Έχεις ζήσει τον πλήρη κύκλο διάφορων πραγμάτων, από την χίπικη ελευθεριότητα των 70s μέχρι τα ελληνικά μίντια. Πώς αντιλαμβάνεσαι ότι ξεκινά η παρακμή μιας συγκεκριμένης σκηνής; Είχαμε τα 50s με τον Τζέιμς Ντιν Επαναστάτη Χωρίς Αιτία και τα παιδιά για πρώτη φορά να αμφισβητούν τη γονική κουλτούρα. Στα 60s ήρθε η σεξουαλική επανάσταση. Μετά ήταν οι χίπηδες που διαλύθηκαν από τα ναρκωτικά με τα οποία επίτηδες τους πολέμησαν. Στην Ελλάδα τα ζήσαμε όλα αυτά, με διαφορά φάσης και κλίμακας. Είχα μπει στο χιπισμό, ναι. Ήμουν περίεργο θέαμα εκείνη την εποχή π.χ. στα διαφημιστικά γραφεία. Ήταν εποχές που άλλαζαν πολύ γρήγορα τα ήθη επειδή το ζητούσαν οι κοινωνίες. Παιδιά που ήταν υπερσυντηρητικά μέσα σε ένα χρόνο έγιναν άλλοι άνθρωποι. Και οι γκόμενες επίσης.
Στην Ελλάδα πώς έφτασε; Μέσω ταξιδιών που κάνατε στο εξωτερικό; Κυκλοφορούσαν τα πράγματα και πριν το ίντερνετ. Υπάρχει αυτό που λέμε «μορφογενετικό πεδίο», ότι συμβαίνει παντού έρχεται κι εδώ. Ταξιδεύει μέσα από το διάστημα, ενώνει τα μυαλά των ανθρώπων, διαμορφώνει κοινές συνειδήσεις. Η χίπικη φάση στην Αθήνα κράτησε δυο χρόνια, 1970-72. Μετά έπεσαν πολλά ναρκωτικά στη πιάτσα, πολλά παιδιά πέρασαν σε μια νύχτα από το μαύρο στην ηρωίνη. Άγνωστη μέχρι τότε, αφού είχε συνδεθεί μόνο με τους ρεμπέτες. Υπήρχαν οι 9 Μούσες του Ζουγανέλη κι ένα μικρό κλαμπάκι στην Πλάκα που λεγόταν Trip, έπαιζε Led Zeppelin, τέτοιο στυλ. Εκεί συνέβαινε η μεταμόρφωση, τα αγόρια πετούσαν τις γραβάτες και τα κορίτσια τα πουλοβεράκια και τα ταγιέρ. Όμως τα ντραγκζ τα χάλασαν όλα, ακόμα και απ’ όσους απομακρύνθηκαν και τελικά καθάρισαν, πολλοί πέθαναν είκοσι, ας πούμε, χρόνια μετά από καρκίνο στο συκώτι και τέτοια. Έχω χάσει πολλούς φίλους από εκείνη την εποχή.
Στη Μύκονο πότε πρωτοπήγες; Το καλοκαίρι του ‘70. Υπήρχε μόνο το λιμάνι, ούτε καν οι σημερινές παραλίες. Παρθένο το νησί, λίγος κόσμος, ήταν πανέμορφα. Θυμάμαι το ’77 ή το ’78, είχαμε μείνει μια πολύ μεγάλη παρέα όλο το καλοκαίρι στον Πάνορμο. Φορώντας παρεό κι έχοντας μόνο μια ταβερνίτσα στη διάθεσή μας. Περνούσαν πολύ ενδιαφέροντες τύποι τότε από κει που ταξίδευαν σε Ινδίες και παρόμοια μέρη. Θυμάμαι τον Μπάμπη από Τ’ Άστρα, τον Τάκη Θεοδωρόπουλο που είχε την Veggera και πέθανε πριν λίγα χρόνια, τον Άκη Σημηριώτη των Απροσάρμοστων. Μετά ο καθένας τράβηξε τον δρόμο του. Τελευταία φορά πήγα το 2008. Δεν το αντέχω το νησί πια, έχει χτιστεί τόσο πολύ, έχει προσελκύσει τόσο πολύ κόσμο που είναι σαν την Γλυφάδα. Τότε πηγαίναμε και είχαμε την εντύπωση ότι ήταν πολύ μακρινό μέρος, ότι πάμε στο Αφγανιστάν. Έγινε σύμβολο πλούτου κι εξουσίας, μοιραία έχασε την αθώοτητά της. Συμβαίνουν αυτά, τι να κάνουμε…
Τώρα πώς τα περνάς; Με τι ασχολείσαι; Καταρχας περνάω πολύ διαφορετικά, γιατί έχω λιγότερα λεφτά. Άσχετα αν μπορώ να ξαναβγάλω. Δεν με πειράζει, σημασία έχει να τα έχεις καλά με τον εαυτό σου. Με απσχολούν άλλα πράγματα. Τι είναι αυτό που ζούμε, ο θάνατος, η ζωή, πιο φιλοσοφικά…
Σε απασχολεί ο θάνατος; Βέβαια. Μου ήταν ακατανόητος όταν ήμουν μικρότερος, τώρα τον βλέπω με άλλο μάτι.
Ζωγραφίζεις κιόλας; Ναι, κυρίως όμως αυτόν τον καιρό γράφω ένα βιβλίο. Ένα μυθιστόρημα. Εξελίσσεται σε δύο επίπεδα, ένα δράσης κι ένα φιλοσοφικό, όσα δηλαδή ανακαλύπτουν οι ήρωες καθώς ξεδιπλώνεται η ιστορία. Που δεν έχουν σχέση με όσα νόμιζαν μέχρι τότε για τη ζωή.
Και με όσα έγραφαν τα περιοδικά που διάβαζαν; (γελάει)…
Είσαι από αυτούς που πιστεύουν ότι μας αξίζουν αυτά που περνάμε με την κρίση; Σ’ ένα βαθμό το πιστεύω. Από το 1950 και μετά ότι χειρότερο είχε η φάρα μας το βγάλαμε σταδιακά στην επιφάνεια. Για τη διαπλοκή τα είπαμε, αλλά κι αυτός που χαλάει ένα τοπίο για να χτίσει ένα αυθαίρετο ή εκείνος που πετάει τα σκουπίδια του στη θάλασσα, δεν είναι άμοιρος ευθυνών. Όλοι μαζί βεβηλώσαμε ένα μέρος ιερό από τη φύση του, την Ελλάδα. Ο τόπος πάντως θα τα θεραπεύσει τα πράγματα.
Από την άλλη, πώς θα μπορούσε ο κόσμος να αρνηθεί τη συμμετοχή του στο πάρτι που συνέβαινε π.χ. στην αλλαγή της χιλιετίας με το χρηματιστήριο, την ισχυρή Ελλάδα κτλ.; Δε θα μπορούσε γιατί δεν έχει τα εφόδια της παιδείας. Είναι δυνατόν οι έλληνες μαθητές που τελειώνουν το γυμνάσιο να μην έχουν διαβάσει ένα ολόκληρο σύγγραμμα του Πλάτωνα ή του Αριστοτέλη;
Η αρχαιολατρεία δεν είναι άλλοθι που μας αποτρέπει από το να κοιτάμε στον καθρέφτη τη νεοελληνική ταυτότητα; Μισό λεπτό, δε μιλάω για την καρτ ποστάλ της Ακρόπολης, αλλά για το φιλοσοφικό δίδαγμα που προκύπτει από την ιστορία.
Την πολιτική επικαιρότητα πώς την βλέπεις; Χάλια. Απορώ πώς είναι να είσαι πολιτικός και να κοιτιέσαι στον καθρέφτη σκεπτόμενος τι ψέματα θα πεις. Το σύστημα που κυβέρνησε τόσες δεκαετίες είναι εντελώς φθαρμένο, αλλά κι ο Τσίπρας είναι εντελώς ανεύθυνος – ένα παιδάκι που κάνει τον πετεινό, τι ιδέα μπορεί να έχει από τη ζωή; Υπάρχει αδιέξοδο, γιατί δεν ψηφίζω εγώ από το 1993 κι έπειτα; Δεν κάνω καν τον κόπο να πάω στο εκλογικό τμήμα.
Αν το κάναμε όλοι αυτό, τι θα γινόταν; Θα κατέρρεε το υπάρχον σύστημα κι αναγκαστικά θα άλλαζαν τα πράγματα.
Μήπως επειδή πολλοί σκεφθήκαμε έτσι προέκυψαν φαινόμενα τύπου Χρυσής Αυγής; Ίσως. Φαινόμενο των καιρών, μια νεοελληνική σαχλαμάρα είναι, ο κόσμος ούτως ή άλλως σε καταστάσεις κρίσης στρέφεται στα άκρα. Δε βλέπω να έχει προεκτάσεις και να μένει για πολύ. Τους ψήφισαν για λόγους τιμωρίας του παλιού πολιτικού συστήματος. Κι εκείνοι αυτοχρίστηκαν βέβαια τιμωροί.
Σε βλέπω περνάς πολλή ώρα στα social media, δεν έχεις δεύτερες σκέψεις να είσαι χαλαρός εκεί; Ζητήματα δημόσιας εικόνας και τέτοια; Καταρχάς, περνάω καλύτερα από το να διαβάζω οποιαδήποτε εφημερίδα. Το προφίλ μου το χειρίζομαι σαν να βγάζω κάθε μέρα ένα μικρό περιοδικάκι. Είναι η νέα εποχή, δε χωράει συζήτηση σε αυτό. Αλλάζουν την επικοινωνία, όπως την άλλαξε κάποτε το τηλέφωνο.
Ένας τύπος που κάποτε πέρασε ένα ολόκληρο καλοκαίρι σε μια παραλία της Μυκόνου φορώντας μόνο ένα παρεό, πώς αντιμετωπίζει το γεγονός ότι ο σημερινός 25αρης βγάζει γκόμενες από το Facebook; Αυτός είναι ο σημερινός τρόπος. Δεν έχω πρόβλημα. Είναι πολύ φρέσκο φαινόμενο για να το αποκωδικοποιήσουμε. Γενικά, αυτό που λέμε πολιτισμός δεν είναι παρά μια κρούστα στην επιφάνεια της φύσης μας. Αν ήμασταν τώρα πεινασμένοι σε μια βάρκα στη μέση του πουθενά, πιθανότατα δε θα συζητούσαμε τόσο πολιτισμένα.
Αν ήσουν με τις δύο κόρες σου όμως; Εντάξει, εκεί αλλάζει. Δε με νοιάζει καθόλου να τις ελέγξω ή να τις κατευθύνω. Δεν είμαι παρά ένα συμπτωματικό πρόσωπο στη ζωή τους. Έτσι κι αλλιώς, όλα είναι συμπτωματικά.
