Σύλλα Τζουμέρκα, πώς είναι να ανεβάζεις το δικό σου “Solaris”, στην Επίδαυρο;

Παρουσίασε με τον Χρήστο Πασσαλή «Την Πόλη και την Πόλη», στην 72η Berlinale, και λίγο προτού βουτηχτεί σε νέα γυρίσματα, για μια εκδοχή του «Χίλιες και μια Νύχτες», στα αγαπημένα του Δωδεκάνησα, ο Σύλλας Τζουμέρκας έβαλε φιλόδοξα πλώρη για το δικό του θεατρικό… «Solaris», μια 360 μοιρών site specific παράσταση, που βασίζεται σε μια σύγχρονη, «ψυχεδελική εκδοχή» της ευριπίδειας «Άλκηστης», η οποία μας εκτοξεύει στο μέλλον. Το όνομά της, «Φάκελος Βάνκαου». Τον υπογράφει ο δημοσιογράφος και βραβευμένος συγγραφέας Ηλίας Μαγκλίνης και θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στις 5 και 6 Αυγούστου, στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου.

Η περίπτωση Βάνκαου (Wahncau) δεν είναι όσο θα ανέμενε κανείς γνωστή, παρ’ ότι ενδεχομένως μοναδική στα ιατροδικαστικά χρονικά. Μια γυναίκα, αρχές του 20ού αιώνα, βρέθηκε νεκρή σε όρθια στάση. Άραγε η πραγματικά σπάνια πτωματική ακαμψία της, που μάλιστα προέκυψε, αν είναι αληθή τα στοιχεία που διασώζονται απ’ το συμβάν, ακαριαία, δημιούργησε στο συγγραφέα το συνειρμό με την επίσης ωσάν νεκροζώντανη, άκαμπτη, απόκοσμη Άλκηστη, στην επιστροφή της από τον Άδη, στο θεατρικό του Ευριπίδη;

«Κι αν δεν ήθελε, εντέλει, ο Άδμητος να επιστρέψει η γυναίκα του από τον Άδη; Αν απλώς ήθελε να την πενθήσει;», είναι το ύπουλο και ουσιωδώς δυσβάσταχτο ερώτημα που θέτει ο ίδιος ο Μαγκλίνης, αποτελώντας το σημείο αφετηρίας του ενδιαφέροντος έργου του, παρόλο που βασική έμπνευση και κοιτίδα του παραμένει ο Ευριπίδης και δη η περίφημη και, δυστυχώς, σπανίως παρουσιαζόμενη, Άλκηστή του. Ο Άδμητος προσφέρει στον Απόλλωνα στέγη κι ο Θεός του επιφυλάσσει ένα απρόσμενο, δίκοπο- μαχαίρι αντίδωρο: την «ανταλλαγή» του θανάτου του με οποιουδήποτε δεχτεί να πάρει, την μοιραία ώρα, τη θέση του στον Άδη. Η γυναίκα του Άλκηστη, που δέχεται να δώσει τη ζωή της, οικειοθελώς, επιστρέφει αιφνιδίως στον κόσμο των ζωντανών, μετά από επέμβαση του Ηρακλή. 

Ο Σύλλας Τζουμέρκας ήθελε στο «Φάκελο Βάνκαου» οι «δοκιμές ανάστασης» της αποσυρμένης καρκινοπαθούς υψιφώνου και δασκάλας μουσικής- Άλκηστης– στο μεταξύ, κι ο σύζυγός της, στη νέα εκδοχή του Άδμητου, αποσυρμένος αρχιμουσικός είναι- να επιμηκυνθούν. Και μας επιφυλάσσει, παραδέχεται, εκπλήξεις επ’ αυτού. Την ενδιαφέρουσα ανθρωπογεωγραφία του φρεσκογραμμένου θεατρικού συμπληρώνουν ο γιος, αρχαιολόγος στο επάγγελμα, που πρόκειται να γίνει πατέρας μαζί με τη σύντροφό του και μαθήτρια της μητέρας του. Δυο βασικοί χαρακτήρες είναι επίσης ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Undo, που ειδικεύεται σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και ένα ανώτατο στέλεχός της. «Παρακολουθούμε μια μπουρζουαζία στα νύχια του τρόμου», μου λέει με ειλικρινέστατο ενθουσιασμό για το έργο και το συνολικότερο project ο σκηνοθέτης, που έχει κυριολεκτικώς βυθιστεί το τελευταίο διάστημα απόλυτα σε αυτό.

Τι παράδοξο ωστόσο και πόσο λυπηρό η παράσταση ενός άπαιχτου έργου να ξεκινά βεβαρημένη την, υπό ομαλές συνθήκες, tabula rasa πορεία του, με τη δημοσιοποίηση μιας επιστολής από το θίασο και τους συντελεστές της, μέσω της οποίας εκφράζεται η απόλυτη διαφωνία τους με κείμενο που υπέγραψε ο συγγραφέας του στην εφημερίδα «Καθημερινή», υπερασπιζόμενος -με τον δικό του τρόπο- τον καταδικασμένο για δυο βιασμούς, ωστόσο αποφυλακισμένο έως ότου εκδικαστεί ο β΄ βαθμός, Δημήτρη Λιγνάδη.

«Ο θίασος και οι συντελεστές της παράστασης «Φάκελος Βάνκαου» που ανήκει στον καλλιτεχνικό προγραμματισμό του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, στο οποίο εργαζόμαστε αυτή την περίοδο, ενημερωθήκαμε ότι ο συγγραφέας του έργου, Ηλίας Μαγκλίνης, υπέγραψε άρθρο στην εφημερίδα Καθημερινή (16.07.2022), με τίτλo «Λιγνάδης Λυόμενος». Επειδή ο κ. Μαγκλίνης βρίσκεται σε καλλιτεχνική λειτουργία η οποία διασταυρώνεται με τη δική μας, θέλουμε να διαχωρίσουμε δημόσια και με ξεκάθαρο τρόπο τη θέση μας από το εν λόγω άρθρο, το περιεχόμενο και τις απόψεις που αναπτύσσονται μέσα σε αυτό, με τις οποίες διαφωνούμε κάθετα, και δεν αφορούν σε τίποτα την καλλιτεχνική μας δημιουργία και παράσταση», διαβάζουμε στο κείμενο που υπέγραωαν λίγο πριν την πρεμιέρα, οι Αλειφέρη Μάρλι, Αλεξανδροπούλου Ελίζα, Ατταριάν Βάσια, Ζαφειροπούλου Εύη, Κανάκης Βασίλης, Κεντεποζίδης Μάκης, Κολιούκος Νίκος, Κονταξής Τάσος, Μουαγκιέ Στέφανος, Παπαγιάννης Νικόλας, Παπανδρέου Νίκη, Ράδης Σεραφείμ, Ρίμπα Αλεξάνδρα, Σταυροπούλου Αγγέλικα, Τζουμέρκας Σύλλας, Τσακουρίδου Άννα, Τσούτσια Ελίνα, Φιλίνη Μαρία και Χριστοπούλου Θεοδώρα.

Καταρχάς, πώς έγινε το «πάντρεμά» σας, με τον Ηλία Μαγκλίνη και γιατί ειδικά μέσω της «‘Αλκηστης»; Ιδέα του Φεστιβάλ; Η Κατερίνα Ευαγγελάτου συνεργάζεται με συγγραφείς, φτιάχνοντας τη θεματική Contemporary Ancients. Εμένα μου πρότεινε το έργο του Ηλία έτοιμο. Μια μέρα έφτασε ο «Φάκελος Βανκάου» στα χέρια μου. Κάνω πολύ επιλεκτικά θέατρο. Η βασική μου ενασχόληση είναι το σινεμά. Ομολογώ, διαβάζοντας το έργο πάρα πολύ γρήγορα είπα «ναι».

Για ποιο λόγο; Είναι μια περιπέτεια που εστιάζει στην έννοια της ανάστασης και τι θα σήμαινε αν ένα προσφιλές μας πρόσωπο βρεθεί ξανά κοντά μας. Θέμα το οποίο με αγγίζει πάρα πολύ βαθιά και άμεσα. Επιπλέον, αμέσως κατάλαβα πως αυτό το έργο προσφέρεται για να ασχοληθώ κι εγώ με την επιστημονική φαντασία, την ψυχεδελική, κατηγορίας Στανισλάβ Λεμ και Ντόρις Λέσινγκ. Συγγραφέων του ’60 και του ’70, μαζί με το σινεμά της περιόδου αυτής, με σημείο αναφοράς το «Solaris». Το έργο μπορούσε να μπει σε αυτό το κλίμα και δη site specific, στην μικρή Επίδαυρο. Από μόνος του ο χώρος είναι επιστημονικής φαντασίας, γιατί έχει στο οπτικό πεδίο θραύσματα. Αντιλήφθηκα και κάτι ακόμη. Ότι ο «Φάκελος Βανκάου» προσφέρεται και για μια παρωδιακή χρήση ως προς το κομμάτι του οικογενειακού δράματος, χτυπώντας την υψηλή μπουρζουαζία. Δηλαδή, μπορούσε να βγει ένα χιούμορ στην απεικόνιση μιας κοινωνικής τάξης, κάτι που επίσης δεν έχω κάνει ποτέ στο σινεμά. Όλα αυτά ήταν παράγοντες για να μπω στην περιπέτειά του.

Είναι ενδιαφέρον το πώς συνέδεσε ο Ηλίας Μαγκλίνης την άκαμπτη νεκρή του Βάνκαου και την ευριπίδεια  Άλκηστη, όταν την επαναφέρει από τον Άδη, επίσης άκαμπτη, ο Ηρακλής. Ναι. Υπάρχει μια φωτογραφία, που δεν είναι βέβαιο ότι είναι όντως πραγματική. ‘Ενα στοιχείο που μου φαίνεται διασκεδαστικό, που στο έργο είναι σαν ταυτόχρονα να μας απειλεί και να μας υπόσχεται το θαύμα. Αυτό είναι μια πολύ μεγάλη αλήθεια στα όνειρά μας. Όταν έχουμε χάσει κάποιον πολύ αγαπημένο μας και τύχει να τον ονειρευτούμε, βρισκόμαστε ανάμεσα στο θρίλερ και στην εκπλήρωση προσευχής.

Ο Φρόυντ εξηγεί γιατί βλέπουμε στα όνειρα αγαπημένους νεκρούς. Ναι. Αυτό είναι ένας τρόπος πρόσληψης. 

Επηρέασε τον τρόπο ανεβάσματος του έργου; Σίγουρα αντλώ από αυτό στην παράσταση. Υπάρχει πάρα πολύ από αυτό. Το έχει και το ίδιο το έργο. Αλλά εμένα μου αρέσει το όνειρο να το αφήνω σε μια πιο ανεξέλεγκτη περιοχή. Σε μια περιοχή, που η εκπλήρωση μιας επιθυμίας μπορεί να επιστρέψει ως τρόμος. Ή μία προσευχή. Νομίζω, η ρευστότητα ανάμεσα σε αυτές τις τρεις περιοχές είναι αυτό που προσωπικά βρίσκω συναρπαστικό.

Το συνταρακτικό στοιχείο στο έργο του Ευριπίδη δεν είναι η αυτή καθ’ εαυτή η ανάβαση της ‘Αλκηστης από τον ‘Αδη. Αλλά η σοκαριστική αντίδραση του Άδμητου, όταν την βλέπει ξανά μπροστά του αναστημένη. Παθαίνει, θα μπορούσαμε να πούμε, σοκ. Ας μην εισέλθουμε στην ανανδρία τού να δεχτεί να παραχωρήσει τη ζωή της η ‘Αλκηστη, προκειμένου να παραμείνει ο ίδιος ζωντανός. Ούτε στο δώρο-παγίδα του Απόλλωνα, αφού προϋποθέτει να ανταλλάξει τον θάνατο του ευνοούμενού του με ενός άλλου. Το ερώτημά μου είναι πόσο εστιάζετε στο έργο και στην παράστασή του στην αμφιθυμία, στον συναισθηματικό μετεωρισμό του κεντρικού ήρωα, όταν βλέπει να επανέρχεται από τον θάνατο η νεκρή σύζυγός του; Ο Ηλίας διατηρεί τις τονικές μεταμορφώσεις που έχει η «Άλκηστη» του Ευριπίδη. Δηλαδή, περνάει αυτό που λέμε από περιοχές πάρα πολύ μεγάλου ύψους και έννοιες, όπως είναι η Ανάσταση, σε καταστάσεις κωμικοτραγικού οικογενειακού malaises. Διατηρεί λοιπόν αυτές τις κόψεις και τις αντιφάσεις στον τόνο, που έχει ο Ευριπίδης και ο Μαγκλίνης, κάτι που κι εγώ έχω προσπαθήσει να βγάλω πάρα πολύ μπροστά. Η αντίφαση στον τόνο με ενδιαφέρει τρομακτικά πολύ. Η ζωντανή δηλαδή μεταμόρφωση ενός έργου. Το να περνάει από το ένα είδος στο άλλο ζωντανά, μπροστά στα μάτια των θεατών. Η έννοια της θυσίας και ό,τι αυτό συνεπάγεται χρησιμοποιείται, νομίζω, με έναν πάρα πολύ ύπουλο τρόπο στον «Φάκελο Βανκάου». Δεν είναι μπροστά, δεν είναι στο επίκεντρο, όπως στον Ευριπίδη. Εμφανίζεται αλλόκοτα αργά μέσα στο έργο. Κι αυτό του δίνει μια άλλη δυναμική. Βασικές έννοιες που διαπραγματεύεται είναι η ανάσταση και το πένθος. Επίσης, το οικείο και το ανοίκειο, που συναντιούνται με εκκωφαντικούς τρόπους στην παράσταση. Ταυτόχρονα, το ονειρώδες. Η παράσταση ονειροβατεί μέσα σε αυτό το περιβάλλον. Και παρακολουθούμε μια μπουρζουαζία στα νύχια του τρόμου. Οι ήρωες είναι πάρα πολύ μπουρζουά, πάρα πολύ πλούσιοι. Σε αυτό τον κόσμο του μέλλοντος, που περιγράφουμε, έχουνε γίνει διάφορα. Θα δείτε! 

Μας επιφυλάσσετε και εκπλήξεις; Νομίζω, εκ των πραγμάτων.

Πώς δούλεψες το κείμενο; Το παράλαβες έτοιμο και δεν επενέβης καθόλου ή αφού το παρΈλαβες, το ξαναείδατε, το επεξεργαστήκατε μαζί με τον Μαγκλίνη; Η συνεργασία ήταν πολύ καθαρή από την αρχή. Την πρώτη μέρα που συνάντησα τον Ηλία του είπα ποια πράγματα αγαπώ στο έργο και την ίδια στιγμή τι θα ανέπτυσσα εγώ σκηνικά, σε ένα β΄επίπεδο, γιατί θέλω να χρησιμοποιήσω την μικρή Επίδαυρο 360, κάτι που δεν έχει ξαναγίνει.

Πώς το εννοείς αυτό; Θα εκτυλίσσεται η παράσταση από τον πορτοκαλεώνα μέχρι το χωράφι από πίσω. Θα είναι πραγματικά μια 360 εμπειρία. Εξ ου ήθελα να υπάρχει ένας χώρος που θα αναπτυσσόταν παράλληλα με το α’ επίπεδο,  ένα β’, αναπτύσσοντας τις έννοιες της επιστημονικής φαντασίας.

Με νέους, πρόσθετους ήρωες; Με πρόσωπα από πρωτότυπα κείμενά μας με τη Βάσια Αταβιάν. Δουλέψαμε μαζί τη δραματουργία, πατώντας πάνω σε οδηγούς της Ντόρις Λέσινγκ. Κι έχουμε φτιάξει έναν κόσμο που αγκαλιάζει το έργο του Ηλία, γιατί ήθελα να τραβήξω περισσότερο το σκέλος των δοκιμών ανάστασης. Αυτό που γίνεται στο «Solaris».

Συμφώνησε ο Ηλίας Μαγκλίνης σε αυτό; Mε τον Ηλία συναντηθήκαμε ενθουσιωδώς σε αυτή την ιδέα. 

Με τον Μαγκλίνη να υποθέσω είχατε διαρκή μέχρι τέλους διάλογο για τη δραματουργία; Αυτό που λες, υπήρχε διάλογος. 

Λειτούργησε, βάσει όσων μου περιγράφεις, τόσο καταλυτικά ο ευρύτερος χώρος της μικρής Επιδαύρου; Απόλυτα. Από την πρώτη στιγμή που πήγα εκεί ήταν όνειρο. Να μπορείς να κάνεις την παράσταση μέσα σε αυτά τα αληθινά θραύσματα και μέσα σε αυτό τον πορτοκαλεώνα και τις ελιές! Επειδή για μένα πάντα το πραγματικό έχει τεράστια σημασία. Δεν μπορώ να λειτουργήσω σε black box. Ο χώρος είναι πάρα πολύ κρίσιμος. Και ο συγκεκριμένος ήταν τεράστια έμπνευση. Από τη στιγμή 1.

Εμένα μου αρέσει το όνειρο να το αφήνω σε μια πιο ανεξέλεγκτη περιοχή.

Αποτέλεσε στον αδηφάγο κι ελεύθερο τρόπο, που αξιοποιείς τον ανοικτό χώρο, εφόδιο η κινηματογραφική θητεία σου; Ενώ περιέργως οι σπουδές μου είναι το θέατρο… Η απάντηση στο ερώτημά σου είναι: αποτέλεσε 100%. Είμαι συνηθισμένος να λειτουργώ με ηθοποιούς και δραματουργίες σε φυσικά περιβάλλοντα. Τα οποία διαμορφώνονται σε ένα βαθμό. Αυτή είναι μια αλφάβητος που γνωρίζω πολύ καλά. Η πηγή όμως μέσα μου, από όπου κάνω αυτή την παράσταση ή οποιαδήποτε άλλη έχω κάνει, και η πηγή από όπου κάνω σινεμά είναι η ίδια. Έρχεται από την ίδια παιδική τρέλα.

Πώς το εννοείς αυτό; Από παιδί ήθελα να ασχοληθώ με αυτά τα πράγματα. Μου αρέσαν οι ηθοποιοί.

Ήθελες αρχικά να γίνεις ηθοποιός; Όχι. Σκηνοθέτης ήθελα. Από την πρώτη στιγμή. Κατόπιν πήγα και σπούδασα υποκριτική για να γίνω καλύτερος σκηνοθέτης. Και παίζω καμιά φορά κι εγώ. Μ’ αρέσει. 

Θα είστε έτοιμοι στην πρεμιέρα; Πώς αισθάνεσαι; Θέλατε περισσότερο χρόνο προβών στον χώρο; Πάντα θα ήθελες περισσότερο χρόνο στον πραγματικό χώρο. Αλλά έχουμε κάνει πάρα πολλές επισκέψεις στον χώρο της Επιδαύρου, ευτυχώς κι ο χρόνος των προβών μας ήταν αυτός που έπρεπε να είναι. Σχεδιάζω πάντα με βάση το χρόνο που θα έχω. Το έργο είναι έτοιμο.

Το θέατρο το κάνεις παράλληλα, συμπληρωματικά με το σινεμά; Πώς το αντιλαμβάνεσαι; Ποτέ δεν έκανα θέατρο… συμπληρωματικά. Έκανα θέατρο όποτε θέλησα, όποτε αγάπησα ένα κείμενο, αγάπησα μια συνθήκη, μια ιδέα και μου το επέτρεψε το σινεμά, που έχει απορροφήσει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μου. Αλλά το θέατρο είναι πολύ ζωντανό.

Το πρωτογενές κείμενο της «Άλκηστης» του Ευριπίδη σ’ ενδιαφέρει; Τρομερά. Καταρχάς, η «Άλκηστη» είναι ένα έργο που μελέτησα πάρα πολύ ξανά, για να δουλέψω τώρα το «Φάκελο Βάνκαου». Γιατί τα «καθρεφτίσματα» ανάμεσα στην «Άλκηστη» και στο «Φάκελο Βάνκαου» είναι συνεχή, υπάρχει διαρκώς αναδιάταξη θραυσμάτων, αναδιάταξη ηρώων. Για να μπουν συγκροτημένα τα νήματα έπρεπε να παρακολουθείς και τα δυο έργα ταυτόχρονα. Άρα, ναι. ‘Επειτα είναι κι ένα έργο εκπληκτικό η «Άλκηστη» του Ευριπίδη. Το οικείο και το ανοίκειο εναλλάσσονται με ρυθμούς ακόμη πιο καταιγιστικούς. 

Είναι κι από τα έργα που αποτελούν φιλολογικό γρίφο, δεν μπορούν να τα κατατάξουν σε κατηγορία, διαρκώς μεταμορφώνεται σε κάτι άλλο. Οτιδήποτε ταξιδεύει μέσα στον τόνο οτιδήποτε επιλέγει να κινείται μη πειθαρχημένα ως προς την τονικότητα, πάντα δημιουργεί φιλολογικά ή κριτικά προβλήματα. Αλλά αυτά δεν είναι προβλήματα για  το κοινό.

Κείμενα αμιγώς θεατρικά, με τα οποία  θέλεις να αναμετρηθείς, υπάρχουν; Αυτό είναι λίγο ρευστό. Σχετίζεται με το πότε σε συναντούν. Η Άλκηστη και η συγκεκριμένη διασκευή της με συνάντησε ακριβώς τη στιγμή που ήθελα. Ήθελα να μπω σε αυτή τη θεματική και σε αυτό τον κόσμο. Από εκεί και πέρα, έχω χρησιμοποιήσει στο παρελθόν, στο «Α Blast» (2014), τη δεύτερη ταινία μου, πολύ τη «Μήδεια». Και στην επόμενη ταινία μου χρησιμοποιώ πολύ την «Αντιγόνη».

Υπάρχουν συγκεκριμένες δραματουργίες που να σε αφορούν; Τον Τσέχωφ τον αγαπάω τρομερά. Όλα του τα έργα. Αλλά κυρίως τον «Γλάρο». Τον αγάπησα από την Στέλα ‘Αντλερ, που είναι οι σπουδές μου στην υποκριτική. Ο «Γλάτρος» είναι ένα κείμενο που αγάπησα με πάθος. Ο Τσέχωφ είναι εξάλλου η γλώσσα μου και στο σινεμά. Είναι το σχολείο μου στην διαπλοκή των χαρακτήρων. Επίσης, όλη η υποκριτική του σινεμά βασίζεται στον Τσέχωφ.

Τι ταλαιπωρεί ακόμα το ελληνικό σινεμά; Υπάρχει το γνωστό «αρχαίο» ελληνικό πρόβλημα της εναρμόνισης των νομοθεσιών με τις ευρωπαϊκές πρακτικές. Το ζητούμενο είναι ΕΚΚ και ΕΚΟΜΕ να εργάζονται από κοινού προς όφελος της ελληνικής ταινίας. Δεν έχει λυθεί αυτό στην ολότητά του. Το σινεμά είναι δύσκολο. Το σινεμά είναι δύσκολο παντού. Σε όλες τις χώρες. Και ακριβό. Το ζήτημα είναι ότι το ελληνικό σινεμά είναι καλό, μπορεί και έχει μεγαλύτερη διεισδυτικότητα στη διεθνή αγορά από παλαιότερα. Κι είναι χρέος της ελληνικής Πολιτείας να το διευκολύνει όσο περισσότερο μπορεί κι όχι να το παρεμποδίζει.

‘Εχεις βάλει μπροστά για τη νέα σου ταινία; Μόλις κλείσει το χρηματοδοτικό της, ξεκινάω.

Τι θα είναι; Θα κάνω μια ταινία στα νησιά, στα οποία μεγάλωσα, στα Δωδεκάνησα, η οποία είναι ανάμεσα σε αυτό που λέμε λογοτεχνικό adaptation και memory film. Είναι, πώς να το πω; Σαν τον Χίλιες και μια Νύχτες, στα Δωδεκάνησα.

Η παράστασή σας οδεύει την Παρασκευή προς την Επίδαυρο, εν μέσω του πολωμένου κλίματος, που προκάλεσε η αποφυλάκιση Λιγνάδη. Θεατές εμφανίζονται στις κερκίδες και των δυο Επιδαύρων σταθερά με πανό, που γράφουν: «Βιαστής Είναι», ενώ, στο μεταξύ, δημοσιεύτηκε, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά, σχετικό άρθρο του Ηλία Μαγκλίνη. Το εντυπωσιακό είναι ότι δεν προκάλεσε μόνο νέα θύελλα αντιδράσεων, εξαναγκάζοντάς τον σε συμπλήρωση-διόρθωση. Αλλά ότι και ως θίασος βγάλατε μια ανακοίνωση, προκειμένου να διαφοροποιηθείτε πλήρως από τις θέσεις που πρέσβευε ο συγγραφέας του έργου σας. Γιατί αισθανθήκατε την ανάγκη να προβείτε σε αυτή την κίνηση; Υπήρχε κίνδυνος ταύτισής σας μαζί του; ‘Ηταν θέμα καθαρά συγκυρίας. Επειδή υπάρχει αυτή η πολύ συγκεκριμένη συγκυρία. Επειδή, όπως λέμε και στο κείμενο όλοι, η δική μας καλλιτεχνική λειτουργία και παράσταση και το περιεχόμενο της δουλειάς μας δεν έχει να κάνει με τίποτα με ένα συγκεκριμένο άρθρο που προκάλεσε και με το οποίο διαφωνούμε όλοι στο θίασο κάθετα. Εκ των πραγμάτων πρέπει να υπάρξει εδώ ένας διαχωρισμός, διότι είναι δυο διαφορετικά πράγματα. Που, επαναλαμβάνω, η συγκυρία τα έφερε κοντά. Έχει μια σημασία τα πράγματα να λέγονται καθαρά. Επειδή είμαστε όλοι πολίτες, εκτός από καλλιτέχνες, είναι βασικό κάποια πράγματα να λέγονται απλά και καθαρά. Για μένα κι όλη αυτή η αντίδραση που έχει ξεσπάσει είναι απολύτως λογική. Κι είναι λογικό το ότι συμβαίνει στο θέατρο, ένα χώρο που τόσο οι θεατές, όσο και οι άνθρωποι που το φτιάχνουν, αν δεν είναι ελεύθεροι δεν έχει κανένα απολύτως νόημα. Αυτό είναι καταστατικό. Το λέω γιατί υπάρχουν πολλές συζητήσεις, «τι είναι αυτά» και «δεν θα έπρεπε να συμβαίνουν».

Αναφέρεστε στον αντίλογο για τις δημόσιες παρεμβάσεις- αντιδράσεις, μετά την αποφυλάκιση; Ναι. Τις αντιδράσεις σε αυτές τις παρεμβάσεις τις βρίσκω αλλόκοτες. Όποιος δεν αντιλαμβάνεται ότι το θέατρο είναι χώρος ελευθερίας, καλύτερα να μην ασχολείται μαζί του. Αυτό που συνέβη (σ.σ:η αποφυλάκιση του Λιγνάδη) είναι κάτι το απόλυτα προκλητικό. Και η κοινωνία και ο χώρος στον οποίο ο συγκεκριμένος άνθρωπος εργαζόταν κι είχε δύναμη, είναι λογικό να έχει προκληθεί και αυτό να θέλει να το εκφράσει. Αν χρειάζεται να αλλάξουν νόμοι, να αλλάξουν. Αν το δικαστήριο πρέπει να ακούσει αυτή την αλλαγή, πρέπει να συμβεί. Επίσης, ένα δικαστήριο στο οποίο δεν μπορεί να ασκήσει κανένας κριτική είναι ένας απόλυτα ζοφερός οίκος. Είναι ούτως ή άλλως, αλλά γίνεται απόλυτα αν δεν μπορεί να ακούσει μια κριτική. Για παράδειγμα, το Απαρτχάιντ σε νόμους και δικαστήρια βασιζόταν. Αυτό τι σημαίνει; Δεν θα έπρεπε να του ασκήσουμε κριτική για να αλλάξει; 

Έκανα θέατρο όποτε θέλησα, όποτε αγάπησα ένα κείμενο, αγάπησα μια συνθήκη, μια ιδέα και μου το επέτρεψε το σινεμά, που έχει απορροφήσει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μου.

Βλέπεις κάτι να αλλάζει ουσιωδώς με τις δίκες του θεατρικού Me Τoo; Δεν μπορεί κανείς να προστατέψει απολύτως ποτέ τον άλλο από έναν χαρακτήρα. Δεν γίνεται. Η ζωή δεν μπορεί να το κάνει. Αλλά από την άλλη μεριά, το ότι οι άνθρωποι θα φοβούνται και θα το σκέφτονται δέκα φορές πριν κάνουν κάτι ανάλογο, είναι σίγουρα μια προστασία. Δηλαδή, θεωρώ ότι οι νέοι που πηγαίνουν από εδώ και στο εξής σε μια δραματική σχολή, μπαίνουν σε ένα πολύ ασφαλέστερο περιβάλλον από παλαιότερα. Κι αυτό δεν συμβαίνει μόνο στις δικές μας δουλειές. Νομίζω, γενικότερα. Κι είναι πάρα πολύ θετικό.

Ανησυχείς για το χειμώνα; Για το πιθανό ξανακλείσιμο των πάντων; Η πανδημία ήταν κάτι το εφιαλτικό για όλους μας κι ένα game changing γεγονός. Δεν μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι θα πηγαίναμε σε συνθήκες μαζικού εγκλεισμού Κι όμως, συνέβη. Συνοδεύτηκε και από ένα πάρα πολύ βίαιο γεγονός. Είναι μια εμπειρία που φέρουμε όλοι συλλογικά πια. Προσωπικά θα ήθελα να φύγω όσο πιο μακριά μπορώ από όλα τα χαρακτηριστικά αυτού που αποκαλούμε πανδημία. Είμαι ένας άνθρωπος που αγαπάει το έξω, να κάνει εξωτερικά γυρίσματα, μου αρέσουν τα χωράφια, τα βουνά, οι θάλασσες, τα μονοπάτια. Άρα, και δημιουργικά και προσωπικά, προσπαθώ να τρέξω όσο πιο μακριά γίνεται από αυτόν τον κόσμο του εγκλεισμού, με αστυνόμους έξω και τα αλλόκοτα  δωμάτια των νοσοκομείων, με την ανοικτή τηλεόραση, όπου μπουρδολογούν όλοι αυτοί οι ανόητοι άνθρωποι ατελείωτα. Αυτός ο ακραία νοσηρός κόσμος είναι κάτι από το οποίο θα ήθελα να φύγω όσο το δυνατόν πιο μακριά πρακτικά με τη δουλειά μου και με τους ανθρώπους που αγαπώ.