Η συνθήκη δέους έχει εγκαθιδρυθεί οριστικά και αμετάκλητα στο Δέλτα Φαλήρου. Στο εργοτάξιο όπου κατασκευάζεται το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ένας γίγαντας τεχνολογίας και αρχιτεκτονικής αρτιότητας που σε κάνει να σαστίζεις. Μιλώντας όμως με το μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος Γιώργου Αγουρίδη και τη διευθύντρια επικοινωνίας Λένια Βλαβιανού, ένα ρήγμα δημιουργείται σε αυτή την αυστηρή αίσθηση δέους. Ένα ρήγμα που αφήνει να φανεί η ψυχή της δωρεάς: Η μοναδική ανθρωπογεωγραφία της που αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή, και ένα όραμα που επιβάλλει να γίνεται κυριολεκτικά «της τρελής» στο Κέντρο, όπως δηλώνει σε μια αποστροφή του ο κύριος Αγουρίδης. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Γιώργος Αγουρίδης και η Λένια Βλαβιανού απαντούν ξεκάθαρα για το πως θα γίνει η στελέχωση του Κέντρου, τη θέση που θα κρατήσει το Ίδρυμα μετά την παράδοση στο ελληνικό Δημόσιο (θα συνεχίζει να το στηρίζει ή όχι;), τις εξελίξεις στην ανάπλαση του παραλιακού μετώπου, αλλά και τις μεγάλες δωρεές που έκανε το Ίδρυμα στο ΕΜΣΤ και την Εθνική Πινακοθήκη και παραμένουν ανενεργές επειδή το κράτος δεν έχει ακόμη καλύψει τους όρους που τέθηκαν. Και βέβαια τι θα ακολουθήσει μετά το Κέντρο Πολιτισμού…
Σπεύσατε και φέτος προς διάσωση του Φεστιβάλ Αθηνών; Δεν έχω δει κάποια σχετική ανακοίνωση, όμως υπάρχουν τα λογότυπα στο πρόγραμμα… Γ.Α.:Το Φεστιβάλ είναι ένας πολύ σημαντικός θεσμός που έχει αντέξει στην κρίση, έχει δημιουργήσει έργο και κυρίως έχει διευρύνει το κοινό του στη νεολαία. Ετσι, όταν μας πλησίασε ο κύριος Λούκος και μας είπε ότι υπήρξε μια ξαφνική, μια αναπάντεχη περικοπή στον προϋπολογισμό – αφού είχε κάνει τον προγραμματισμό- το εξετάσαμε και αποφασίσαμε ότι πρέπει αν συμβάλλουμε οπωσδήποτε. Βεβαίως έπαιξε ρόλο σε αυτό η προσωπικότητα και το έργο του Γιώργου Λούκου.
Ισχύει ακόμα το ότι αποφεύγετε να κάνετε δωρεές για την κάλυψη λειτουργικών εξόδων; Γ.Α.: Αυτή είναι η γενική μας αρχή. Όμως αυτή τη στιγμή λόγω της κρίσης καλύπτουμε λειτουργικά έξοδα σε οργανισμούς που κινδυνεύουν να κλείσουν, αλλά που αν τους καλύψουμε τα έξοδα για ένα-δυο χρόνια στη συνέχεια θα μπορέσουν αν σταθούν στα πόδια τους. Κάτι που παλαιότερα δεν κάναμε.
Δημιουργείται μια πιο μόνιμη σχέση συνεργασίας του Ιδρύματος με το Φεστιβάλ Αθηνών; Γ.Α.: Όχι κατ ανάγκη. Εξετάζουμε πάντα κατά περίπτωση. Αν έχουμε αίτημα του χρόνου θα το εξετάσουμε.
Λ.Β.: Υπάρχουν αξιόλογες περιπτώσεις οργανισμών που παράγουν έργο. Όμως πάντα υπάρχει και η προσοχή να μη συνδεθούμε αποκλειστικά και μόνο με ένα οργανισμό, για να μην οδηγηθούμε στο να τον «υιοθετήσουμε». Αυτό προκαλεί μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων που σε κάποιους οργανισμούς – όχι στο Φεστιβάλ Αθηνών- γεννά ένα φαινόμενο εφησυχασμού. Διαπιστώνουμε ότι δεν θα κινητοποιηθούν τόσο ενεργά για την ανεύρεση πόρων αν είναι σίγουροι ότι θα βρουν στήριξη στο Ιδρυμα.
Από τον κρατικοδίαιτο πολιτισμό δηλαδή, να μην περάσουμε στον «ιδρυματοδίαιτο» πολιτισμό. Γ.Α.: Για αυτό το λόγο χρησιμοποιούμε συχνά τη μέθοδο των matching funds. Λόγου χάρη, το Μουσείο Μπενάκη το στηρίξαμε με διάφορους τρόπους πέρυσι: Καλύψαμε τα έξοδα λειτουργίας ώστε μια μέρα να είναι δωρεάν η είσοδος για το κοινό και δεύτερον τους δώσαμε ένα σημαντικό ποσό με την προϋπόθεση να βρουν μόνοι τους το ισόποσο μέσω άλλων δωρεών.
Η κυρία Καφέτση δήλωσε πως το Ίδρυμα έκανε μια μεγάλη δωρεά στο ΕΜΣΤ που θα επιτρέψει επιτέλους στο μουσείο να λειτουργήσει στο ΦΙΞ. Τι έχει συμβεί και παραμένει ανενεργή αυτή η δωρεά; Γ.Α.: Αυτό το ζήτημα δεν έχει τελειώσει ακόμα. Ηρθε η κυρία Καφέτση πρώτα -και το Υπουργείο Πολιτισμού μετά- και μας είπε ότι χρειάζεται ένα αρκετά σημαντικό ποσό προκειμένου να ολοκληρωθεί το Μουσείο, καθώς ο προϋπολογισμός είχε αρχίσει να στερεύει. Ξέρουμε πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει ένα Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην πρωτεύουσα μιας χώρας, με εγκαταστάσεις άρτιες. Ετσι, συμφωνήσαμε να δώσουμε το ποσό υπό κάποιους όρους. Οι όροι αυτοί σχετίζονται με το να εξασφαλισθεί η ομαλή λειτουργία του στη συνέχεια, ότι δηλαδή θα γίνει η στελέχωση του Μουσείου κ.ο.κ . Δεν θέλαμε να δώσουμε ένα ποσό, να γίνουν τα εγκαίνια και την άλλη μέρα να κλείσει ή να υπολειτουργεί. Αυτή τη στιγμή είμαστε σε αναμονή προκειμένου αυτές οι προϋποθέσεις να υλοποιηθούν και έτσι να υλοποιηθεί και η δωρεά.
Είναι μια απογοήτευση αυτό; Συμβαίνει συχνά; Γ.Α.: Και στο παρελθόν έχουμε αντιμετωπίσει αντίστοιχες περιπτώσεις, κυρίως στον ιατρικό τομέα που κάναμε δωρεές για μονάδες εντατικής θεραπείας που μετά δεν λειτούργησαν καθόλου ή χρειάστηκε να περάσουν χρόνια για να λειτουργήσουν. Αυτό είναι πάντα μια απογοήτευση.
Υπάρχει μια στόχευση αυτή την εποχή, κυρίως όσον αφορά στην παρουσία σας στο χώρο του πολιτισμού; Γ.Α.: Επικεντρώνουμε κυρίως στην κρίση αυτή τη στιγμή. Βρίσκεται σε εξέλιξη το πρόγραμμα των 100 εκατομμυρίων για την κατά το δυνατόν αντιμετώπιση των συνεπειών της, το οποίο πραγματοποιούμε σε συνεργασία με πολλούς φορείς σε όλη την Ελλάδα. Έχουμε στα σκαριά μια νέα πρωτοβουλία, πάλι 100 εκατομμυρίων για την ανεργία των νέων και την ενίσχυση της νεανικής επιχειρηματικότητας. Αυτά τα δυο κονδύλια όμως είναι επιπλέον της κανονικής μας δουλειάς. Συνεχίζουμε να δίνουμε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό σε πολλούς τομείς, μεταξύ των οποίων είναι και ο πολιτισμός. Έχουμε ενισχύσει και θα συνεχίσουμε να ενισχύουμε σημαντικούς θεσμούς. Για παράδειγμα την Εθνική Πινακοθήκη: Έχουμε δεσμευθεί ότι θα χρηματοδοτήσουμε με ένα μεγάλο ποσό την ολοκλήρωση της κατασκευής και μετασκευής της. Με αυστηρούς όρους βέβαια, οι οποίοι ακόμα δεν έχουν υλοποιηθεί. Έχουμε ενισχύσει επίσης το Μουσείο Μπενάκη, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης . Έτσι θα συνεχίσουμε χωρίς να είμαστε ιδιαίτερα στοχευμένοι σε κάποια μορφή τέχνης.
Λ.Β.: Όσο μπορούμε βέβαια το συνδέουμε και με το βάρος που ρίχνουμε στην αντιμετώπιση της νεανικής ανεργίας. Για παράδειγμα, στο Μακεδονικό Μουσείο το αντικείμενο της δωρεάς μας είναι η χρηματοδότηση των εργαστηρίων που παρακολουθούν νέοι άνεργοι προκειμένου να εκπαιδευτούν σε visual arts, γραφικές τέχνες κ.α..
Αναρωτιέμαι αν κάνουν πιο δύσκολο το έργο σας οι συνεχείς εναλλαγές υπουργών. Γ.Α.: Σε ένα βαθμό ναι. Δεν υπάρχει αμφιβολία.
Σε ποια φάση βρίσκεται η υλοποίηση του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος; Γ.Α.:Το έργο δεν υλοποιείται άμεσα από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, αλλά μέσω του οργανισμού, μιας εταιρείας μη κερδοσκοπικής που ονομάζεται Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος Α.Ε., η οποία έχει δύο περιόδους: Η μια περίοδος είναι αυτή της υλοποίησης, η οποία ελέγχεται αποκλειστικά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, που έχει τη μοναδική συμμετοχή και διορίζει όλα τα μέλη του ΔΣ. Με την ολοκλήρωση του έργου η εταιρεία αυτή θα πάψει να ανήκει στο Ίδρυμα, η μοναδική συμμετοχή θα μεταβιβαστεί στο ελληνικό Δημόσιο και το Ίδρυμα θα αποσύρει όλα τα μέλη από το ΔΣ. Θα διοριστούν όλα από το δημόσιο, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος δεν θα έχει εκπροσώπηση. Η εταιρεία θα συνεχίσει να υπάρχει και θα έχει εξαιρετικά σημαντικό έργο. Στην ουσία στο Κέντρο θα εγκατασταθούν τρεις οργανισμοί: Η Εθνική Λυρική Σκηνή, η Εθνική Βιβλιοθήκη και αυτή η εταιρεία που εκτός από το ότι θα παρέχει υπηρεσίες συντήρησης στους δυο άλλους φορείς (φύλαξη του χώρου, θα λειτουργεί τα εστιατόρια, το πάρκινγκ, θα έχει τη φροντίδα κήπου, τη διαχείριση ενέργειας που θα παράγεται από τα φωτοβολταϊκά), θα έχει και συνεχείς πολιτιστικές και εκπαιδευτικές λειτουργίες.
Όπως; Γ.Α.: Θα κάνει συνεχή προγράμματα και εκδηλώσεις αφενός μεν στο Πάρκο όπου υπάρχουν ειδικοί χώροι για εκδηλώσεις και στην Αγορά, αφετέρου δε σε ένα ειδικό τμήμα, ένα από τα πιο ωραία κομμάτια του κτιρίου που θα παραμείνει στη δική της διαχείριση. Θα διοργανώνει όμως δράσεις και στις εγκαταστάσεις της Λυρικής και της Βιβλιοθήκης, σε συνεννόηση μαζί τους (στην τελευταία περίπτωση τον βασικό λόγο θα τον έχουν οι δυο φορείς). Δεν θα υπάρχουν dark nights, αλλά όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ζωή και συμμετοχή του κόσμου κάθε μέρα, όλη μέρα.
Δεν υπάρχει ένα ρίσκο στο να αναλάβει την πλήρη λειτουργία του Κέντρου το ελληνικό Δημόσιο; Γ.Α.: Με τη σύμβαση που κάναμε και έχει κυρωθεί με νόμο, το Δημόσιο έχει αναλάβει σοβαρές υποχρεώσεις. Τόσο ως προς την στελέχωση και των τριών φορέων, όσο και προς την κατά το δυνατόν τέλεια λειτουργία, σύμφωνα με τον σκοπό για τον οποίο γίνεται το έργο. Καταλαβαίνουμε βέβαια ότι η οικονομική δυσπραγία μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα. Όμως ελπίζουμε ότι ένα τόσο μεγάλο έργο, κυρίως αν αγκαλιαστεί από τον κόσμο, θα υποχρεώσει και το κράτος να είναι συνεπές προς τις υποχρεώσεις του. Όμως, έχουμε το δικαίωμα -και θα το κάνουμε- πριν παραδώσουμε την εταιρεία στο ελληνικό Δημόσιο (στο πρώτο εξάμηνο του 2016), να στελεχώσουμε την εταιρεία και να υπογράψουμε και συμβάσεις με τρίτους, με παρόχους, για παράδειγμα με τον εστιάτορα. Το ελληνικό Δημόσιο έχει την υποχρέωση για τουλάχιστον πέντε χρόνια να κρατήσει τους ανθρώπους που έχουμε διαλέξει και να μην καταργήσει τις συμβάσεις, εκτός αν υπάρχει δική μας σύμφωνη γνώμη.
Πως προχωρά η διαδικασία μετεγκατάστασης της Λυρικής και της Βιβλιοθήκης; Υπάρχουν προβλήματα με δεδομένο ότι πρόκειται για μια πρωτόγνωρη εμπειρία; Γ.Α.:Ξέρουμε ότι είναι πολύ δύσκολη η διαδικασία μετεγκατάστασης των φορέων και εκεί βοηθάμε. Μάλιστα πλέον συμβάλλουμε και οικονομικά, αλλά έχουμε φτιάξει και επιτροπές μετάβασης που βοηθάνε. Για την Εθνική Βιβλιοθήκη που είναι και η πιο δύσκολη περίπτωση (λόγω της ανάγκης συντήρησης, οργάνωσης, μεταφορών τόσων βιβλίων), χρηματοδοτούμε έναν τρίτο μη κερδοσκοπικό φορέα, το Future Library που έχει αναλάβει ρόλο συμβουλευτικό και κάνει μελέτες για να βοηθήσει την Εθνική Βιβλιοθήκη. Ευτυχώς το εφορευτικό συμβούλιο υπό τον κύριο Ζουμπουλάκη δεν έχει αγκυλώσεις και δέχθηκε να συνεργαστεί με έναν τρίτο φορέα. Πάντως το Future Library θα συνεχίσει κανονικά και το έργο συντονισμού και εκσυγχρονισμού των δημοτικών βιβλιοθηκών ανά την Ελλάδα, όπως έκανε μέχρι τώρα.Eπιπλέον, έχουν την υποχρέωση να εκπαιδεύσουμε το προσωπικό της Βιβλιοθήκης και της Λυρικής στέλνοντάς το με δικά μας έξοδα στο εξωτερικό, σε μεγάλες όπερες και βιβλιοθήκες για μετεκπαίδευση. Επίσης, μέσω των συμβούλων μας, κάνουμε μελέτες για το πως θα πρέπει να λειτουργεί το Κέντρο. Αυτές τις μελέτες θα τις παραδώσουμε στο ελληνικό Δημόσιο. Θα τις παραδώσουμε ελπίζοντας να εφαρμοστούν. Ετσι δεν θα χρειαστεί να αναζητήσει από το μηδέν τρόπους λειτουργίας του Κέντρου.
