Φωτό: Άγγελος Χριστοφιλόπουλος/ FOSPHOTOS
Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση του θανάτου της, ο Βασίλης Σωτηρόπουλος, δικηγόρος, φίλος και συνεργάτης της Μαρίνας Γαλανού, έκανε μια πέρα για πέρα συγκινητική και ταυτόχρονα περιεκτική ανάρτηση για το τι ήταν και τι παραμένει, αυτή η σπουδαία γυναίκα. Θεωρούμε πραγματικά χρήσιμο να παραθέσουμε ένα απόσπασμα, για να κατανοήσουν όλες κι όλοι, γιατί η απώλειά της αφήνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό: «Γεννήθηκε σε έναν κόσμο και πέθανε σε έναν εντελώς διαφορετικό, στην διαμόρφωση του οποίου συνέβαλε προσωπικά. Σήμερα, έφυγε από την ζωή η σημαντικότερη ακτιβίστρια της χώρας μας και μια από τις πιο αποτελεσματικές τρανς ακτιβίστριες διεθνώς.
Η Μαρίνα Γαλανού, άλλαξε κυριολεκτικά τη ζωή χιλιάδων συνανθρώπων μας. Άλλαξε την αντίληψη όλων μας για την ίδια την έννοια του φύλου. Είναι η σπάνια εκείνη περίπτωση ανθρώπου που πολέμησε τις προκαταλήψεις χιλιετιών και τις κέρδισε θεσμικά. Γιατί, πολύ γρήγορα, κατάλαβε ότι οι αντιλήψεις μεταβάλλονται πρωτίστως μέσα από την συλλογικότητα, τους θεσμούς, την δημοκρατική διαδικασία, το κράτος δικαίου, τις δικαστικές αποφάσεις, την νομοθεσία. Η Μαρίνα, είναι ο πιο σημαντικός εξωκοινοβουλευτικός “νομοθέτης” που πέρασε από την χώρα. Είχε συντάξει μόνη της, χωρίς καν την βοήθεια δικηγόρου, δεκάδες νομοσχέδια, τροπολογίες, υπουργικές αποφάσεις, εγκυκλίους για τα δικαιώματα, ορισμένα από τα οποία είναι ήδη νόμοι του κράτους και κανονιστικές διοικητικές πράξεις!
Το 2004, ίδρυσε το πρώτο αποκλειστικά γκέι, λεσβιακό και τρανς (τότε) βιβλιοπωλείο και εκδοτικό οίκο στην Αθήνα. Τον Πολύχρωμο Πλανήτη, ο οποίος εξέδωσε βιβλία που αφορούσαν τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα σε μια εποχή που η έννοια δεν υπήρχε καλά – καλά. Ήταν ένα λόγιο άτομο, αλλά καθόλου αποστειρωμένο. Αποστρεφόταν την εμμονή στην μιζέρια, την προσκόλληση στο περιθώριο και την μοιρολατρία.
Η Μαρίνα, έτρεξε εκείνα τα χρόνια και συνέβαλε ενεργά στο να δοθεί το πρώτο άσυλο σε γκέι Ιρανό πρόσφυγα, το πρώτο άσυλο που έδωσε η Ελληνική Δημοκρατία λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού! Αυτό μετά από πολλά χρόνια κατοχυρώθηκε ως ειδικός λόγος ασύλου στην ελληνική νομοθεσία. Ήταν ένας από τους πρώτους δρόμους που άνοιξε, ένας δρόμος που έσωσε την ζωή σε ανθρώπους που αν έμεναν στις χώρες τους, θα τους περίμενε η θανατική καταδίκη.
Το 2010, μαζί με πολλές άλλες τρανς ίδρυσαν το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών. Από την αρχή είχε στο μυαλό της να συγκροτήσει το Σ.Υ.Δ. ως μια οργάνωση με έντονη πολιτική παρέμβαση, με επισκέψεις σε υπουργεία, με παρεμβάσεις στην Βουλή, στην δημόσια ζωή και στην συνδιαμόρφωση της νομοθεσίας. Με συμμετοχή σε δίκες που θα αναγνώριζαν νέα δικαιώματα και θα οδηγούσαν στην διαμόρφωση μιας νέας αντίληψης ελευθερίας για το φύλο, την ταυτότητα φύλου, την σεξουαλικότητα.
Από τον πρώτο κι όλας χρόνο, το Σ.Υ.Δ. οργάνωσε την Ημέρα Μνήμης Τρανς Θυμάτων, μια εκδήλωση με έντονο το στοιχείο της ημερίδας, όπου καλούσε πάντοτε και πολιτικούς και βουλευτές για να τους φέρει σε άμεση επαφή με την τρανς κοινότητα, τα προβλήματά της και να αποσπάσει δεσμεύσεις για νομοθετικές λύσεις.
Η Μαρίνα, ήταν αυτή στην οποία οφείλεται η ίδια η εφαρμογή της “νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου” στην Ελλάδα. Η εικόνα της στο θεωρείο της Βουλής όταν ψηφιζόταν ο νόμος το 2017 ήταν το πορτραίτο της ιστορικής νίκης, ήταν επίσημα η πρώτη τρανς γυναίκα μέλος νομοπαρασκευαστικής επιτροπής (αλλά χωρίς ψήφο), μαζί με καθηγητές πανεπιστημίου και νομικούς. Σε λιγότερο από δέκα χρόνια, το ΣΥΔ είχε επιτύχει τον σημαντικότερο νομοθετικό στόχο του. Ανατρέποντας εντελώς την αντίληψη χιλιετιών για το φύλο, μέσα από το κορυφαίο πολιτειακό όργανο, την Βουλή των Ελλήνων. Αυτό δεν το έχει πετύχει κανένας άλλος ακτιβιστής στην Ελλάδα. Κανένα άλλο σωματείο ή οργάνωση ανθρώπινων δικαιωμάτων δεν έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο θεσμικής αποτελεσματικότητας, με ένα τόσο ανατρεπτικό περιεχόμενο. Πολύ πριν από πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, πολύ πριν από τις ΗΠΑ.
Στη Βουλή, όταν την καλούσαν σε επιτροπές, δεν χρειαζόταν να δείχνει την ταυτότητά της στην είσοδο. Μια ταυτότητα που πήγε τελευταία από όλες σχεδόν τις γνωστές τρανς να την αλλάξει. Γιατί δεν την ενδιέφερε ο εαυτός της, αλλά πρώτα να προσφέρει σε όλα τα άλλα άτομα. Η Μαρίνα θα μπορούσε να ήταν η πρώτη τρανς βουλευτής του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Το αρνήθηκε, γιατί δεν την αφορούσε καθόλου η έννοια του αξιώματος. Όπως έλεγε η ίδια “δεν κάνω πολιτική, κάνω ακτιβισμό”.
Ήταν η πρώτη που οργάνωσε σεμινάρια ανθρώπινων δικαιωμάτων, με την ιδιότητα της ως Εμπειρογνώμονας του Συμβουλίου της Ευρώπης, σε χώρους που ουδέποτε στο παρελθόν είχαν αναλυθεί τα τρανς δικαιώματα, όπως είναι η αστυνομία, οι δικαστές και ο δικηγορικός σύλλογος. Πήγε η ίδια, μία τρανς ανάμεσα σε δεκάδες αστυνομικούς που κάθονταν σαν καλοί μαθητές στα θρανία τους, να τους διδάξει ότι πρέπει πρέπει να σέβονται την ταυτότητα φύλου.
Έχοντας διανύσει όλη αυτή την τεράστια διαδρομή, ήταν βέβαιο ότι θα επιλεγόταν από τον πρωθυπουργό για να αποτελέσει μέλος της Επιτροπής Σύνταξης Εθνικής Στρατηγικής ΛΟΑΤΚΙ+ Ισότητας. Ως μέλος της επιτροπής αυτής, η Μαρίνα δεν πέρασε καθόλου καλά. Επέμεινε πάρα πολύ, κόντρα σε στενόμυαλες και ακαδημαϊκές αντιλήψεις για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα και άσκησε τεράστια πίεση θέτοντας ακόμη και την παραίτησή της στο τραπέζι. Ήταν απογοητευμένη μετά από κάθε συνεδρίαση, πέτυχε όμως με την επιμονή της να συμπεριλάβει στην τελική Έκθεση ένα μεγάλο μέρος από όσα αρχικά είχαν απορριφθεί.
Το τελευταίο της μέλημα ήταν να προτείνει τροποποιήσεις για τις αλλαγές του Ποινικού Κώδικα. Είχα ανησυχήσει πολύ για την υγεία της, ιδίως μετά τον Ιούνιο. Μου είχε πει ότι είχε αναιμία. Ότι περίμενε εξετάσεις. Ότι ήταν πολύ κουρασμένη. Δεν είχε περάσει καν από το μυαλό μου. Η αξιοπρέπειά της δεν θα της επέτρεπε ποτέ να πει απολύτως τίποτε. Ακόμη και σε έναν τόσο στενό συνεργάτη και φίλο. Δεν ήθελε να ανησυχήσει κανέναν. Θα απαγόρευε μια υπόνοια συμπόνιας ή έστω και ένα δάκρυ. Ήταν η αγία Μαρίνα. Άλλαξε προς το καλύτερο την ζωή πολλών, πολλών άλλων συνανθρώπων μας. Αυτό είναι το μοναδικό πράγμα που αξίζει να έχει κανείς ως σκοπό στη ζωή».
H Popaganda, είχε τη χαρά και την τιμή, να συνομιλήσει αρκετές φορές όλα αυτά τα χρόνια μαζί με αυτήν τη σπουδαία γυναίκα, αναδεικνύοντας τον καθημερινό της αγώνα για μια πιο δίκαιη για όλους τους ανθρώπους κοινωνία. Μέσα λοιπόν, απ’ τα δικά της λόγια…
Για το πρόβλημα άρνησης μίσθωσης σε τρανς ανθρώπους
«Όταν επιχειρήσαμε να νοικιάσουμε έδρα για το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (αναγνωρισμένη συλλογικότητα που εκπροσωπεί τους τρανς ανθρώπους), μας ειπώθηκε: «Δεν μπορούμε να νοικιάσουμε σε τραβεστί γιατί είναι υπόκοσμος και θα μας φέρνουν εδώ τους νταβατζήδες τους». Το πρόβλημα άρνησης μίσθωσης σε τρανς ανθρώπους είναι πολύ συνηθισμένο. Ε, όπως καταλαβαίνετε αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει στην αναγνωρισμένη συλλογικότητα που εκπροσωπεί τους τρανς ανθρώπους. Το ΣΥΔ διεκδικεί να μπουν στην κεντρική πολιτική σκηνή τα ζητήματα αποκλεισμού, διακρίσεων, βίας και μισαλλοδοξίας που αντιμετωπίζουν οι τρανς άνθρωποι, για τον πολύ απλό λόγο ότι πρόκειται για ανθρώπινα δικαιώματα».
Για τη σεξουαλικότητα και την ταυτότητα φύλου
«Η ταυτότητα και έκφραση φύλου (ή αλλιώς το κοινωνικό φύλο) είναι η έννοια που προσδιορίζει με ακρίβεια τους τρανς ανθρώπους. Είναι όμως απέναντι στο φύλο, όχι την σεξουαλικότητα. Τώρα, όσον αφορά την σεξουαλικότητα, υπάρχουν τρανς άνθρωποι που έλκονται από ανθρώπους που είναι του ιδίου ανατομικού φύλου, ή και διαφορετικού, ή ακόμη μπορεί και να είναι αμφισεξουαλικοί. Σε κάθε περίπτωση, η σεξουαλικότητα δεν είναι το στοιχείο που χαρακτηρίζει τους τρανς ανθρώπους, αλλά η ταυτότητα φύλου τους.
Σε μεγάλο βαθμό η αγγλική λέξη transsexual, δεν είναι αποδεκτή, πλέον, από ένα μέρος της τρανς κοινότητας. Αυτό διότι στο δεύτερο συνθετικό της βρίσκεται η αγγλική λέξη sex που αναφέρεται στο ανατομικό (ή βιολογικό όπως λανθασμένα λέγεται) φύλο. Η πλειοψηφία λοιπόν των τρανς ανθρώπων, δεν επιθυμεί να χαρακτηρίζεται από το ανατομικό φύλο. Γι’ αυτό ακριβώς χρησιμοποιείται ο όρος transgender, που στα ελληνικά έχει μεταφραστεί διεμφυλικός/ή, ή τρανς άνθρωπος/γυναίκα/άντρας/κοινότητα κτλ.
Το κοινό χαρακτηριστικό των περισσότερων τρανς ανθρώπων είναι ότι από τη παιδική τους ηλικία έχουν μια έντονη εσωτερική αίσθηση ότι το ανατομικό τους φύλο δε βρίσκεται σε αντιστοιχία με την αίσθηση που έχουν για το φύλο τους. Με λίγα λόγια τρανς δε “γίνεσαι”, είσαι».
Για τη στάση των ελληνικών μέσων ενημέρωσης
Για το βασικότερο ζήτημα της τρανς κοινότητας
«Η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Ή, για να το πούμε σε απλά ελληνικά, η δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων των τρανς ανθρώπων, χωρίς την προϋπόθεση επέμβασης ή άλλων προϋποθέσεων στείρωσης. Για να το κάνω πιο λιανά, εδώ βρίσκονται οι αιτίες των περισσότερων διακρίσεων που αντιμετωπίζουν οι τρανς άνθρωποι. Διότι όταν στα έγγραφά μου αναφέρομαι ως «άντρας», ενώ η εμφάνισή μου είναι γυναικεία, από εδώ ξεκινούν όλες οι διακρίσεις. Ένας εργοδότης, δεν μπορεί να προσλάβει μία τρανς γυναίκα όταν τα έγγραφά της είναι αντρικά. Συχνά έχουν καταγγελθεί περιστατικά που ένας τρανς άνθρωπος πάει να συναλλαγεί σε κάποια δημόσια υπηρεσία (ταχυδρομείο, τράπεζα κ.α.) και περιφέρουν την ταυτότητά του και γίνεται περίγελος.
Αισθάνομαι ότι η ζωή είναι ένας διαρκής αγώνας για όλους τους ανθρώπους. Για κοινωνικές ομάδες όπως οι τρανς, αυτός ο αγώνας είναι πολύ πιο σκληρός, γιατί δεν είναι ισότιμος. Θέλω μια κοινωνία που οι τρανς θα μπορούν να βρίσκονται ισότιμα στο παιχνίδι αυτό. Που θα μπορείτε να πάτε σε μία τράπεζα, στον γκισέ ενός ταχυδρομείου, σε μία οποιαδήποτε δημόσια ή ιδιωτική υπηρεσία και να σας εξυπηρετήσει μία τρανς γυναίκα ή ένας τρανς άντρας. Που οι νεαροί τρανς άνθρωποι θα μπορούν να τελειώνουν κανονικά το σχολείο τους χωρίς να γίνονται αντικείμενο εκφοβισμών και παρενοχλήσεων ή και βίας και δε θα αναγκάζονται να το παρατήσουν. Που θα υπάρχουν όπως σε όλες τις χώρες του κόσμου εξειδικευμένες κλινικές και γιατροί που θα εντάσσονται στο εθνικό σύστημα υγείας που θα μπορούν να παρέχουν με σεβασμό υπηρεσίες υγείας και επαναπροσδιορισμού στους τρανς ανθρώπους και θα καλύπτουν ασφαλιστικά τις επεμβάσεις επαναπροσδιορισμού. Που η αστυνομία δεν θα αυθαιρετεί σε βάρος των τρανς. Θέλω μια κοινωνία όπου οι τρανς θα αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι, με όλα τα δικαιώματα που όλοι οι άνθρωποι τα θεωρούν αυτονόητα. Ελπίζω να τη θέλετε κι εσείς.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ενιαία, καθολικά και αδιαίρετα και κάθε φορά που παραβιάζεται ένα, παραβιάζονται όλα. Έστω και ένα πρόσωπο να στερείται των δικαιωμάτων του, τούτο πλήττει τις αξίες, τον πολιτισμό και τα δικαιώματα όλων μας».
Για το εξώφυλλο της Caitlyn Jenner στο περιοδικό Vanity Fair
«Οτιδήποτε δίνει προβολή στους τρανς ανθρώπους, φυσικά κάνει καλό. Αν με ρωτάς για το συγκεκριμένο, είναι πιο πολύ λάιφ στάιλ φύσης, οπότε παρ’ ότι η προβολή είναι καλή, θεωρώ άλλο πράγμα τα ανθρώπινα δικαιώματα και άλλο το λάιφ στάιλ. Πολλοί βέβαια θεωρούν ότι τέτοιους είδους κινήσεις μπορεί να βοηθήσουν στην κατεύθυνση της αποδοχής. Δε θα διαφωνήσω, ωστόσο θα συμπλήρωνα ότι έχει σημασία και πως δίνεται η εικόνα προς τα έξω. Και κυρίως, αν αυτή εκφράζει το μέσο όρο (όσο μπορούμε να ισχυριστούμε ότι υπάρχει κάτι τέτοιο) των τρανς ανθρώπων».
Για τη Νομική Αναγνώριση της Ταυτότητας Φύλου
«Ήταν έκδηλη η συγκίνησή μου στην αρχή της ομιλίας μου στην Επιτροπή της Βουλής, καθώς η στιγμή ήταν ιστορική: χρόνια επί χρόνων, δεκαετίες ολόκληρες που τα δικαιώματα των τρανς ανθρώπων παραγνωρίζονταν ή περιφρονούνταν. Που μια μειονότητα ανθρώπων ζούσε στο σκοτάδι, χωρίς να απολαμβάνει θεμελιώδη δικαιώματα, για να μιλήσουμε πιο απτά χωρίς να έχει τα αυτονόητα που κάθε συνάνθρωπός μας απολαμβάνει στην καθημερινότητα».
Για την αποχώρηση των εκπροσώπων της ΛΟΑΚΙ κοινότητας από τη Βουλή, εξαιτίας της συμμετοχής στις συνεδριάσεις νομικού συμβούλου της Ιεράς Συνόδου.
«Ήταν μονόδρομος για εμάς η αποχώρηση για λόγους αξιοπρέπειας, καθώς όπως ανέφερα απευθυνόμενη στον Πρόεδρο της Επιτροπής αργότερα, καθημερινά λαμβάνουμε μηνύματα μισαλλοδοξίας από εκπροσώπους της Εκκλησίας. Ε, δεν θα καθόμασταν να ανεχτούμε, και μάλιστα σε νομοσχέδιο που έρχεται να «θεραπεύσει» τους πάγιους αποκλεισμούς και διακρίσεις που βιώνει η κοινότητά μας, και εντός Βουλής, τον ίδιο λόγο μίσους. Νισάφι. Όλα έχουν τα όριά τους».
