Τρίτη 14 Μαΐου. Το Webit.Festival, μια εκ των τριών μεγαλύτερων και επιδραστικότερων εκδηλώσεων καινοτομίας και τεχνολογίας στην Ευρώπη, βρίσκεται σε εξέλιξη στο National Palace of Culture της Σόφιας. Όπως είναι αναμενόμενο, στους χώρους του επικρατεί κλίμα ενθουσιασμού.
Στις αίθουσες με τις συνεντεύξεις Τύπου, εκπρόσωποι και στελέχη των γνωστότερων εταιρειών παγκοσμίως (Google, Microsoft, Amazon, IBM, Coca-Cola Company) περιγράφουν και αναλύουν τις σημαντικότερες τάσεις της εποχής, αλλά και εκείνες που αναμένονται για τα επόμενα χρόνια. Λίγο παραπέρα, ιδρυτές πρωτοποριακών start up παρουσιάζουν τις ιδέες τους και αναζητούν «συμμάχους» για την περαιτέρω ανάπτυξή τους.
Ώρα 12.40 π.μ. Στην κεντρική σκηνή, ανεβαίνει ο Αντρέ Καλαντζόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της αμερικανικής πολυεθνικής καπνοβιομηχανίας Philip Morris International. Κατά τη διάρκεια της 15λεπτης ομιλίας του, αναφέρεται στη μετάβαση που έχει ήδη ξεκινήσει από τα συμβατικά τσιγάρα σε εναλλακτικά προϊόντα καπνού με μειωμένο κίνδυνο για τον ανθρώπινο οργανισμό, στην απόφαση μετασχηματισμού της εταιρείας του προς όφελος της δημόσιας υγείας, στην πρόσφατη έγκριση του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α. για την κυκλοφορία του ηλεκτρονικού τσιγάρου IQOS στην αμερικανική αγορά, στους φορείς και τα άτομα που «πολεμούν» τα νέα καπνικά προϊόντα λόγω ιδεολογικών αγκυλώσεων, στον επιστημονικό διάλογο που απαιτείται για την αντιμετώπιση αυτής της αμφισβήτησης, στο όραμα για ένα μέλλον χωρίς τσιγάρο.
Παρακολουθώντας τον, σκεφτόμαστε ότι εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον για το κοινό θα παρουσίαζε μια αφήγηση σχετικά με το πώς ο ίδιος, με καταγωγή από τον Πύργο Ηλείας και εντυπωσιακή πορεία ζωής, κατάφερε να κατακτήσει κορυφαία θέση σε έναν όμιλο που δραστηριοποιείται σε 180 αγορές πλέον και να συμβάλει σε καθοριστικό βαθμό, ώστε οι καπνιστές να έχουν πρόσβαση σε εναλλακτικές επιλογές, ικανοποιητικές όσον αφορά την αίσθηση του καπνίσματος, αλλά λιγότερο επιβλαβείς για την υγεία.
Ο Αντρέ Καλαντζόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της Philip Morris International.
Στο μεταξύ, η Ελλάδα κατέχει ξεχωριστή θέση σε αυτή τη μεγάλη αλλαγή. Το 2018, το εργοστάσιο της «Παπαστράτος», θυγατρικής της Philip Morris International, έπαψε να παράγει συμβατικά τσιγάρα και άρχισε να λειτουργεί αποκλειστικά ως μονάδα παραγωγής θερμαινόμενων ράβδων για το IQOS, το πρώτο εναλλακτικό καπνικό προϊόν του ομίλου. Τι σημαίνει αυτή η απόφαση για τη χώρα μας και, κυρίως, για την ελληνική οικονομία;
Και τι επιπλέον προσδοκίες υπάρχουν για το μέλλον; Ζητήσαμε από τον κ. Χρήστο Χαρπαντίδη, πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της «Παπαστράτος», να μας τις λύσει τις απορίες.
Κύριε Χαρπαντίδη, τα τελευταία χρόνια, πραγματοποιείται ανά τον κόσμο μια στροφή στην παραγωγή εναλλακτικών καπνικών προϊόντων με στόχο την αντικατάσταση των συμβατικών τσιγάρων. Πείτε μας λίγα λόγια για αυτή την τάση. Το πρόβλημα του καπνίσματος είναι γνωστό επί δεκαετίες και, μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, υπήρχε το σκεπτικό ότι έπρεπε να δημιουργηθούν, αν όχι μη βλαβερά τσιγάρα, καθώς καθένας αντιλαμβάνεται ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, τουλάχιστον προϊόντα με χαμηλότερο κίνδυνο για την υγεία και, ταυτόχρονα, ικανοποιητικά για τους καπνιστές. Η διαφορά της δικής μας εταιρείας, χάρη κυρίως στον επικεφαλής, κ. Αντρέ Καλαντζόπουλο, ήταν η υψηλή αφοσίωση που επέδειξε από το 2002 κιόλας στην έρευνα και την τεχνολογία για την ανάπτυξη τέτοιων προϊόντων. Τα τελευταία 12 χρόνια, μάλιστα, επένδυσε πάνω από 6 δισεκατομμύρια δολάρια για αυτό το σκοπό. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι έχει εμφανιστεί και μια παράλληλη αγορά ηλεκτρονικών τσιγάρων με στόχο την κάλυψη της ίδιας ανάγκης, δηλαδή της ασφαλέστερης απόλαυσης της νικοτίνης. Τα πρώτα προϊόντα αυτής της αγοράς παράχθηκαν στην Κίνα από ανεξάρτητους παραγωγούς και, ουσιαστικά, δεν βασίζονταν σε καμία επιστημονική μελέτη. Ακόμη και σήμερα, κανείς δεν γνωρίζει την ποιότητά τους.
Σε ποιες χώρες έχει παρατηρηθεί μεγαλύτερη στροφή προς τα νέα καπνικά προϊόντα μέχρι τώρα; Το IQOS, το οποίο αποτελεί το πρώτο εναλλακτικό καπνικό προϊόν της Philip Morris International και λανσαρίστηκε το 2014, ξεκίνησε και συνέχισε με μεγάλη επιτυχία την πορεία του στην Ιαπωνία, την Ιταλία και την Ελβετία. Έπειτα, γνώρισε ιδιαίτερη απήχηση στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Κροατία, τη Σλοβενία, την Κύπρο, τη Ρωσία, την Πορτογαλία. Λόγω των ιστορικών καταβολών στην αγορά καπνού, αλλά και των καταναλωτικών συνηθειών, το σημείο εκκίνησης σε κάθε χώρα διαφέρει. Στην ουσία, όμως, όλες βαδίζουν στον ίδιο δρόμο. Παντού υπάρχουν καταναλωτές πιο ανοιχτοί στην αλλαγή, οι οποίοι στρέφονται με πολλή όρεξη προς αυτά τα προϊόντα και άλλοι που χρειάζονται περισσότερο χρόνο και αποδεικτικά στοιχεία, ώσπου να τα δοκιμάσουν και να αρχίσουν να τα χρησιμοποιούν συστηματικά. Όπου γίνεται σωστή ενημέρωση, πάντως, οι καπνιστές τα υιοθετούν ολοκληρωτικά και δεν επιστρέφουν στα συμβατικά τσιγάρα.
Εκτιμάτε ότι, μέσα στα επόμενα χρόνια, τα τσιγάρα όπως τα γνωρίζουμε σήμερα θα αποτελούν παρελθόν και θα έχουν αντικατασταθεί πλήρως από εναλλακτικά προϊόντα καπνού; Προσωπικά, ήμουν από τους λίγους «τρελούς» που υποστήριζαν αυτή την άποψη εξαρχής, προτού παρουσιαστούν τα πρώτα αποτελέσματα. Σήμερα, πολύ περισσότεροι θα συμφωνήσουν. Πλέον, υπάρχει μια εμφανής τάση και ένα ξεκάθαρο όραμα προς αυτή τη κατεύθυνση. Βεβαίως, όσο πιο πολλοί παράγοντες συμμετέχουν σε αυτό το ταξίδι και όσο ωριμάζουν οι κυβερνήσεις, η επιστημονική κοινότητα και οι καταναλωτές ώστε να υιοθετήσουν την αλλαγή, τόσο πιο σύντομα θα φτάσουμε σε αυτό το μέλλον. Κατά τη γνώμη μου, θα υπάρξει το φαινόμενο της χιονοστιβάδας: Στην αρχή θα κινούμαστε αργά και, έπειτα, καθώς προστίθενται περισσότεροι, θα κινούμαστε γρηγορότερα. Φυσικά, κανείς δεν είναι σε θέση να προβλέψει αριθμούς. Ωστόσο, ο κ. Καλατζόπουλος ανέφερε σε πρόσφατη ομιλία του ότι πιθανόν το 2025 το 30% των υπαρχόντων καπνιστών να έχει στραφεί σε αυτά τα προϊόντα. Κατά τη γνώμη μου, ίσως να συμβεί και νωρίτερα.
Η εντυπωσιακή κεντρική σκηνή του Webit.Festival.
Μουσικό στιγμιότυπο από την εκδήλωση.
Κοινό και ομιλητές, κατά τη διάρκεια διαλείμματος, στους εξωτερικούς χώρους του Webit.
Το κοινό … ποζάρει για ένα αναμνηστικό φωτογραφικό «κλικ».
Ο Χρήστος Χαρπαντίδης, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, μιλά για τη μετάβαση στην εποχή των νέων καπνικών προϊόντων.
Στις 21 Μαρτίου 2018, κατόπιν απόφασης της Philip Morris International, το εργοστάσιο της «Παπαστράτος» στον Ασπρόπυργο έπαψε να παράγει συμβατικά τσιγάρα έπειτα από 87 χρόνια και άρχισε να λειτουργεί αποκλειστικά ως μονάδα παραγωγής των θερμαινόμενων ράβδων καπνού για το ηλεκτρονικό τσιγάρο IQOS. Το κόστος της συγκεκριμένης επένδυσης ανήλθε στα 300 εκατομμύρια ευρώ και, σήμερα, το εν λόγω εργοστάσιο αποτελεί μόλις το τρίτο του ομίλου παγκοσμίως που υπηρετεί αυτό το σκοπό. Με ποια κριτήρια επιλέχθηκε η χώρα μας για να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο σε μια τόσο μεγάλη αλλαγή; Το βασικό κριτήριο ήταν οι άνθρωποι. Πολλά στελέχη και υπάλληλοι της «Παπαστράτος» πιστέψαμε στο όραμα του πλήρους μετασχηματισμού, δηλώσαμε διατεθειμένοι να ρισκάρουμε και θεωρήσαμε ότι είμαστε σε θέση να φέρουμε αποτέλεσμα. Σε χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, οι διοικήσεις και οι εργαζόμενοι δεν είναι τόσο ευέλικτοι και δεν επιθυμούν να διακινδυνεύσουν σε μεγάλο βαθμό. Αντιθέτως, εμείς ήμασταν και, διαθέτοντας επίσης τις δεξιότητες και την άρτια οργάνωση που απαιτούνται σε τέτοιες περιπτώσεις, αποδείξαμε ότι η απόφαση της Philip Morris International ήταν σωστή. Ένα ακόμη κριτήριο της επιλογής αποτέλεσε το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει παράδοση στον καπνό, οι καπνοβιομηχανίες είναι στενά συνδεδεμένες με τους καπνοπαραγωγούς και αυτή η στροφή έδωσε, με έναν καινούριο τρόπο, συνέχεια στη σχέση μεταξύ τους. Τέλος, η χώρα μας διαθέτει στρατηγική γεωγραφική θέση, κάτι εξίσου σημαντικό για το εν λόγω εγχείρημα.
O Χρήστος Χαρπαντίδης θέτει σε λειτουργία τη νέα μονάδα παραγωγής του Ασπρόπυργου.
Ωστόσο, ορισμένοι καταναλωτές εξακολουθούν να διατηρούν επιφυλάξεις για το γεγονός ότι τα νέα καπνικά προϊόντα, όπως το IQOS, είναι λιγότερο επιβλαβή σε σύγκριση με τα συμβατικά τσιγάρα. Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε πώς ακριβώς επιτυγχάνεται κάτι τέτοιο κατά την παρασκευή τους και ποιες έρευνες τεκμηριώνουν επιστημονικά τον μειωμένο κίνδυνο για την υγεία; Κατ’ αρχάς, στο IQOS o καπνός δεν καίγεται, αλλά θερμαίνεται. Είναι γνωστό στην επιστημονική κοινότητα ότι τα προβλήματα υγείας που προκύπτουν από το κάπνισμα οφείλονται στην καύση, ενώ η απουσία της μεταδίδει κατά 90-95% λιγότερες τοξικές ουσίες στον ανθρώπινο οργανισμό. Ως προς τις έρευνες, τόσο η εταιρεία μας, όσο και ανεξάρτητοι φορείς, έχουν διεξάγει εκτεταμένες επιστημονικές και κλινικές μελέτες που αποδεικνύουν ότι τα νέα καπνικά προϊόντα συνδέονται με χαμηλότερο κίνδυνο για την υγεία σε σύγκριση με τα συμβατικά τσιγάρα. Οι μελέτες αυτές είναι ανοιχτές σε όλους, τα αποτελέσματά τους έχουν επανεξεταστεί από εργαστήρια και κυβερνητικές αρχές και, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, έχουν πιστοποιηθεί.
Βεβαίως, είναι λογικό να υπάρχει ανησυχία εκ μέρους των καταναλωτών. Η μετάβαση σε νέα προϊόντα καπνού αποτελεί μια εξαιρετικά μεγάλη αλλαγή στον τρόπο σκέψης και αξιολόγησης των εναλλακτικών επιλογών και, συνεπώς, απαιτεί χρόνο. Προσωπικά, θεωρώ ότι το πιο σημαντικό για τους καπνιστές, αλλά και για τους μη καπνιστές που νοιάζονται για τους συγγενείς και τους φίλους τους που καπνίζουν, είναι να ενημερώνονται σωστά, ώστε να κατανοήσουν επαρκώς τι είναι αυτά τα προϊόντα, σε τι διαφέρουν από τα προηγούμενα και τι προσδοκίες μπορούν να τους προσφέρουν. Έτσι, η μετάβαση θα γίνει ομαλά με απώτερο στόχο την πλήρη διακοπή του καπνίσματος ή, τουλάχιστον, τη μη επιστροφή στα συμβατικά τσιγάρα.
Ποια η στάση επίσημων φορέων υγείας στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό, απέναντι στα αποτελέσματα των ερευνών που έχετε διεξάγει για το IQOS; Αναμένετε την αξιολόγηση και άλλων; Ορισμένοι από τους πιο σοβαρούς φορείς έχουν πάρει θέση. Για παράδειγμα, το Public Health England, που αποτελεί τον κύριο εκπρόσωπο του τομέα υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχει επιβεβαιώσει ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα συνιστούν μέρος της λύσης στο πρόβλημα του καπνίσματος. Επιπλέον, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α. (Food and Drug Administration) ενέκρινε πρόσφατα την πώληση του IQOS στην αμερικανική αγορά, αξιολογώντας το ως κατάλληλο για την προστασία της δημόσιας υγείας. Καθότι πρόκειται για έναν εξαιρετικά αυστηρό οργανισμό, είχαμε καταθέσει τον φάκελο με τη συγκεκριμένη αίτηση το 2017, εξετάστηκε επί δύο χρόνια με μεγάλη σοβαρότητα και, τελικά, δόθηκε έγκριση, η οποία, μάλιστα, συνοδεύεται από εμπεριστατωμένη ανάλυση. Τώρα, αυτό που επιθυμούμε είναι να αποκτήσουμε και τη δυνατότητα επικοινωνιακής προώθησης των νέων καπνικών προϊόντων στους καταναλωτές. Πρόκειται για έναν διαφορετικό φάκελο, σχεδόν δύο εκατομμυρίων σελίδων, που καταθέσαμε στο τέλος του 2016 και αναμένουμε τα αποτελέσματα. Παράλληλα, σημαντικά βήματα για αντίστοιχες εγκρίσεις γίνονται στη Νέα Ζηλανδία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, τη Βουλγαρία, την Κύπρο.
Η συμμετοχή της «Παπαστράτος» στην παραγωγή νέων καπνικών προϊόντων σε αριθμούς.
Έναν χρόνο μετά από τη μεγάλη επένδυση που πραγματοποιήθηκε στη χώρα μας και, συγκεκριμένα, στο εργοστάσιο της «Παπαστράτος», θα μπορούσατε να μας κάνετε έναν σύντομο απολογισμό αυτής; Στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας, η πιο σημαντική επίδραση αφορά το σημειολογικό κομμάτι. Η επένδυση ανακοινώθηκε πριν το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης, όταν η χώρα βρισκόταν σε περιβάλλον Grexit. Συνεπώς, αποτέλεσε μια πολύ σημαντική ψήφο εμπιστοσύνης. Στη συνέχεια, ολοκληρώθηκε μέσα στο χρονοδιάγραμμα, δηλαδή σε λιγότερο από έναν χρόνο κι έτσι, αποδείχθηκε ότι δεν ήταν από τις «υποσχέσεις» που δίνονται και έπειτα ξεχνιούνται, αλλά από αυτές που υλοποιούνται και, μάλιστα, με τις συμφωνημένες προδιαγραφές. Έως σήμερα, έχει επιφέρει τόνωση της απασχόλησης με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και αύξηση των εξαγωγών, εφόσον στο εργοστάσιο στον Ασπρόπυργο παράγονται και εξάγονται θερμαινόμενες ράβδοι καπνού για IQOS σε έντεκα χώρες του κόσμου. Επιπλέον, έχει επηρεάσει θετικά την αλυσίδα τροφοδοσίας, καθώς τα νέα καπνικά προϊόντα είναι πιο απαιτητικά σε πρώτες ύλες. Για την ίδια την «Παπαστράτος», η εν λόγω επένδυση ήταν εξίσου σημαντική, δεδομένου ότι της άνοιξε ένα παράθυρο στον κόσμο και, μάλιστα, την κατέστησε πρωτοπόρο σε μια αλλαγή που αποδεικνύεται ολοένα και πιο σωστή. Παράλληλα, οι χρήστες του IQOS αυξάνονται διαρκώς, έχοντας ανέλθει στους 150.000 στην Ελλάδα και στους 7,4 εκατομμύρια παγκοσμίως. Η ανάγκη του καταναλωτή στρέφεται προς λιγότερο επιβλαβείς επιλογές και, αν μια εταιρεία διαθέτει το σωστό προϊόν και κάνει σωστή δουλειά, το αποτέλεσμα θα έρθει.
Την τελευταία δεκαετία, η Ελλάδα διέρχεται από μια οξύτατη και πολυεπίπεδη κρίση. Πώς αναμένεται να εξελιχθεί η οικονομία της χώρας μέσα στα επόμενα χρόνια κατά τη δική σας εκτίμηση και με ποιο τρόπο μεγάλες επιχειρήσεις, όπως η «Παπαστράτος», μπορούν να συμβάλουν στην πορεία προς την έξοδο από αυτή την εξαιρετικά δυσμενή κατάσταση; H πορεία της οικονομίας εξαρτάται από όλους μας: Κυβερνήσεις, επιχειρήσεις, κάθε πολίτη ξεχωριστά. Βεβαίως, έχουμε δεσμεύσεις ως χώρα, αλλά το περιβάλλον είναι πιο ελεύθερο σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια και, επομένως, είναι σημαντικό σε πολιτικό, επιχειρηματικό, κοινωνικό και ατομικό επίπεδο να σκεφτούμε πώς θα διαχειριστούμε την κατάσταση από εδώ και στο εξής. Η μόνη λύση είναι να παιδευτούμε, προκειμένου να καταφέρουμε να κάνουμε κάποια βήματα μπροστά. Τα μνημόνια επέφεραν μεν πρακτικές δεσμεύσεις, αλλά, σε ορισμένες περιπτώσεις, αποτελούσαν και δικαιολογία. Διότι ακόμη κι αν το κράτος βρίσκεται σε πολύ δυσμενή θέση και οι πολιτικοί είναι αναποτελεσματικοί, καθένας πρέπει να αναλάβει το δικό του μερίδιο ευθύνης και να μην το επιρρίπτει σε άλλους. Η «Παπαστράτος», μέσα στα χρόνια της κρίσης, επένδυσε 25 εκατομμύρια δολάρια σε εξοπλισμό, δεν απέλυσε εργαζομένους, δεν μείωσε μισθούς, ενίσχυσε τις κοινωνικές δράσεις της. Κι όλα αυτά, διότι η κοινωνία το χρειαζόταν. Βεβαίως, είχαμε την πολυεθνική να μας υποστηρίζει, αλλά αυτό συνέβη διότι ήμασταν σε θέση να της αποδείξουμε «γιατί» να μας υποστηρίξει. Αν, λοιπόν, μια εταιρεία δραστηριοποιείται σε μια χώρα επί σειρά ετών, την εποχή που θα προκύψει ανάγκη πρέπει να προσφέρει πίσω και, στο βαθμό που είναι εφικτό, να δημιουργήσει εκ νέου συνθήκες για ανάπτυξη. Υπάρχουν ορισμένες, που έχουν κάνει αξιόλογες προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως, χρειάζεται να πληθύνουν και, φυσικά, να έχει και ο πολίτης πιο ενεργό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία.
Βρίσκεστε στο τιμόνι της «Παπαστράτος» από τον Αύγουστο του 2015. Κατά τη γνώμη σας, ποια χαρακτηριστικά χρειάζεται να διαθέτει ένα στέλεχος, ώστε να επιτύχει την επέκταση της εταιρείας την οποία διευθύνει, τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και στο εξωτερικό, ακόμη και όταν οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες δεν ευνοούν; Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο νοιάζεται καθένας για την εργασία του, πόσο δεμένος είναι με αυτήν, καθώς και τον λόγο για τον οποίο την έχει επιλέξει. Δυνατότητες και τρόποι επέκτασης υπάρχουν, είτε σε ελληνικές είτε σε πολυεθνικές εταιρείες. Βεβαίως, η κρίση βρήκε ορισμένες να έχουν ήδη προβλήματα και η διαχείριση της κατάστασης ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Όμως, έχω διαπιστώσει ότι τα στελέχη που νοιάζονταν για τον οργανισμό τους, τους εργαζομένους τους και την κοινωνία συνολικά, κατάφεραν με πνεύμα ομαδικότητας, αλλά και με θυσίες, να εντοπίσουν ευκαιρίες και να τις αξιοποιήσουν. Αυτές είναι οι εταιρείες που σήμερα λάμπουν, αναπτύσσονται και λαμβάνουν την αναγνώριση και την αγάπη των ανθρώπων και των κοινωνιών που έχουν επηρεάσει θετικά.
Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδια της «Παπαστράτος» όσον αφορά τη μετάβαση στην εποχή των εναλλακτικών καπνικών προϊόντων και τι προϋποθέσεις χρειάζονται για να στεφθεί με ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία η συγκεκριμένη προσπάθεια; Στόχος μας είναι να συνεχίσουμε να είμαστε πρωτοπόροι. Παρατηρώντας κανείς το θετικό αποτύπωμα που αφήνει στο κοινωνικό σύνολο μέσω της καινοτομίας, ανοίγει η όρεξη για περισσότερο. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο: Παράγοντας μεγαλύτερο εύρος προϊόντων αυτού του είδους, φέρνοντας κάποια άλλα στην Ελλάδα, αυξάνοντας τον αριθμό των ατόμων που τα υιοθετούν. Ωστόσο, χρειαζόμαστε επιπλέον συνοδοιπόρους στο ταξίδι. Τις κυβερνήσεις για να θεσπίσουν την απαραίτητη νομοθεσία ώστε να επιτραπεί η επικοινωνιακή προώθησή τους στους καταναλωτές, την επιστημονική κοινότητα για να τα εξετάσει και να τα αξιολογήσει προσεκτικά αντί να τα απορρίπτει κατευθείαν, ανταγωνιστές για να παράγουν και να προωθήσουν στην αγορά δικά τους και, μάλιστα, καλής ποιότητας, ώστε να πείσουν ακόμη πιο πολλούς καπνιστές να στραφούν προς ένα μέλλον χωρίς τσιγάρο. Σε όλη αυτή την διαδικασία, φυσικά, το βλέμμα πρέπει να είναι στραμμένο προς το οικονομικό και κοινωνικό όφελος της χώρας.
