«Αρνούμαι να εξοριστώ από την ίδια μου τη χώρα για το έγκλημα της δημοσιογραφίας. Νομίζω ότι η επιστροφή στη χώρα για οποιαδήποτε απονομή δημοσιογραφικών βραβείων θα ήταν ένα εξαίρετο συμβολικό τεστ για την κυβέρνηση, αν βρεθεί σε θέση να συλλαμβάνει δημοσιογράφους που έχουν έρθει πίσω στις Η.Π.Α. για να παραλάβουν βραβείο για την δημοσιογραφική τους δουλειά». Αυτή την εύστοχη παρατήρηση έκανε ένας αρθρογράφος που, αν μη τι άλλο, ξέρει από βραβεία. Μετά από τρία διαδοχικά βραβεία δημοσιογραφίας κι ένα George Polk Award της περασμένης Παρασκευής, το δημοσιογραφικό δαιμόνιο του Glenn Greenwald «χάρισε» το βραβείο Pulitzer της κοινωνικής προσφοράς στο αμερικάνικο τμήμα της Guardian και στην εφημερίδα Washington Post τη Δευτέρα 14/4.
Τον Ιούνιο του 2013 ο τότε συντάκτης της Guardian, Glenn Greenwald, με τη συνεργάτιδά του και κινηματογραφίστρια Laura Poitras έκαναν ένα από τα πιο σημαδιακά ταξίδια της ζωής τους στο Hong Kong. Εκεί συνάντησαν τον 29χρονο Edward Snowden, ειδικό των τεχνολογιών επικοινωνίας και συνεργάτη της Αμερικάνικης Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας (NSA), ο οποίος εμπιστεύτηκε στους δημοσιογράφους μια σημαντική ποσότητα υλικού της υπηρεσίας. Τα αρχεία του Snowden αποκάλυψαν μια σειρά προγραμμάτων μαζικής παρακολούθησης και συλλογής προσωπικών δεδομένων με τη βοήθεια μεγάλων εταιριών όπως οι Google, Yahoo, Facebook κ.ά. Τα δημοσιεύματα του Greenwald με τη σειρά τους ξεσήκωσαν ένα κύμα αντιδράσεων στις Η.Π.Α. αλλά και στη Βρετανία, καθώς στο δίκτυο των παρακολουθήσεων είχε εμπλοκή και η ανάλογη βρετανική υπηρεσία: η επονομαζόμενη GCHQ, μάλιστα, ανάγκασε την Guardian να καταστρέψει οποιονδήποτε υπολογιστή ή δίσκο σε βρετανικό έδαφος που περιείχε σχετικό υλικό, με τον προϊστάμενο της υπηρεσίας να δηλώνει ευθαρσώς στον αρχισυντάκτη «you ‘ve had your fun».
Ευτυχώς, χάρη στην προνοητικότητα του Greenwald και της Guardian, που φρόντισε να μοιραστεί το υλικό με την ProPublica και τους New York Times, τα αρχεία δεν χάθηκαν και τα σχετικά δημοσιεύματα συνέχισαν να προκαλούν πολλαπλά και διαδοχικά εγκεφαλικά στις ανάλογες κυβερνήσεις, μέχρι που ανάγκασαν τον πλανητάρχη Obama να προκηρύξει μεταρρυθμίσεις στο σύστημα λειτουργίας της NSA. Φυσικά ο Greenwald «δεν μασάει». Σε άρθρο του τόνισε ότι πρόκειται για μάλλον «αισθητικές» αλλαγές, ενώ πιστεύει ότι – όπως είχε δηλώσει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – «ο απώτερος στόχος της NSA μαζί με το μικρό και υποταγμένο εταίρο της, την GCHQ, δεν είναι παρά η εξάλειψη της ατομικής ιδιωτικότητας παγκοσμίως».
Η Επιτροπή των Pulitzer εγκωμίασε τη δουλειά των εφημερίδων θεωρώντας ότι βοήθησαν «στην γενική κατανόηση του πώς οι αποκαλύψεις εξετάζονται υπό το πλαίσιο της εθνικής ασφαλείας» και ότι πυροδότησαν ένα διάλογο «για τη σχέση μεταξύ κυβέρνησης και κοινωνίας πάνω σε ζητήματα ασφαλείας και ιδιωτικότητας».
Μετά τις αποκαλύψεις αυτές και για προφανείς λόγους, ο Greenwald μετακόμισε στο Rio De Janeiro, η Poitras εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο και ο Snowden – ν.1 εχθρός του Οbama – βρήκε άσυλο στη Ρωσία (δηλαδή στον ν.2 εχθρό του Obama). Οι δύο δημοσιογράφοι επέστρεψαν για πρώτη φορά σε αμερικανικό έδαφος την περασμένη Παρασκευή για να παραλάβουν, μαζί με τους συνεργάτες τους Barton Gellman και Ewan McAskill, το βραβείο George Polk. «Kάθε ένα από αυτά τα βραβεία παρέχει παραπάνω δικαίωση ότι αυτό που έκανε ο Snowden ήταν το απολύτως σωστό και αξίζει ευγνωμοσύνη, όχι καταμηνύσεις και δεκαετίες στη φυλακή» είπε ο Greenwald στην τελετή. «Κανείς από μας δεν θα ήταν εδώ αν κάποιος δεν αποφάσιζε να θυσιάσει τη ζωή του ώστε οι κάνει προσπελάσιμες αυτές τις πληροφορίες» πρόσθεσε η Poitras. «Συνεπώς αυτό το βραβείο ανήκει στην πραγματικότητα στον Edward Snowden».
Η Επιτροπή των Pulitzer εγκωμίασε τη δουλειά των εφημερίδων θεωρώντας ότι βοήθησαν «στην γενική κατανόηση του πώς οι αποκαλύψεις εξετάζονται υπό το πλαίσιο της εθνικής ασφαλείας» και ότι πυροδότησαν ένα διάλογο «για τη σχέση μεταξύ κυβέρνησης και κοινωνίας πάνω σε ζητήματα ασφαλείας και ιδιωτικότητας». Φυσικά, η Επιτροπή κινήθηκε μάλλον εκ του ασφαλούς, επιλέγοντας να βραβεύσει όχι τους δημοσιογράφους προσωπικά, αλλά τα έντυπα που έφεραν στο φως τις ατασθαλίες της NSΑ.
Ο Snowden, που αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζει κατηγορίες περί «κατασκοπείας» και άρα 30 χρόνια φυλακής με τη στάμπα του «εθνικού προδότη», δηλώνει ότι «αυτή η απόφαση μας υπενθυμίζει πως όσα η ατομική συνείδηση δεν μπορεί να αλλάξει, η ελευθερία του Τύπου μπορεί. Οι προσπάθειές μου δεν θα είχαν νόημα χωρίς την αφοσίωση, το πάθος και την ικανότητα των εφημερίδων αυτών που έχουν την ευγνωμοσύνη και το σεβασμό μου για την απίστευτη προσφορά τους στην κοινωνία. Η δουλειά τους μας έδωσε ένα καλύτερο μέλλον και μια περισσότερο υπολογίσιμη δημοκρατία». Το Pulitzer των κατατρεγμένων πάντως σίγουρα έστειλε ένα ηχηρό μήνυμα σε όσους παραμένουν κατά της δημοσίευσης των αρχείων, ενώ ο ίδιος ο Greenwald υπόσχεται κι άλλες αποκαλύψεις για τις παντελώς αντισυνταγματικές παρακολουθήσεις και υποκλοπές.
