Στην Αναγέννηση, οι ζωγράφοι γράφανε για τους ζωγράφους. Ο Βασάρι για τον Λεονάρντο και τον Ραφαέλ και τον Μιχαήλ Άγγελο. Από τότε που ιδρύθηκε η κάστα των τεχνοκριτικών το πράγμα έχει πάει αλλού. Σαν ζωγράφος και εγώ θέλω να σας μιλήσω για ένα σπάνιο και ιδιαίτερο – μοναδικό, αυτοδίδακτο ζωγράφο, τον Γιάννη (ή Ιωάννη όπως του αρέσει να υπογράφει τα έργα του) Δενδρινό από ένα χωριό έξω από την Καλαμάτα, που ζει τα τελευταία τριάντα τόσα χρόνια στην Πάρο γιατί η γυναίκα του, η Τώνια, είναι Παριανή. Ζει πολύ απλά. Ζωγραφίζει με ευκολία και τα έργα του είναι πολλά, όλα αλλιώτικα το ένα από το άλλο. Ζωγραφίζει γιατί έχει κάτι να πει.
Ο Δενδρινός δούλευε στην οικοδομή, σαν τον Θεόφιλο Χατζημιχαήλ έναν αιώνα πριν, και τραυματίστηκε, όχι στο κεφάλι όπως ο Θεόφιλος, αλλά στον θώρακα. Τότε τον γνώρισα. Το απόγευμα που γύριζε από την οικοδομή ζωγράφιζε για να «νιώσει άνθρωπος» με τα δικά του λόγια. «Τι να κάνω, να κάτσω στο καφενείο ή να δω τηλεόραση;» «Ζωγραφίζω για να κρατιέμαι μακριά από άχρηστα πράγματα, κακές συμπεριφορές, πειρασμούς και κακά πράγματα», έγραφε στον αδελφό του ο Βαν Γκογκ.
Ένας σύγχρονος Θεόφιλος. Ευφυής, ιδιαίτερος, μοναδικός. Βιώνει την ελληνική κρίση σαν πρωτοπόρος από τη μέρα που γεννήθηκε, στις 18 Απριλίου του 1954 στο χωριό Κατσαρού κοντά στο Μελιγαλά. «Μεγάλωσα σαν γύφτος, σαν γύφτοι ήμασταν, από σπίτι σε σπίτι πηγαίναμε γιατί ο πατέρας μου δεν είχε άλλο τίποτα εκτός από την τέχνη του, του μαραγκού, και έτσι μετακομίζαμε συνέχεια όταν ήμουνα παιδί.» Θυμάται τη μάνα του να λέει για ένα γείτονα: «Για δες τονε πώς πάει με το γαϊδουράγκαθο στο πέτο!» Ήθελε να ειρωνευτεί το συγχωριανό τους που φορούσε πάντα ένα λουλουδάκι στο πέτο του. Τον στενοχωρούσε το μικρό Γιάννη που η «χαρά της ζωής» του γείτονα γινότανε στο σπίτι του αντικείμενο κριτικής ή φθόνου αντί θαυμασμού.
Πάνε τώρα είκοσι χρόνια από τότε που τον γνώρισα. Μου πρωτομίλησε για αυτόν ο φίλος μου ο Αλέξης ο Γκόκας, που εργάζεται στο Συνεταιρισμό Αγροτικών Προϊόντων της Πάρου. Ο νέος και ενθουσιώδης Αλέξης ήθελε να μάθει ποια ήτανε η γνώμη μου για τη ζωγραφική του Δενδρινού. Είχε την ιδέα να του κάνει έκθεση στο Συνεταιρισμό και ήθελε να τους πω τη γνώμη μου. Μόλις είδα τη ζωγραφική του παραδόθηκα άνευ όρων στη σαγήνη της. Η «εικονογραφία» του, δηλαδή τα αντικείμενα που απεικονίζει είναι γνώριμα αντικείμενα που τον περιτριγυρίζουν. Το πηλοφόρι το κουβαλάει στον ώμο του ένα οκτάωρο την ημέρα, το γνωρίζει καλά. Το βάρος του αποδίδεται πιστά στις ζωγραφικές του. Βαρύ και με νόημα. Ο Δενδρινός δεν επιλέγει με κάποιο απώτερο σκοπό σύμβολα εργατιάς, απλά μιλάει με τη γλώσσα της δικιάς του πραγματικότητας. Μετατρέπει τον καθημερινό μόχθο του σε λυρικό τραγούδι με καυστικά σχόλια για τη ζωή. Έμαθε να δουλεύει σαν Έλληνας εργάτης του περασμένου αιώνα πολύ πριν ο κάθε Νεοέλληνας αποκτήσει και τον Αλβανό του.
Παραδόξως ζωγραφίζει με φωτεινά χρώματα μια μαύρη πραγματικότητα. Μια καρδιά περιβόλι φιλτράρει τα σκουπίδια της καθημερινότητας και τα μετατρέπει σε έργα στέρεα, δυνατά και, στην τελική ανάλυση, αισιόδοξα. Είναι ο άνθρωπος που αντιδρά. Είναι ζωγράφος με την ετυμολογική έννοια της λέξης· καταγράφει τη ζωή, αποτυπώνει τη ζωή. Τα έργα του είναι ένας ύμνος στη ζωή.
Κόβει τους γόρδιους δεσμούς των πρακτικών δυσκολιών. Ζωγραφίζει με μπογιές που μπογιατίζουν σπίτια, από τον τενεκέ. Το ίδιο έκανε και ο Φράνσις Μπέικον που ψώνιζε μπογιές στο χρωματοπωλείο της γειτονιάς στην Μπιουτ Στριτ του Σάουθ Κένσινγκτον. Αγόραζε ροζ μπογιά τοίχου και ένα ρολό για να φτιάξει τα φόντα στους πανάκριβους αργότερα πίνακές του. Ο Δενδρινός ζωγραφίζει πάνω σε χαρτόνια και σε ξύλα. Είναι μάστορας και παράγει πνεύμα.
Τα έργα του είναι ζωντανή συνείδηση σταματημένη μέσα σε ένα ορθογώνιο πλαίσιο. Κρέμονται στον τοίχο, μια αναμμένη φλόγα συνείδησης. Όπως είπε και ο Ελύτης για τα ζωγραφισμένα ψωμιά του Θεόφιλου, ακόμα «στέκονται και θρέφουν».
Ο Δενδρινός είναι μορφάρα, ένας σύγχρονος Διογένης. Λίγα λόγια και επί της ουσίας. Σοκάρει όσο σοκάρει και η αλήθεια. Είναι σε επαφή με τα συναισθήματά του και μιλάει με ευθύτητα, ντόμπρα, κατευθείαν από το μυαλό του στο στόμα του.
Στην οικοδομή, η ώρα του καφέ, στις 10, είναι μια μικρή ανάπαυλα. Ο Δενδρινός τους κάνει όλους να γελάνε επειδή μιλάει ντόμπρα. Πιο ντόμπρα πεθαίνεις, που λένε. Οι πολύ νέοι και οι πολύ σοφοί μπορούν να μιλάνε με τόση ντομπροσύνη. Δεν προφταίνει να πει κάτι και αμέσως ακολουθεί δεύτερη ατάκα που κριτικάρει την πρώτη. Καπάκι ακολουθεί τρίτη ατάκα που αναιρεί και εμπαίζει τη δεύτερη και ούτω καθεξής. Ο αυτοσαρκασμός γίνεται τέχνη στο στόμα του. Αυτό φαίνεται στη «συνέντευξη» που πήρε ο ίδιος από τον εαυτό του, συντάσσοντας ο ίδιος ερωτήσεις και απαντήσεις:
Τι άνθρωπος είσαι; Είμαι καλός άνθρωπος. Μεσαίος, παλιανθρωπάκι. Τρέχα-γύρευε.
Γιατί έγινες ζωγράφος; Ζωγράφος έγινα γιατί η Τέχνη, που λέμε, οι τέχνες… Ήθελα να μην είμαι ένας κοινός θνητός. Από ματαιοδοξία και από βλακεία.
Για την πολιτική τι λες; Τα μεγάλα αφεντικά μάς έχουν βάλει ένα καπίστρι πρώτης τάξεως και εμείς καλά κοιμόμαστε.
Πιστεύεις στο θεό; Πιστεύω, επίστεψα, θα πιστέψω. Επιστευσάμην.
Στην Τέχνη; Δεν έχω επίγνωση, εποπτεία. Δεν βρέχει. Ένα φρεζάρισμα θαμνοκοπτικό.
Τα όνειρά σου; Όλο και πιο πήλινα. (Χώμα.)
Η αγάπη; Η Αγάπη είναι το Παν. Αρκεί να σ’ αγαπάνε. Αν δεν σ’ αγαπάνε είναι Ζβάνν. Φλόκος. Καλλιμάνης.
Τα μέσα ενημέρωσης; Μας ψεκάζουν. Αυνανίζονται επί 24ώρου βάσεως μπροστά στην σεβαστή μας προβοσκίδα.
Λάθη; Δυστυχώς λάθη μεγάλα δεν έκανα. Δυστυχώς όμως δεν έπραξα και τίποτα σωστό στη ζωή μου. Και εδώ θέλω να μεταφέρεις τα στιχάκια μου: Έχει κότες και κουνέλια / ποντικούς και καντινέλια. / Είναι εξήντα λέει σαράντα / παριστάνει όλο τον μάγκα. / Βάλε μου Μπλουζ / βάλε μου Ροκ / σαν να βελάζει / όλη η Ε.Ο.Κ. / Εν κατακλείδει / μη μου τους κύκλους τάραττε. / Το κελάκι μου. / Τη φυλακίτσα μου.
Ξεκινήσαμε μια ταινία μικρού μήκους για τον οικοδόμο/ζωγράφο Γιάννη Δενδρινό. Δέχθηκε να τη γυρίσει ο Φίλιππος Κουτσαφτής. Το θέμα τον ενδιαφέρει και πιστεύει ότι μπορεί να γίνει μια ταινία που πάει βαθύτερα από την επιφάνεια των πραγμάτων και αγγίζει τα μύχια και σημαντικά. Πέρσι έγινε μια πρώτη σειρά γυρισμάτων στην Πάρο μέσα σε μια λαμπρή ανοιξιάτικη λιακάδα που θα ζήλευε κάθε κινηματογραφιστής… ιδανικός υπαίθριος φωτισμός! Ο Γιάννης Δενδρινός μίλησε στο φακό με εμπιστοσύνη και αγάπη καθότι ο Φίλιππος σέβεται και τιμά τους ανθρώπους που επιλέγει σαν ήρωες των κινηματογραφικών του διηγήσεων. Η συνεργασία τους υπήρξε ευλογημένη! Το documentaire αυτό ονειρευόμαστε να το μεταφράσουμε αγγλικά και να το στείλουμε σε διεθνή φεστιβάλ γιατί έχει όλα τα στοιχεία για να αγγίξει πολλούς ανθρώπους σε ένα βαθύτερο επίπεδο.
Το φθινόπωρο θα γίνει μια μεγάλη έκθεση με έργα του Ιωάννη Δενδρινού στις αίθουσες του Booze, Κολοκοτρώνη 57 στην Αθήνα.
