Ήταν καλοκαίρι του 2009, όταν ο Χρύσανθος Χόρμπας έκανε κατάδυση στο ναυάγιο Άνδρος στο Λουτράκι, όπου αντίκρυσε πληθώρα απορριμμάτων σε βάθος είκοσι πέντε μέτρων. Βουτώντας σε μερικά ακόμη σημεία της χώρας μας συνάντησε θέαμα εξίσου αποκρουστικό. Αποφάσισε, λοιπόν, να αναλάβει δράση. Το 2013, μαζί με τον Γιώργο Σπυρόπουλο και τρεις ακόμη φίλους τους, σύστησαν την εθελοντική ομάδα We Dive We Clean με στόχο τον καθαρισμό του βυθού σε λιμάνια και παραλίες. «Ως τότε, ανάλογες προσπάθειες είχαν γίνει αποσπασματικά από περιβαλλοντικές οργανώσεις και καταδυτικά κέντρα», μας εξήγησε. «Εμείς, όμως, θέλαμε να παρέμβουμε πιο εντατικά».
Μέχρι στιγμής, η ομάδα έχει πραγματοποιήσει 141 υποθαλάσσιους καθαρισμούς σε 19 σημεία σε όλη την Ελλάδα (Κρήτη, Πύλο, Ύδρα, Σίφνο, Αμοργό, Ναύπλιο, Τολό, Κόρινθο, Λουτράκι, Κιάτο, Βραχάτι, Διακοπτό, Πάτρα, Βάρκιζα, Μικρολίμανο κ.ά). Συνολικά, έχει ανασύρει 44 τόνους στερεών αποβλήτων. «Από τους προορισμούς που έχουμε επισκεφθεί, θυμάμαι χαρακτηριστικά τη Σίφνο, καθώς εκεί αντικρύσαμε τον πιο καθαρό βυθό», αναφέρει ο Χρύσανθος. «Αντίθετα, στην Ύδρα είχε συσσωρευτεί μεγάλος όγκος απορριμμάτων. Επίσης, στο λιμάνι της Ζακύνθου, στο οποίο βουτήξαμε πρόσφατα, η κατάσταση ήταν δραματική. Κολυμπούσαμε μέσα σε ένα μείγμα νερού και λάσπης χωρίς καθόλου θαλάσσια ζωή».
Σίφνος: Το νησί με τον πιο καθαρό βυθό
Η ομάδα έχει καθαρίσει τον βυθό από 44 τόνους στερεών αποβλήτων μέχρι σήμερα.
Για την ανάσυρση και μεταφορά των απορριμμάτων, χρησιμοποιούνται ειδικά σακιά, σχοινί ή μπαλόνια ανέλκυσης.
Κατά τον καθαρισμό του βυθού, ακολουθείται μια συγκεκριμένη διαδικασία. Οι δύτες εντοπίζουν τα απορρίμματα και τα μεταφέρουν με ειδικά σακιά, σχοινί και μπαλόνια ανέλκυσης στην άκρη του λιμανιού ή της παραλίας. Έπειτα, τα μέλη της ομάδας που έχουν παραμείνει στην στεριά, τα τραβούν και τα συγκεντρώνουν εκεί. Πρώτα, μαζεύονται τα ογκώδη απορρίμματα και, στη συνέχεια, τα μικρά. Τα περισσότερα, πάντως, εντοπίζονται σε απόσταση έως δέκα-δώδεκα μέτρων από την προβλήτα ή την ακτή. Συνήθως, είναι λάστιχα αυτοκινήτων, μπαταρίες, πετονιές, παραγάδια, γυάλινα και πλαστικά μπουκάλια, κουτιά αναψυκτικών. «Π.χ., λάστιχα βρίσκουμε πολύ συχνά, καθώς οι αλιείς τα δένουν επάνω στα σκάφη τους, ώστε αυτά να μην χτυπούν στο μόλο, αλλά το σχοινί φθείρεται από τον ήλιο και την αλμύρα κι έτσι καταλήγουν στη θάλασσα», περιγράφει ο Χρύσανθος.
Όμως, ακόμη και… καρέκλες, τραπέζια και καρότσια του σούπερ-μάρκετ έχουν ανασύρει. Επιπλέον, έχουν ανακαλύψει και κάποια συλλεκτικά ευρήματα. Για παράδειγμα, έναν αμερικανικό ασύρματο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μια γαλλική τσαγιέρα από το 1910, ένα γυάλινο μπουκάλι μπύρας «ΦΙΞ» που έχει αποσυρθεί από την αγορά εδώ και δεκαετίες. Τα εν λόγω αντικείμενα σχεδιάζουν να τα παρουσιάσουν σε έκθεση μελλοντικά.
Ο στόχος επιτυγχάνεται όταν ανασυρθεί το σύνολο των απορριμμάτων και, συνεπώς, ο βυθός καθαριστεί πλήρως. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει σε ορισμένες περιπτώσεις επαναλαμβανόμενες επισκέψεις. Για παράδειγμα, στο Τολό, η ομάδα έχει απομακρύνει ήδη 5,5 τόνους από το λιμάνι, οι οποίοι αντιστοιχούσαν στο 80% τoυ συσσωρευμένου όγκου, ενώ με δύο-τρεις καταδύσεις ακόμη, η αποστολή θα ολοκληρωθεί. «Με εξαίρεση, λοιπόν, πολύ επιβαρυμένα σημεία, όπως ο Πειραιάς και το Φάληρο, ή σημεία όπου εμφανίζονται διαρκώς νέα σκουπίδια λόγω θαλάσσιων ρευμάτων, όπως το ναυάγιο Ολυμπία της Αμοργού, όλες οι άλλες τοποθεσίες μπορούν να καθαριστούν εντελώς. Και, τότε, θα εμφανιστεί ξανά η θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα που έχει εκλείψει», επισημαίνεται.
Πάτρα: Ντόπιοι μαζί με μέλη της ομάδας We Dive We Clean σε ένα αναμνηστικό «κλικ».
Περιγράφοντας την εικόνα που αντικρύζει στις καταδύσεις του, ο Χρύσανθος εξηγεί: «Δεν θα έλεγα ότι ο ελληνικός βυθός είναι εξαιρετικά επιβαρυμένος από απορρίμματα. Υπάρχουν χώρες όπου η θάλασσα διατηρείται πολύ πιο καθαρή, αλλά υπάρχουν κι άλλες όπου έχει μετατραπεί σε χωματερή. Η δική μας βρίσκεται σε μια μέση κατάσταση. Έχει επιδεινωθεί μεν το πρόβλημα τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά παραμένει αντιμετωπίσιμο». Όπως είναι αναμενόμενο, οι τοποθεσίες με την υψηλότερη τουριστική κίνηση υποφέρουν περισσότερο, ενώ, συνήθως, η κατάσταση στη θάλασσα αποκαλύπτεται… από την στεριά κιόλας. «Όταν φτάνουμε σε έναν προορισμό, το επίπεδο καθαριότητας στους δρόμους μάς προϊδεάζει για εκείνο στο βυθό. Αν, δηλαδή, οι κάτοικοι και οι δημοτικές αρχές φροντίζουν τον τόπο τους, φαίνεται εξίσου στους δημόσιους χώρους και κάτω από την επιφάνεια των υδάτων». Στα λιμάνια, βέβαια, συγκεντρώνεται πάντα μεγαλύτερος όγκος απορριμμάτων σε σύγκριση με τις παραλίες. Ωστόσο, αρκετά από αυτά βρίσκονται πολύ κοντά σε σημεία όπου κολυμπούν ντόπιοι και τουρίστες. Συνεπώς, είναι απαραίτητος ο σχολαστικός καθαρισμός και εκεί.
Σε μέρη όπου συναντάται σοβαρότερο πρόβλημα, πάντως, βασική αιτία αποτελεί η ανθρώπινη αμέλεια. Κάτοικοι, αλιείς, καταστηματάρχες, τουρίστες ρίχνουν απορρίμματα στη θάλασσα, είτε από άγνοια των συνεπειών, είτε από αδιαφορία, με αποτέλεσμα τα ρυπογόνα αντικείμενα να συσσωρεύονται με την πάροδο των ετών. Κι ενώ ορισμένοι δήμοι δεν έχουν δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον απέναντι στην προσπάθεια της ομάδας We Dive We Clean, άλλοι την έχουν υποστηρίξει ένθερμα. «Για παράδειγμα, ο δήμος Ναυπλιέων μάς έχει κάνει πολύ θετική εντύπωση», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Χρύσανθος. «Κατά την τελευταία επίσκεψή μας στο λιμάνι του Τολού, μας βοήθησε σε όλη τη διάρκεια της δράσης, κάλεσε σκάφη του Λιμενικού για να μας συνοδεύσουν στις καταδύσεις και ζήτησε από την Πυροσβεστική να καθαρίσει το σημείο της στεριάς όπου τοποθετήσαμε τους 2,5 τόνους αποβλήτων που ανασύραμε. Υπήρξε άρτια οργάνωση και συντονισμός όλων των αρμόδιων φορέων».
Δράση στο Διακοφτό. Τα λάστιχα συγκαταλέγονται στα πιο συνηθισμένα απορρίμματα του βυθού
Ωστόσο, το βασικό ερώτημα αφορά το «μετά». Όταν ο βυθός μιας παραλίας ή ενός λιμανιού έχει καθαριστεί πλήρως, θα παραμείνει σε καλή κατάσταση μέσα στα επόμενα έτη ή θα συσσωρευτούν εκ νέου απορρίμματα; Αυτό αντιμετωπίζεται με τέσσερις τρόπους, όπως τονίζουν τα μέλη της ομάδας:
Πρώτον, πρέπει να καλλιεργείται η περιβαλλοντική συνείδηση από το νηπιαγωγείο ακόμη, ώστε οι πολίτες να μαθαίνουν από νωρίς να μην πετούν σκουπίδια οπουδήποτε.
Δεύτερον, να παρέχεται ενημέρωση στους κατοίκους κάθε τόπου για τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να τον διατηρήσουν καθαρό.
Τρίτον, να επιβάλλονται αυστηρά πρόστιμα σε όσους εξακολουθούν να ρίχνουν απορρίμματα στη θάλασσα.
Και, τέταρτον, η Πολιτεία ή οι δημοτικές αρχές να θέσουν σε εφαρμογή πρόγραμμα συστηματικού ελέγχου των παραλιών και των λιμανιών που έχουν καθαριστεί.
Ο Χρύσανθος Χόρμπας (στο κέντρο) μαζί με δύο ακόμη μέλη της ομάδας We Dive We Clean.
«Προς το παρόν, όμως, τέτοια μέτρα δεν έχουν ληφθεί και αυτό είναι κάτι που μας λυπεί πολύ. Τα σκουπίδια του βυθού δεν φαίνονται. Και, σε αρκετές περιπτώσεις, σε ό,τι δεν φαίνεται, δεν δίνεται σημασία», αναφέρει ο Χρύσανθος. Ελπιδοφόρο γεγονός, πάντως, αποτελεί ότι, μέσα στην τελευταία πενταετία, έχουν σχηματιστεί κι άλλες ομάδες εθελοντών δυτών με τον ίδιο σκοπό. Στο μεταξύ, τα μέλη της We Dive We Clean ετοιμάζουν τις επόμενες δράσεις τους, οι οποίες θα διεξαχθούν στο Αίγιο και το Γύθειο. Παράλληλα, αναζητούν επιπλέον εθελοντές (δύτες ή μη) που να είναι πρόθυμοι να συμβάλουν στο έργο τους.
Κι όσο για τα μελλοντικά σχέδιά τους; «Σκεφτόμαστε να κάνουμε ορισμένους υποθαλάσσιους καθαρισμούς και στο εξωτερικό. Ενδεχομένως στην Ιταλία ή τη Γαλλία. Αυτό, όμως, συνεχίζοντας τις δράσεις μας και εδώ. Εξάλλου, στο χόμπι που έχεις επιλέξει και αγαπάς, φροντίζεις πάντα να εξελίσσεσαι».
