Η Όλγα Στεφάτου είναι από την Κεφαλονιά. Ταξιδεύει συνεχώς, φωτογραφίζει ακατάπαυστα, βρίσκεται σε μέρη «δύσκολα», αποτυπώνει τις ειδικές τους κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες. Η δουλειά της εστιάζει στον άνθρωπο ως ύπαρξη αναζήτησης και εξέλιξης μέσα σε πολιτικό, κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο. Για όλα αυτά μίλησε στην Popaganda. Πότε ξεκίνησε η ενασχόληση σου με τη φωτογραφία και πώς έχει εξελιχθεί με τα χρόνια; Από τα εφηβικά μου χρόνια είχα τη διάθεση να σχηματίζω εικόνες και ιστορίες. Αφορμή για να ασχοληθώ εντατικά με τη φωτογραφία ήταν οι σπουδές μου στα ΤΕΙ Αθήνας. Από το πρώτο έτος άρχισα να εργάζομαι ως φωτογράφος και να αναζητώ εμπειρίες για να γνωρίσω τις διαφορετικές πλευρές της φωτογραφίας. Το ταξίδι ήταν από την αρχή μέρος της φωτογραφίας, αλλά ο τρόπος που ταξιδεύω αλλάζει συνεχώς μέσα στα χρόνια. Αν και υπάρχει μία συνεχής επιδίωξη να φωτογραφίζω σε διαφορετικές χώρες και κυρίως στην Ασία, η ανάγκη μου να αναδεικνύω θέματα που αφορούν την Ελλάδα είναι παρούσα, γι’αυτό και υπάρχουν περίοδοι που αφοσιώνομαι στα κοινωνικοπολιτικά φαινόμενα που βιώνουμε εδώ. Η δουλειά μου εστιάζει στον άνθρωπο ως ύπαρξη αναζήτησης και εξέλιξης μέσα σε πολιτικό, κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο. Με έχουν απασχολήσει έντονα θέματα που αφορούν την ανεξαρτησία της γυναίκας και την ομορφιά της δύναμης της, στην Ελλάδα και στην Κίνα. Το 2010, η κινούμενη εικόνα μπήκε στη ζωή μου και έφερε εξωστρέφεια και συλλογικότητα στη δημιουργικότητά μου, δύο χαρακτηριστικά που εκτίμησα πολύ. Το 2011 αποφάσισα να κάνω το μεταπτυχιακό μου πάνω στη δημοσιογραφία με πολυμέσα στο Πεκίνο, το οποίο ως συνολική εμπειρία έφερε ανοίγματα στην επαγγελματική μου πορεία. Παρ’όλα αυτά όμως η φωτογραφία παραμένει η αδυναμία μου. Νιώθω ευγνωμοσύνη και σεβασμό για δημιουργούς του χώρου της εικόνας που είχα τη δυνατότητα να συνεργαστώ μαζί τους, όπως και για πολλούς θαυμάσιους ανθρώπους που μοιράστηκαν τις ιστορίες τους και δέχτηκαν το φακό μου.
Ταξιδεύεις και φωτογραφίζεις εστιάζοντας όχι στην τουριστική πλευρά των τόπων που επισκέπτεσαι αλλά στην κοινωνικοπολιτική τους κατάσταση. Ποιες ήταν οι πιο δυνατές εμπειρίες που έχεις αποτυπώσει μέχρι στιγμής με το φωτογραφικό σου φακό; Οι πιο πρόσφατες δυνατές εμπειρίες ζωής ήταν η περίοδος των εκλογών στη Myanmar το Νοέμβριο του 2015 και ο γύρος του κόσμου με το αεροσκάφος Solar Impulse 2. Θα ξεχωρίσω επίσης το έργο “Parched Homes”, μία οπτικοακουστική έρευνα για την ενδοοικογενειακή βία στην Κίνα, μέσω του οποίου γνώρισα υπέροχες γυναίκες και κατανόησα αρκετά τη σύγχρονη Κίνα. Ποιος είναι ο αγαπημένος σου προορισμός και γιατί; Η Myanmar είναι ο τόπος που θέλω επίμονα να επιστρέφω τα τελευταία δέκα χρόνια. Ο λόγος που ξεκίνησα να πηγαίνω το 2006 ήταν η επιθυμία μου να γνωρίσω τον τόπο που έφερε και αγκάλιασε την Aung San Suu Kyi, τη γυναίκα – ηγέτιδα που ανέδειξε την πολιτική δράση χωρίς βία απέναντι στο στρατιωτικό καθεστώς της χώρας. Στη συνέχεια με γοήτευσαν οι αντιφάσεις που ανακάλυπτα στη συνύπαρξη ενός ‘καλλιγραφικού’ τοπίου, της κακοποιημένης πραγματικότητας και της αιθέριας φύσης των ανθρώπων σε σχέση πάντα με την αναζήτηση της ελευθερίας που έγινε ανάγκη επιβίωσης για πολύ κόσμο στη Myanmar. Με άγγιξε σαν να με αφορά προσωπικά.
Πρόσφατα βρέθηκες στην Μιανμάρ όπου κατέγραψες τις πρώτες, από το 1990, πιο δημοκρατικές εκλογές. Πώς ήταν η εμπειρία σου; Δε θα μπορούσα να λείψω από αυτές συγκεκριμένα τις εκλογές. Η ατμόσφαιρα στη Yangon, την εμπορική πρωτεύουσα της Myanmar έχει αλλάξει πολύ από το 2013 και ήμουν σίγουρη ότι οι βδομάδες πριν και μετά τις εκλογές θα είναι ηλεκτρισμένες. Υπήρξε μεγάλος ενθουσιασμός γιατί ήταν η πρώτη φορά μετά από 25 χρόνια που το στρατιωτικό κράτος υποσχέθηκε δημοκρατική διεξαγωγή των εκλογών με ανόθευτα αποτελέσματα. Βέβαια υπήρξαν περίπου 3 εκατομμύρια αποκλεισμένοι ψηφοφόροι και αρκετές συλλήψεις για πολιτική δράση. Παρ’όλα αυτά οι εκλογές έδωσαν σαρωτική νίκη στην Aung San Suu Kyi και το κόμμα της NLD (National League for Democracy) με περισσότερο από το 80% των εδρών. Αν και η δύναμη παραμένει στο στρατό και η Aung San Suu Kyi στερείται την προεδρία λόγω συντάγματος, ξεκινάει αναμφισβήτητα ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της χώρας. Υπήρξε μία αίσθηση έξαψης τις ημέρες εκείνες γιατί οι νέοι μέχρι και της γενιάς των 30 ψήφισαν για πρώτη φορά στη ζωή τους, πολλοί δεν ήξεραν πώς να εγγραφούν για να ψηφίσουν ενώ άλλοι σε απομακρυσμένες περιοχές δεν γνώριζαν καν για το δικαίωμα της ψήφου. Υπήρχε μεγάλη αναστάτωση με τη θετική έννοια από τον πολιτικοποιημένο πληθυσμό της χώρας. Η μετεκλογική κατάσταση ήταν αρκετά απρόβλεπτη επίσης. Ο κόσμος πανηγύρισε μόνο τα πρώτα δύο βράδυα έξω από τα κεντρικά γραφεία του NLD και δεν εξέφρασε επι της ουσίας τη χαρά και την ανυπομονησία του, μετά από έκκληση που έγινε από την Aung San Suu Kyi, για να αποφευχθεί η παραμικρή βίαη επέμβαση του στρατού.
Ποιο μέρος σε εξέπληξε περισσότερο και γιατί; Μία χώρα που με άγγιξε ιδιαιτέρως και η μνήμη της έχει πάρει βαθύτερη διάσταση μέσα στο χρόνο είναι η Συρία, γιατί δε θα είναι ποτέ ξανά η ίδια μετά τον μακροχρόνιο και ισοπεδωτικό πόλεμο που ξεκίνησε το 2011. Φωτογράφισα τη χώρα στο τέλος του 2004 για ένα μήνα περίπου και θυμάμαι πως φεύγοντας είχα την αίσθηση της σιγής πριν την καταιγίδα. Υπήρχε μία διάχυτη μελαγχολία και δυστυχία που προμήνυε ένα ξέσπασμα. Δεν περίμενα βέβαια τότε ότι η Συρία θα μετατρεπόταν σε πεδίο αντιπαράθεσης συμφερόντων με ολοκληρωτική κατάχρηση στρατιωτικής δύναμης. Το ευγενές ήθος των ανθρώπων της που μου έκανε εντύπωση τότε παραμένει μία φωτεινή πηγή σε αντίθεση με τη φονική κατάσταση που επικρατεί στη Συρία αλλά και το πέρασμα των προσφύγων στη δύση.
Βρέθηκες να καταγράφεις την πτήση με το ηλιακό αεροσκάφος Solar Impulse-2. Μίλησε μου γι’ αυτό το ταξίδι. Το Solar Impulse 2 ξεκίνησε για ‘μένα τον Σεπτέμβριο του 2014 και είναι μία από τις πιο πολύτιμες εμπειρίες της ζωής μου, γιατί η έννοια της υπέρβασης είναι θεμέλιο χαρακτηριστικό του έργου. Ενα σπουδαίο όραμα που γίνεται πραγματικότητα μέσα από τις μικρές ή μεγάλες υπερβάσεις των πιλότων André Borschberg και Bertrand Piccard, των επιστημόνων και της υποστηρικτικής ομάδας. Το Solar Impulse 2 ξεκίνησε την αποστολή στις 9 Μαρτίου του 2015 από το Abu Dhabi με αποκλειστική χρήση ηλιακής ενέργειας και τελικό προορισμό την πόλη εκκίνησης. Εγώ ακολούθησα την αποστολή μέχρι την πόλη Nanjing της Κίνας. Το Solar Impulse εκτός από επιστημονικό έργο είναι μία αυθεντική περιπέτεια. Η κάθε πτήση και ο κάθε σταθμός έχουναπρόβλεπτα και προκλήσεις. Εκ των υστέρων χαίρομαι περισσότερο για τους προορισμούς που κάλυψα γιατί είχα τη δυνατότητα να βρεθώ σε σταθμούς που η αποστολή έμεινε μόνο λίγες ώρες και σε άλλους που φιλοξενήθηκε για καιρό. Αυτό σημαίνει ότι ο τρόπος εργασίας και εξέλιξης του έργου ήταν πολύ διαφορετικός. Το Solar Impulse μου έδωσε μία αναντικατάστατη εμπειρία γνώσης αλλά και ευχαρίστησης ως μέλος ενός έργου που επιδιώκει να προσφέρει λύσεις για βελτιωμένη ποιότητα ζωής. Πού θα ήθελες να είναι το επόμενο ταξίδι σου και γιατί; Μετά από μία έντονα δραστήρια περίοδο, στέκομαι με περισυλλογή και παρατήρηση απέναντι στη δουλειά μου και τις επόμενες κινήσεις μου. Θα ευχόμουν να φωτογραφίσω εκείνο το μέρος που η φιλία ως στάση των ανθρώπων θα κυριαρχεί στην κοινωνία. To instagram της Όλγας Στεφάτου