγμα ενσωμάτωσης ακόμα και σε απογόνους μεταναστών δεύτερης γενιάς. Ίσως εκεί να βρίσκεται η καρδιά του προβλήματος της εντυπωσιακά δυσανάλογης ριζοσπαστικοποίησης νέων μουσουλμάνων από τα γκετοποιημένα μεταβιομηχανικά προάστια (και όχι μόνο στην υψηλή τους ανεργία, όπως διατείνονται σε διάφορες επιδερμικές αναλύσεις)
Τα σωστά που γράφει ο Περιστεράς αναφορικά με αυτή την ιδιάζουσα αίσθηση ελευθερίας (εγώ θα προτιμούσα το «ελευθεριότητα») που είναι διάχυτη στις Βρυξέλλες δύσκολα θα αλλάξουν μετά από μια εβδομάδα υπό πολιορκία. Όχι ότι έχει διαταραχτεί κάποιος αποστειρωμένος παράδεισος ησυχίας, όπως πολλοί φαντάζονται τη βελγική πρωτεύουσα. Οι Βρυξέλλες, για τα στάνταρ μιας σχετικά μικρής δυτικοευρωπαϊκής πρωτεύουσας, είναι μια πόλη που γενικά πάντα κάτι συμβαίνει· σπάνια να περάσει μισάωρο χωρίς να ακούσεις μια σειρήνα. Αν μη τι άλλο, είτε με τις υπομνήσεις τις κυβέρνησης είτε με τις σειρήνες, θα είμαστε σε επαγρύπνηση για καιρό ακόμα.
