Μουσικοί χωρίς περιορισμούς

Από το μπαρόκ και τον κλασικισμό μέχρι τον ρομαντισμό και την τζαζ, κορυφαίοι μουσικοί (οι Ομποΐστες , Στέλλα Νικολαΐδη και Δημήτρης Βάμβας) κι ο κοντραμπασίστας Τάκης Καπογιάννης, μιλούν για την ουσία και τις υπερβάσεις της μουσικής. 

Υπάρχει κάποιο μέτρο σύγκρισης, κάποια υψηλή κορυφή ερμηνείας που θέλετε να φτάσετε; Τ.Κ.: Δεν έχω κάποιο πρότυπο κορυφαίου κοντραμπασίστα που να προσπαθώ να προσεγγίσω. Στόχος μου είναι να βάλω τον ήχο του οργάνου σε μια ισότιμη σχέση με τα υπόλοιπα έγχορδα τόσο από τεχνική όσο και από ερμηνευτική άποψη.

Δ.Β.: Υπάρχουν στο διαδίκτυο, αλλά και στη δισκογραφία, αρκετές εξαιρετικές ερμηνείες του Κοντσέρτου για δύο όμποε και ορχήστρα εγχόρδων, είτε με όργανα εποχής είτε με μοντέρνα όργανα. Θα ήθελα η δική μας να έχει την ιδιαιτερότητα που έχουν οι άλλες ερμηνείες, να μην μοιάζει δηλαδή με καμία άλλη, όχι για λόγους εγωϊστικούς (να κάνουμε την καλύτερη εκτέλεση κλπ) αλλά καθαρά ερμηνευτικούς. Αυτή είναι η δική μας κατάθεση ιδεών για το κονσέρτο.

Σ.Ν.: Για μένα, η εξέλιξη είναι συνεχής, όταν κάποιος αγαπά και προσπαθεί για αυτό που υπηρετεί.

Τι συμβολίζει για εσάς η εποχή/ο συνθέτης αφενός και το συγκεκριμένο έργο αφετέρου; Γιατί το επιλέξατε; Σ.Ν.: Ο Tomaso Albinoni, Ιταλός συνθέτης της μπαρόκ μουσικής, είναι γνωστός για τις όπερες του, αλλά έδειξε και ιδιαίτερη αδυναμία στο όμποε, καθώς θεωρείται ο πρώτος Ιταλός που συνέθεσε κοντσέρτα για το όργανο αυτό. Όπως τα άλλα, έτσι και το Κοντσέρτο No.3 Opus 9, αναδεικνύει την ομορφιά, τη γλυκύτητα και τη λαμπρότητα του οργάνου.

Δ.Β.: Ο Albinoni ήταν ένας από τους διάσημους συνθέτες της εποχής του και το συγκεκριμένο κοντσέρτο είναι το δεύτερο πιο δημοφιλές κομμάτι του μετά το περίφημο Adagio. Η επιλογή έγινε από την αγαπητή συνάδελφο Στέλλα Νικολαΐδη και βέβαια δέχτηκα με μεγάλη μου χαρά, διότι είναι αντιπροσωπευτικό του Ιταλικού μπαρόκ αλλά και γιατί τέτοια διαμάντια δεν παίζονται συχνά στην ελληνική μουσική σκηνή.

Τ.Κ.: Το Κοντσέρτο για κοντραμπάσο και ορχήστρα του Κουσεβίτσκι γράφτηκε στην αρχή του 20ου αιώνα και ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό από ό,τι είχε γραφτεί μέχρι τότε για το όργανο. Έφερνε λοιπόν μία ελπίδα και μία καινοτομία πριν τα ταραγμένα χρόνια που ακολούθησαν. Παραμένει, όμως, ακόμα και σήμερα φρέσκο, ζωντανό και σημείο αναφοράς για κάθε κοντραμπασίστα όπου γης.

Θα πρέπει εδώ να αναφέρω ότι το όργανο που παίζω και το οποίο είναι εν πολλοίς δωρεά του Λεωνίδα Καβάκου στο πλαίσιο της συνεργασίας του με την ΚΟΑ, κατασκευάστηκε στη Βοημία την ίδια περίοδο που γράφτηκε το κοντσέρτο και έχει πολύ ταιριαστό ήχο με το ύφος της μουσικής γραφής του έργου.

Δημήτρης Βάμβας

Τί σημαίνει για εσάς το ότι αναλαμβάνετε τον ρόλο του σολίστα βγαίνοντας από το Όλον του Σώματος της Ορχήστρας; Σας αγχώνει αυτή η διαφορετική σχέση με την Ορχήστρα; Δ.Β.: Το να αναλαμβάνεις να παίξεις σόλο, είτε με την ορχήστρα που υπηρετείς, είτε με οποιαδήποτε άλλη ορχήστρα έχει πάντα μία διαφορετική βαρύτητα. Είναι η ευθύνη του να αποδώσεις το κείμενο με τρόπο όσο πιο απλό και κατανοητό στο κοινό, με όλες τις πολυπλοκότητες που περιέχει αυτή η διαδικασία. Υπάρχουν διαφορές όταν παίζεις ένα σόλο μερικών μέτρων σε μία συμφωνία μέσα στην ορχήστρα σε σχέση με το Κοντσέρτο, αλλά η βαρύτητα είναι ακριβώς η ίδια.

Τ.Κ.: Δεν μπορώ να ξεχωρίσω τον τρόπο που προσεγγίζω ένα έργο είτε πρόκειται για σολιστικό, είτε για μέρος ενός μεγάλου ή μικρού ορχηστρικού συνόλου. Η ακρίβεια στην ανάγνωση και στην εκτέλεση παραμένουν πάντα το ζητούμενο με γνώμονα το ύφος και τις απαιτήσεις της μουσικής.

Σ.Ν.: Είτε ως σολίστ, είτε ως μέλος της Ορχήστρας, σκοπός του μουσικού είναι να αποδώσει τη σύνθεση με τον πληρέστερο τρόπο. Ο ρόλος του σολίστα βέβαια είναι ευρύτερος και πιο απαιτητικός, όμως εξίσου σημαντικός με τον ρόλο του μουσικού της ορχήστρας. Το άγχος είναι αναμενόμενο, αλλά μαζί και δημιουργικό.

Πώς πιστεύετε ότι πρέπει να προετοιμάζεται κάποιος πριν από μια συναυλία ως σολίστας αλλά και ως μέλος της Ορχήστρας; Υπάρχουν διαφορές; Σ.Ν.: Και στις δύο περιπτώσεις είναι σημαντικό ο μουσικός να γνωρίζει το έργο και να υποστηρίζει τις απαιτήσεις της σύνθεσης. Για μια σόλο συναυλία φυσικά χρειάζεται περισσότερη μελέτη.

Δ.Β.: Η διαφορά είναι πράγματι στον όγκο της δουλειάς. Ένα κοντσέρτο έχει περισσότερη δουλειά (δεξιοτεχνική, ερμηνευτική), ενώ μέσα στην ορχήστρα έχουμε περισσότερη δουλειά στο «μαζί» και, σε κάποια σημεία, στα επιμέρους σόλι. Όμως, η προετοιμασία είναι ίδια, καλό καλαμάκι, καλό όργανο, άρτια γνώση του κομματιού που θα ερμηνεύσεις.

Τ.Κ.: Για έναν κοντραμπασίστα η δυσκολία βρίσκεται στην μετάβαση από τον ένα ρόλο στον άλλον. Επειδή η συνήθεια είναι δεύτερη φύση και επειδή το μπάσο σπάνια έχει σολιστικό ρόλο μέσα στην ορχήστρα, σε αντίθεση με το όμποε ή το κλαρινέτο, απαιτείται μια ιδιαίτερη δεξιότητα, σχεδόν υπερβατική.

Στέλλα Νικολαΐδη

Είναι σημαντική η εμπειρία, η χημεία αλλά και η γνώση του μαέστρου ώστε να αποσπάσει τον καλύτερο εαυτό τόσο του μουσικού όσο και του σολίστα; Δ.Β.: Ο μαέστρος είναι το συστατικό μέσα στην ορχήστρα που θα μας κάνει όλους να κοιτάξουμε προς την ίδια «κατεύθυνση», άρα θα παράγουμε ένα ομοιογενές ακουστικό υλικό. Όσο μεγαλύτερη εμπειρία έχει και γνώση του αντικειμένου, τόσο πιο καλό θα είναι το αποτέλεσμα. Εάν υπάρχει και χημεία, τότε τα πράγματα απογειώνονται!

Σ.Ν.: Είναι σίγουρα σημαντική η εμπειρία, η χημεία αλλά και η γνώση του μαέστρου, ώστε να αποσπάσει τον καλύτερο εαυτό τόσο του μουσικού όσο και του σολίστα. Συγχρόνως και η ορχήστρα χρειάζεται να υπηρετεί τις ερμηνευτικές επιλογές του μαέστρου.

Τ.Κ.: Σαφώς ο μαέστρος αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στον σολίστα και την ορχήστρα και, αν αυτός ο κρίκος δεν είναι συνεκτικός, τίποτα δεν λειτουργεί σωστά. Ευτυχώς, στην περίπτωσή μας, από την πρώτη μας συνάντηση με τον κ. Ταρτανή, πριν ακόμα την πρώτη πρόβα με την Ορχήστρα, διαπιστώσαμε ότι υπάρχει χημεία και ταύτιση απόψεων σε όλα τα επίπεδα.

Είστε οι πιο αυστηροί κριτές του εαυτού σας; Σ.Ν.: Σίγουρα χρειάζεται να είμαστε αυστηροί κριτές του εαυτού μας. Καθώς η διαδικασία της μάθησης είναι αστείρευτη, νομίζω ότι είναι αναγκαίο κάποιος να μην επαναπαύεται.

Τ.Κ.: Νομίζω ότι αν δεν είσαι αυστηρός με τον εαυτό σου, δεν μπορείς να γίνεσαι καλύτερος και να κυνηγάς το άπιαστο. Βέβαια έχω και τους γιους μου, που κάνουν πολύ καλή δουλειά σε αυτόν τον τομέα!

Δ.Β.: Νομίζω πως ναι. Κανείς δεν ξέρει μέχρι πού μπορώ να φτάσω και τι ζητώ από εμένα στα κομμάτια που καλούμαι να ερμηνεύσω. Πάντα σπρώχνω τον εαυτό μου πάνω από τις δυνατότητες μου, επειδή γνωρίζω ποιες είναι αυτές.

Τάκης Καπογιάννης

Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας μια στιγμή που καθόρισε τη σχέση σας με το όργανό σας αλλά και με τη μουσική; Τ.Κ.: Με γυρνάτε πάρα πολλά χρόνια πίσω, πολύ πριν καν αρχίσω τις μουσικές μου σπουδές. Παιδάκι του Δημοτικού ακόμα, έτυχε να ακούσω στο ραδιόφωνο μια μουσική που τότε δεν ήξερα τι είναι αλλά αμέσως το αυτί μου μαγνητίστηκε από τις χαμηλές συχνότητες και αμέσως σκέφτηκα ότι αυτό θα ήθελα να κάνω όταν μεγαλώσω. Πολύ αργότερα, συνειδητοποίησα ότι ήταν το Κοντσέρτο για κιθάρα “του Αρανχουέθ” του Χοακίν Ροντρίγκο.

Δ.Β.: Θυμάμαι ότι ήμουν Α’ ή Β’ δημοτικού όταν πρωτοάκουσα σε κασέτα, που μου αγόρασε ο πατέρας μου από την Αθήνα, την 7η Συμφωνία του Μπετόβεν με τη Φιλαρμονική του Βερολίνου. Ήταν το “σοκ” που χρειαζόμουν για να αγαπήσω την κλασσική μουσική. Η απόφασή μου σχετικά με το όργανο είναι μία άλλη ιστορία…

Σ.Ν.: Ένας διάλογος μεταξύ βαρύτονου και όμποε από την καντάτα “Jesu, Der Du Meine Seele” BWV 78 του J.S.Bach , που άκουγα από μικρή, με έκανε να επιλέξω το όμποε.

Info: Σαβ., 29 Μαϊ. 2021, 20:30
Η συναυλία μεταδίδεται δωρεάν στη Σελίδα Facebook και το κανάλι YouTube της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών