«Στον κήπο με τα θηρία» του Έρικ Λάρσον

Πολλά βιβλία έχουν γραφτεί για την κτηνωδία που γνώρισε ο πλανήτης από τους Γερμανούς επί Χίτλερ, ένα από τα χαμηλότερα σημεία που έφτασε ποτέ η ανθρωπότητα. Δύο ερωτήματα που είναι κοινά στην όποια αφήγηση είναι α) πώς ένας ολόκληρος λαός «μαγεύτηκε» από τον Χίτλερ και μετατράπηκε σε ψυχοπαθείς μαζικούς δολοφόνους που έσπειραν τον όλεθρο προς πάσα κατεύθυνση (Εβραίοι, ανάπηροι, ομοφυλόφιλοι, αντιφρονούντες, κομμουνιστές, κλπ) και β) πώς οι άλλες χώρες, ενώ έβλεπαν την κατάσταση στη Γερμανία – την χώρα που ευθυνόταν για τον πολύ πρόσφατο Α’ Μεγάλο Πόλεμο – να ξεφεύγει από κάθε ανθρώπινο (και όχι απλά δημοκρατικό) όριο, δεν αντέδρασαν αλλά παρέμειναν βουβοί θεατές επί χρόνια.

«Ο Κήπος Με Τα Θηρία» (όπως ονομάζεται το πάρκο πλησίον της Αμερικανικής Πρεσβείας στο Βερολίνο) του Έρικ Λάρσον επιδιώκει να απαντήσει ακριβώς σε αυτά τα ερωτήματα από μια χρήσιμη οπτική γωνία: αφηγείται το πέρασμα από τη Γερμανία στο διάστημα 1933-1937 του Αμερικανού πρέσβη Γούλιαμ Ντοντ. Προσωπικός φίλος του Ρουζβελτ, πανεπιστημιακός καθηγητής Ιστορίας και γνήσιος δημοκράτης (βιογράφος του Τζώρτζ Ουάσινγκτον), ο Ντοντ δέχτηκε να αναλάβει την θέση που είχαν απορρίψει αρκετοί υποψήφιοι, χωρίς να συνειδητοποιεί τις επιπτώσεις.

Όντας άσχετος με το διπλωματικό σώμα, βρέθηκε σε μια χώρα που είχε αρχίσει να γίνεται έρμαιο στις έξαλλες ορέξεις των Ναζί. Μέσω των ημερολογίων του Ντόντ αλλά και της κόρης του Μάγδας (μετέπειτα υπήρξε πράκτορας της ΕΣΣΔ, αλλά τότε ήταν ακόμα όμορφη, ανόητη, επίδοξη λογοτέχνης και εραστής στελεχών των Ναζί και των Σοβιετικών), ο Λάρσον εξιστορεί τις δολοπλοκίες στο εσωτερικό του αμερικάνικου διπλωματικού σώματος, αλλά και αυτές στα ενδότερα των Ναζί.

Αποτυπώνεται ξεκάθαρα η μανία του απομονωτισμού των ΗΠΑ (που ήθελαν μόνο να εισπράττουν τόκους από τα γερμανικά δάνεια και ομόλογα), στην οποία αντιδρούσε συνεχώς ο Ντοντ. Οι διπλωμάτες ήταν όλοι ευκατάστατοι που ενδιαφέρονταν για τα συμφέροντα της ελίτ των ΗΠΑ και ενοχλούνταν από την «ανθρώπινη» συμπεριφορά του Ντοντ που δεν τηρούσε το πρωτόκολλο και δεν συμπεριφερόταν ως τυπικός διπλωμάτης.

Σκιαγραφούνται πασίγνωστα επεισόδια της ανόδου των Ναζί (η Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών, η δίκη για τον εμπρησμό του Ραιχσταγκ, κλπ), αλλά κυρίως οι πρωταγωνιστές του διάστημαματος 1933-1934 (Χίτλερ, Ντιλς, Γκέρινγκ, Χανφστενγκλ, Χίμλερ, Ρεμ, κλπ) μέσα από τις προσωπικές επαφές της οικογένειας Ντοντ μαζί τους.

Ο Ντοντ παρέμεινε μια Κασσάνδρα, τα έλεγε αλλά κανείς δεν ενδιαφερόταν. Ενώ οι παρατηρητές τους θεωρούσαν ερασιτέχνες σαδιστές που αργά ή γρήγορα θα κατέρρεαν μόλις «λύνονταν τα μάγια», οι Ναζί κυριάρχησαν στη Γερμανία. Πώς έγινε αυτό; Επειδή οι Γερμανοί πολίτες τους ανέχτηκαν και συνέδραμαν στο έργο τους. Η διαβόητη Γκεστάπο είχε μόλις 291 άτομα για να «προσέχουν» 4.200.000 ανθρώπους! Η καταδοτική δουλειά γινόταν από τους γερμανούς πολίτες που κατηγορούσαν ο ένας τον άλλον για απίθανα αφορμές, σε βαθμό που ο ίδιος ο Χίτλερ να ζητήσει να μην καταδίδουν ο ένας τον άλλον τόσο εύκολα!

Οι Γερμανοί ήταν έτοιμοι να «μαγευτούν» και αυτό, σε συνδυασμό με την πρωτοφανή προπαγάνδα, την ανεργία και τον λαοφιλή μεγαλοιδεατισμό του Χίτλερ έφερε τον ζόφο στη Γερμανία. Η αδιαφορία των λοιπών χωρών τους επέτρεψε να σπείρουν τον όλεθρο στον πλανήτη. Το βιβλίο του Λάρσον επιβεβαιώνει ότι μπορούσε να υπάρξει άλλη τροπή, αλλά δεν υπήρξε η θέληση.

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.