Πότε ήταν η τελευταία φορά που αγκάλιασες μεθυσμένος την αγαπημένη σου μπάρα, τραγουδώντας άφοβα και παθιασμένα το κομμάτι «από τα παλιά» που έπαιζε δυνατά; Η αλήθεια είναι πως κουραστήκαμε και να μετράμε, πως συνηθίσαμε στην απουσία της βραδινής εξόδου που κάθε εβδομάδα συνήθιζε να μας αποφορτίζει από τα άγχη και τις επίμονες σκέψεις της καθημερινότητας.
Επιχειρηματίες και εργαζόμενοι στον χώρο της εστίασης πασχίζουν μέχρι και σήμερα να επιβιώσουν, λειτουργώντας είτε ως take away είτε μέσω του delivery, με πολλά μαγαζιά ωστόσο να έχουν ήδη αναγκαστεί να βάλουν οριστικό λουκέτο. Παράλληλα, μαζί με τους θαμώνες, προσπαθούν μέσα από ποικίλες διεξόδους να φροντίσουν τη ψυχική τους υγεία, που βάλλεται από την απουσία διασκέδασης, εργασίας και κοινωνικοποίησης. Η στήριξη του κράτους μπροστά στις ανάγκες και τα έξοδα μίας επιχείρησης, παραμένει μικρή, ενώ τα «πισωγυρίσματα» στο άνοιγμα της εστίασης, καλά κρατούν. Πριν από μερικές ημέρες, το υπουργείο Ανάπτυξης & Επενδύσεων ανακοίνωσε μία νέα δράση, προϋπολογισμού 330 εκατομμυρίων ευρώ, για την παροχή κεφαλαίου κίνησης στις μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις εστίασης με σκοπό την αγορά πρώτων υλών για τους 2-3 πρώτους μήνες επανεκκίνησης της λειτουργίας τους.
Ο Πάνος Στέλλας, ο Λέλος Γεωργόπουλος, ο Λεωνίδας Δεληγιάννης και ο Γιώργος Γρηγορίου μίλησαν στην Popaganda για τις δυσκολίες που έχουν ανακύψει τον τελευταίο χρόνο και τις προσπάθειες που καταβάλλουν για να διατηρήσουν ζωντανές τις επιχειρήσεις τους ωσότου ανταμωθούμε ξανά, με την ανάγκη κατά την «επόμενη μέρα» τα μπαρ να παραμείνουν «μπαρ», διατηρώντας αναλλοίωτη την ταυτότητά τους, να γίνεται ζωτική.
Κάιν, Kobra
Στο Κobra, ξεκινήσαμε στις 16 Δεκεμβρίου delivery και στο Κάιν την επόμενη κιόλας μέρα από όταν μας έκλεισαν αρχίσαμε το take away. Τουλάχιστον με αυτόν τον τρόπο δεν μπαίνουμε μέσα και συντηρείται το μαγαζί. Σε ψυχολογικό επίπεδο η κατάσταση είναι δραματική. Το Κobra σκέψου πρωτοάνοιξε πριν από ένα χρόνο, μέσα στον κορωνοϊό και επί της ουσίας έχουμε κάνει μία επένδυση που αυτή τη στιγμή βρίσκεται «στον αέρα», δεν ανταποκρίνεται σε καμία περίπτωση στις προσδοκίες μου καθώς έχουμε λειτουργήσει μόλις 3μιση μήνες. Το βασικό θέμα είναι τι θα γίνει με τους εργαζόμενους γιατί προσωπικά και στα δύο μαγαζιά δουλεύω με ανθρώπους που πάνω απ’ όλα είναι φίλοι κι έπειτα συνεργάτες. Δεν υπάρχει περίπτωση να μου πει ένα παιδί για παράδειγμα πως δεν έχει να πληρώσει το ρεύμα του κι εγώ να το αμελήσω, ακόμη κι αν το φταίξιμο δεν είναι δικό μου. Όπως εκείνοι στεναχωριούνται που έχω ανοίξει ένα μαγαζί και δεν έχω καταφέρει να πάρω πίσω τα χρήματά μου, έτσι κι εγώ στεναχωριέμαι που είναι σε δεινή κατάσταση οι εργαζόμενοι. Και ποιους θα μπορέσω να στηρίξω όταν ανοίξουμε ξανά;
Ένα ακόμη τεράστιο πρόβλημα, είναι ότι από εδώ και στο εξής πολλά bar θα στραφούν στο να γίνουν “brand names”. Εγώ εξαρχής είχα βάλει στο Kobra φαγητό, t-shirts, πετσέτες. Ήταν όμως εξαρχής αυτό το concept. Την «επόμενη μέρα» της εστίασης, ένα μπαρ πρέπει να παλέψει για να παραμείνει μπαρ. Το να αλλοιώσεις την ταυτότητά του μετατρέποντάς το σε κάτι άλλο για το οποίο ενδεχομένως να μην χρειαστείς ούτε προσωπικό, κάνει κακό στο κοινωνικό σύνολο. Αν κλείσουν τα μπαρ και δεν έχουν τα μαγαζιά τη μορφή που είχαν έως τώρα, πέραν του ότι δεν θα υπάρχει ταυτότητα, θα μείνουν πολλοί εργαζόμενοι άνεργοι. Αντί για παράδειγμα να βάλω πέντε ανθρώπους στη μπάρα, θα μπορούν κάλλιστα να εργαστούν δύο μονάχα άτομα ως σερβιτόροι κι εγώ να βγάλω ευκολότερα τα ίδια χρήματα μετατρέποντας το μπαρ σε bar-restaurant. Θα αλλάξει όμως η πολιτική απέναντι στα μπαρ, θα γίνει αυτό που συμβαίνει στο εξωτερικό.
Στην ερώτηση «ποια είναι η επόμενη μέρα στην εστίαση;», δεν είναι τίμια λύση να απαντάμε «κανένα πρόβλημα, κάνουμε το μαγαζί εστιατόριο, λουλουδάδικο ή κάτι άλλο», επειδή πήραμε μια κρατική ενίσχυση. Πρέπει να πολεμήσουμε για να συνεχίσουν να είναι όπως ήταν προ covid τα μπαρ, γιατί και ο κόσμος θέλει να ξεδώσει στο μέρος με το οποίο έχει ταυτιστεί, όχι σε κάτι αλλοιωμένο. Δεν γίνεται να μην σκεφτόμαστε τους εργαζόμενους, γιατί μετά από μήνες θα έχουμε τεράστιους δείκτες ανεργίας και θα είμαστε συμμέτοχοι της κατάστασης. Εάν ο κλάδος μας παρουσιάζει ότι δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα μετατρέποντας ένα μπαρ σε brand name, τότε η κυβέρνηση θα καταπατήσει ακόμη περισσότερο τα δικαιώματά μας, με την πρόφαση ότι «γιατί να μην σας το κλείσω το μπαρ αφού μπορείτε να το κάνετε κάτι άλλο από το οποίο θα ωφεληθούμε και οι ίδιοι»; Έχει ήδη μπει λουκέτο σε πολλά μαγαζιά, ένα στα τρία θα αναγκαστούν να κλείσουν.
Praxitelous bar, Γρανάδα, Chocolatata κ.α.
Από το 2013, όταν και είχαμε ανοίξει το Senza στην οδό Λέκκα (δεν βρίσκεται σε λειτουργία πλέον) είναι η πρώτη φορά που μένουμε τόσο καιρό εκτός εργασίας. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι πέρυσι την Καθαρά Δευτέρα ετοιμαζόμασταν να πάμε μια ημερήσια εκδρομή στο εξοχικό της κοπέλας ενός συνέταιρού μου, ο οποίος μου έλεγε ότι φοβάται πως θα μας κλείσουν καθώς έβλεπε πως αρχίζει να κλείνει η εστίαση στην Ιταλία. Δεν το πίστευα με τίποτα ότι θα συνέβαινε κι εδώ. Πέντε περίπου ημέρες μετά, ανακοινώνεται τελικά ότι θα μας κλείσουν. Το Praxitelous bar, όσο διάστημα έμεινε ανοιχτό το καλοκαίρι δούλεψε ευτυχώς καλά επειδή βρίσκεται και σε πεζόδρομο. Το πρώτο κλείσιμο της εστίασης μας είχε πετύχει λίγο πριν το άνοιγμα ενός καινούργιου μαγαζιού, του Γρανάδα και τη μέρα που τελικά μας έκλεισαν, είχαμε συμφωνήσει να κάνουμε τελικές δοκιμές στο φαγητό για να λειτουργήσουμε την επομένη. Εν τέλει, ανοίξαμε τον Ιούλιο και δουλέψαμε μέχρι Οκτώβριο περίπου, όταν και μας έκλεισαν ξανά.
Έχουμε ένα ακόμη μπαρ στη Σοφοκλέους το οποίο δεν έχει προς το παρόν ονομασία και το αποκαλούμε «στοιχειωμένο» γιατί κάθε φορά που πάμε να το λειτουργήσουμε γίνεται lockdown. Παρ’ όλα αυτά, έχουμε και το Chocolatata το οποίο είναι το μοναδικό που παραμένει ανοιχτό γιατί δουλεύει ως delivery. Επειδή οι εργαζόμενοι είναι πολλά χρόνια μαζί μας, με τους περισσότερους έχουμε οικογενειακές σχέσεις, οπότε πέραν του ότι δεν έχω προσωπικά έσοδα, είναι τεράστιο το ψυχολογικό βάρος όταν ξέρεις ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι περιμένουν από εσένα για να πληρώσουν το ενοίκιό τους και έστω και άθελά σου γίνεσαι υπεύθυνος της κατάστασης. Κάθε φορά που ανακοινώνεται μια επερχόμενη αλλαγή στα μέτρα «τρέμω» να πουν ότι ανοίγουμε έως κάποια συγκεκριμένη ώρα, γιατί αυτό σημαίνει ότι θα λειτουργώ μεν ως επιχείρηση, οπότε το κράτος δε θα έχει υποχρέωση να καταβάλει κάποιο επίδομα, στην πράξη όμως δεν θα υπάρχει κατανάλωση σε ένα μπαρ που ο κόσμος υπό κανονικές συνθήκες έρχεται από τις 11-12 και μετά.
Έχω μια αρχή που λέει, ότι σε ένα έδαφος που υποχωρεί κάτω από τα πόδια σου πρέπει να είσαι σε διαρκή κίνηση για να μη βουλιάξεις. Οπότε μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση έκανα και μια «ριψοκίνδυνη» κίνηση και νοίκιασα έναν νέο χώρο στον Χολαργό τον οποίο ετοιμάζουμε και θα λέγεται Jamaica. Το έχουμε οραματιστεί καιρό. Σε προσωπικό επίπεδο, το γεγονός ότι ζω δίπλα σε δάσος με έχει βοηθήσει πολύ να βρω διέξοδο, καθώς ξυπνάω και έχω τη δυνατότητα να κάνω έναν μεγάλο περίπατο. Πέρα από επιχειρηματίας, είμαι ο ίδιος λάτρης της μπάρας, της ατμόσφαιρας της νύχτας. Όλο αυτό έχει συνέπειες και στην κοινωνικοποίηση και στη ψυχική υγεία του κόσμου. Είναι μία βαλβίδα που σε αποσυμπιέζει από το άγχος της καθημερινότητας η έξοδος για ποτό. Ακόμη και το video call έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας. Πλέον όλα τα meetings τα κάνουμε έτσι και δεν ξέρω αν θα αφήσουμε εύκολα αυτή την «ευκολία» που εισήχθη εξ ανάγκης. Έχουμε πάρει ωστόσο μια γερή δόση μοναξιάς για να είμαστε ενωμένοι και συλλογικοί θέλω να πιστεύω.
Theory Bar & More, The Clumsies, Odori, Frater & Soror κ.α.
Ο χώρος της εστίασης έχει καταλήξει να αντιμετωπίζεται ως «δεύτερης κατηγορίας». Έχουν ανοίξει τα κομμωτήρια, τα κέντρα αισθητικής, τα προποτζίδικα κι εμείς παραμένουμε κλειστοί επί μήνες. Αν θέλει το κράτος, μπορεί να εφαρμόσει κανόνες. Όπως για παράδειγμα κόβουν κλήσεις στο δρόμο, θα μπορούσαν αντίστοιχα να κάνουν βόλτα σε κάθε περιοχή και να βλέπουν αν τηρούνται τα μέτρα. Επίσης, οι κανόνες που τίθενται θα πρέπει να είναι και ρεαλιστικοί ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν. Μακάρι όλοι να δείξουν το σεβασμό που έδειξε η εστίαση στην ανθρώπινη ζωή, γιατί εμείς κλείσαμε τα μαγαζιά μας προτού καν ανακοινωθεί το κλείσιμο της εστίασης πέρυσι τέτοιον καιρό. Η ανθρώπινη ζωή τοποθετείται πάνω απ’ όλα.
Ως προς το οικονομικό κομμάτι, εμείς είμαστε από τους τυχερούς επειδή δεν χρωστάμε. Το τι θα γίνει από εδώ και πέρα, όταν ανοίξουν τα μαγαζιά είναι το ακόμη πιο δύσκολο. Αυτή τη στιγμή λειτουργούμε ως take away το Clumsies στο κέντρο και το Frater & Soror στο Παγκράτι και έχουμε ανοίξει επίσης και το Juicy Grill στο κέντρο τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Αναμένουμε πλέον τις ανακοινώσεις για να δούμε πότε θα ανοίξουμε. Οι εργαζόμενοι ανταπεξέρχονται πολύ δύσκολα με τα 534 ευρώ που παίρνουν από το κράτος τον τελευταίο χρόνο, αλλά κι εκείνοι έχουν καταλάβει πως δεν μπορούν να κάνουν κι αλλιώς.
Η αλήθεια είναι πως σε ψυχολογικό επίπεδο νιώθω καλά, καθώς είχα τη δυνατότητα να δημιουργήσω και νέα πράγματα μέσα στην καραντίνα. Έχει γίνει συνήθεια πια το μέσα. Από εδώ και πέρα είναι πολύ δύσκολο να κρατήσεις τον κόσμο. Και ολικό lockdown να ανακοινωνόταν ξανά, είναι αδύνατο. Το βλέπω και στο Παγκράτι όπου συγκεντρώνονται 200 άτομα στο πάρκο. Όσο πιο γρήγορα ανοίξουν τα μαγαζιά, τόσο καλύτερα θα είναι και για το κράτος γιατί ο κόσμος δε θα συγκεντρώνεται στις πλατείες. Ο κόσμος πρέπει να απλωθεί.
Tsibi – Tsibi
Μετά από έξι μήνες και οι επιχειρηματίες βιώνουμε την κατάσταση αρκετά δύσκολα και το προσωπικό το ίδιο. Κανείς απ’ όσους έχουν οικογένειες ή μένουν μόνοι δεν είναι ικανοποιημένος με το επίδομα των 534 ευρώ. Στο μαγαζί δουλεύουν οκτώ άτομα. Τα παιδιά θέλουν με όρεξη να γυρίσουν στη δουλειά. Εμείς ήμασταν κλειστοί για τρεις μήνες, ξεκουραστήκαμε και αρκετά, αλλά απελπίστηκα και τώρα λειτουργούμε με τον συνέταιρό μου ως take away, χωρίς προσωπικό, για να βγάλουμε ό,τι σπασμένο μπορούμε. Το κράτος δεν έχει βοηθήσει καθόλου τους μικρούς επιχειρηματίες. Μας δίνουν πίσω τις επιστρεπτέες για να πληρώνουμε τα έξοδα του μαγαζιού, χωρίς να ξέρουμε ακόμη τι θα μας «χαρίσουν». Υπάρχουν λίγα μαγαζιά στην Αθήνα που «χαίρονται» για την καραντίνα επειδή λειτουργούν ως take away και πάνε πολύ δυνατά, άλλα σαν κι εμάς που φυτοζωούν κι απλά προσπαθούμε να γλυτώσουμε την κατάθλιψη με το να μην καθόμαστε σπίτι και άλλα που είναι τελείως κλειστά.
Υπάρχει φόβος και μεγάλη αγωνία για την «επόμενη μέρα». Πολλοί λένε ότι επειδή ο κόσμος είναι σκασμένος θα πλημμυρίσει τα μαγαζιά μόλις ανοίξουμε. Εγώ είμαι εγκρατής γιατί ο κόσμος έχει αποκτήσει άλλες συνήθειες, ταλανίζεται οικονομικά. Η Φωκίωνος, όπου βρίσκεται το Tsibi – Tsibi συγκριτικά με την Πλατεία Αγίου Γεωργίου μαζεύει λιγότερο κόσμο και το μαγαζί μας δεν απευθύνεται σε μικρές ηλικίες ιδιαίτερα που βγαίνουν πιο άφοβα. Έχουμε ακριβή κάβα, καλό ουίσκι, οπότε έρχονται περισσότερο άνθρωποι άνω των 30. Όλο αυτό το διάστημα μας στηρίζουν αναγκαστικά φίλοι και πελάτες. Κι αυτοί είναι σε δύσκολη κατάσταση, στεναχωριέμαι ακόμη και να τους πάρω δύο ευρώ για τον καφέ. Θεωρώ ότι μας έκλεισαν επειδή ήταν αδύνατο να υπάρξει έλεγχος. Σε 5-10 μαγαζιά στην Αθήνα υπήρχε μεγάλος συνωστισμός και μας πήρε η μπάλα. Στη Φωκίωνος όμως «πεθαίναμε». Ευτυχώς είμαστε ακόμη ενεργοί, φτιάχνουμε μόνοι μας τους καφέδες για το take away. Καίμε μόνο το ρεύμα και την προσωπική μας ενέργεια.
![[Ταξίδι στο αστικό τοπίο], του Ευάγγελου Ρουσάκη](https://popaganda.gr/wp-content/uploads/2019/10/Noites-Apoikies-Euaggelos-Rousakis-300x200.jpg)
