«Η τέλεση πράξης από μίσος εθνοτικό, φυλετικό, θρησκευτικό ή μίσος λόγω διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου κατά του παθόντος συνιστά επιβαρυντική περίσταση και η ποινή δεν αναστέλλεται». Τον Μάρτιο του 2013 έγινε για πρώτη φορά η εισαγωγή της φράσης «ταυτότητα φύλου» στο ελληνικό σύνταγμα και συγκεκριμένα στη νομοθεσία που αφορά τα εγκλήματα μίσους. Μέχρι σήμερα υπήρξαν άλλες τρεις τέτοιες περιπτώσεις δημιουργώντας έτσι κάποια εργαλεία για τη προστασία των δικαιωμάτων των τρανς. Η πρόεδρος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών, Μαρίνα Γαλανού, αποφάσισε να ενισχύσει την προσπάθεια ενάσκησης των νομοθεσιών δημιουργώντας τον οδηγό «Είμαι τρανς – ξέρω τα δικαιώματά μου» που στοχεύει στην ενδυνάμωση μιας κοινότητας η οποία έχει μείνει απροστάτευτη από τις διακρίσεις, τους αποκλεισμούς, τη μισαλλοδοξία και τη ρατσιστική βία.
Ο οδηγός χωρίζεται σε δύο μέρη, στο «Ξέρω τα δικαιώματά μου» και το «Τι κάνω όταν παραβιάζονται τα δικαιώματά μου». Στο πρώτο μέρος αναλύονται όλες οι υπάρχουσες νομοθεσίες που δίνουν τα εχέγγυα για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των τρανς ανθρώπων. «Ξεκινά από τον χώρο της εργασίας, προχωρά στη πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, συνεχίζει με τη γνώση της ενάσκησης δικαιωμάτων στη μάχη κατά του ρατσισμού, την αντιμετώπιση της αστυνομικής αυθαιρεσίας, την παράθεση της νομοθεσίας για την αλλαγή των εγγράφων και καταλήγει με τη νομοθεσία σε θέματα σεξουαλικής εργασίας, ενώ παρατίθενται επίσης καλές πρακτικές στις γραμμή που έχει δώσει ο Συνήγορος του Πολίτη», λέει η Μαρίνα Γαλανού στην Popaganda.
Όταν πας να πιεις κάπου ήρεμα το ποτό σου και να γιορτάσεις τα γενέθλιά σου και ξάφνου σου επιτίθενται μπράβοι γιατί δε θέλουν “τραβέλια” στον χώρο τους, όταν για τον ίδιο λόγο σου επιτίθεται κάποιος στο κέντρο της Αθήνας με κυνηγετικό όπλο (…)το πρόβλημα είναι πάρα πολύ σοβαρό».
Ποια είναι τα δικαιώματα που ως πρόεδρος του ΣΥΔ βλέπει να καταπατούνται συχνότερα; Η ίδια υποστηρίζει πως κάθε παραβίαση ανθρώπινου δικαιώματος, έστω κι αν αυτή συμβεί μόνο μία φορά σε μόνο ένα πρόσωπο, είναι εξίσου σημαντική με οποιαδήποτε άλλη. «Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ενιαία, καθολικά και αδιαίρετα και κάθε φορά που παραβιάζεται ένα, παραβιάζονται όλα. Έστω και ένα πρόσωπο να στερείται των δικαιωμάτων του, τούτο πλήττει τις αξίες, τον πολιτισμό και τα δικαιώματα όλων μας. Αν μπορούσα να διακρίνω κάποιο -με την έννοια της μεγάλης επικινδυνότητας- είναι τα αυξανόμενα κρούσματα ρατσιστικής τρανσφοβικής βίας, τόσο λόγω της αυξανόμενης έντασης και σκληρότητας, όσο και της συχνότητας που είχαμε τον τελευταίο καιρό. Όταν πας να πιεις κάπου ήρεμα το ποτό σου και να γιορτάσεις τα γενέθλιά σου και ξάφνου σου επιτίθενται μπράβοι γιατί δε θέλουν “τραβέλια” στον χώρο τους, όταν για τον ίδιο λόγο σου επιτίθεται κάποιος στο κέντρο της Αθήνας με κυνηγετικό όπλο με κίνδυνο να χάσεις της ζωή σου, όταν σε πολιορκούν στο ίδιο σου το σπίτι επειδή είσαι τρανς, όλες και όλοι καταλαβαίνουμε πως το πρόβλημα είναι πάρα πολύ σοβαρό».
Έχουμε καταγγελία τρανς προσώπου που όταν ξεκίνησε τη μετάβασή του απολύθηκε από την εργασία του. Τρανς που θέλησαν να σηκώσουν χρήματα από τον λογαριασμό τους στην τράπεζα ταλαιπωρήθηκαν όταν ο ταμίας τους αρνήθηκε τη συναλλαγή καθώς διαπίστωσε πως τα στοιχεία ταυτότητας δε βρίσκονται σε αντιστοιχία με την εξωτερική εμφάνιση του φύλου.
Οι περισσότερες ωστόσο καταγγελίες που γίνονται στο Σωματείο αφορούν την αγορά εργασίας, αφού, όταν τα στοιχεία ταυτότητας δε συνάδουν με την εξωτερική εικόνα του φύλου, τότε το αίτημα για πρόσληψη -τις περισσότερες φορές τουλάχιστον- απορρίπτεται. Ωστόσο, υπάρχουν διαφόρων ειδών αθέμιτες διακρίσεις λόγω της ταυτότητας φύλου σε όλους τους τομείς της καθημερινότητάς και της δημόσιας ζωής για τις οποίες ο συγκεκριμένος οδηγός μπορεί να λειτουργήσει ως το ελάχιστο εργαλείο αντιμετώπισης τους. «Έχουμε καταγγελία τρανς προσώπου που όταν ξεκίνησε τη μετάβασή του απολύθηκε από την εργασία του. Σε άλλη περίπτωση, όταν έδωσε εξετάσεις σε σχολή θεάτρου, απορρίφθηκε με το αιτιολογικό να αναφέρεται στη ταυτότητα φύλου του προσώπου. Τρανς που θέλησαν να σηκώσουν χρήματα από τον λογαριασμό τους στην τράπεζα ταλαιπωρήθηκαν όταν ο ταμίας τους αρνήθηκε τη συναλλαγή καθώς διαπίστωσε πως τα στοιχεία ταυτότητας δε βρίσκονται σε αντιστοιχία με την εξωτερική εμφάνιση του φύλου. Έχει υπάρξει καταγγελία προσώπου που πήγε στο ταχυδρομείο να παραλάβει ένα συστημένο γράμμα, ο υπάλληλος πήρε τη ταυτότητα του και τη περιέφερε στους/στις συναδέλφους του εξευτελίζοντας το. Πρόσφατα, τρανς πρόσωπο που έχει κάνει επαναπροσδιορισμό και άλλαξε την ταυτότητά του δε μπορεί να αλλάξει το πτυχίο του».
Η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου είναι σημαντική καθώς αφορά τον πυρήνα της ύπαρξής μας, της αναγνώρισης της ταυτότητας μας και παράλληλα απελευθερώνει τους τρανς ανθρώπους από έγγραφα που δεν αντικατοπτρίζουν το πραγματικό στάτους τους.
Εκτός των ελληνικών συνόρων υπάρχουν πρόσφατα παραδείγματα αναγνώρισης δικαιωμάτων στο εξωτερικό εξόχως σημαντικά και αισιόδοξα για την αντιμετώπιση των διεμφυλικών ατόμων, όπως η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, και η δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων των τρανς ανθρώπων, χωρίς ιατρικές ή άλλες προϋποθέσεις παρά μόνο με βάση τον αυτοπροσδιορισμό του προσώπου. Οι πιο πρόσφατες νομοθεσίες που ψηφίστηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι (με χρονολογική σειρά) αυτές της Δανίας, της Μάλτας και της Ιρλανδίας. «Η πιο άρτια είναι της Μάλτας, καθώς δίνει δικαιώματα αναγνώρισης στους τρανς πρόσφυγες, τη δυνατότητα μη καταχώρισης του φύλου για τα πρόσωπα που το επιθυμούν, ενώ καλύπτει και τους ίντερσεξ (άνθρωποι που γεννιούνται με μη καθορισμένα χαρακτηριστικά φύλου). Μία άλλη σπουδαία εξέλιξη που είχαμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ήταν η απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Ευρώπης της 22ας Απριλίου του 2015, όπου ανάμεσα στα άλλα προτείνεται στα κράτη-μέλη “να υιοθετήσουν γρήγορες, διαφανείς και πλήρως προσβάσιμες διαδικασίες νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου, βασισμένες στον αυτοπροσδιορισμό, δίχως καμία προϋπόθεση βασισμένη στα χαρακτηριστικά ενός προσώπου και να αφαιρέσουν τις προϋποθέσεις επεμβάσεων στείρωσης ή άλλων ιατρικών διαδικασιών όπως ψυχιατρικές διαγνώσεις ή προϋποθέσεις για διαζύγιο όσον αφορά τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου”. Αυτή η απόφαση είναι ιδιαίτερα σημαντική, είναι μία πρόκληση για τα κράτη-μέλη και φυσικά για τη χώρα μας να τα υιοθετήσει και να νομοθετήσει βελτιώνοντας παράλληλα νομοθεσίες κατά των διακρίσεων που ήδη υπάρχουν και αναλαμβάνοντας δράσεις για την άρση των διακρίσεων και αποκλεισμών». Σε αυτή τη κατεύθυνση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από λίγους μήνες πρότεινε μία δέσμη μέτρων στον χώρο της εργασίας, όπως αυτό της ανώνυμης πρόσληψης.
Σε περίπτωση λοιπόν που η ελληνική πολιτεία επισπεύσει τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου θα εξακολουθεί να υπάρχει η ανάγκη δημιουργίας οδηγών σαν αυτόν που θα κυκλοφορήσει σύντομα από το ΣΥΔ και στον οποίο μπορείς να συμβάλλεις βοηθώντας όσο το δυνατόν μπορείς στην χρηματοδότησή του; «Ανάγκη, πιθανότατα, θα υπάρχει πάντα, καθώς οι νόμοι ακόμη και όταν υπάρχουν, δε σημαίνει πως εφαρμόζονται, ούτε πως οι συνειδήσεις, οι εμπεδωμένες πρακτικές και οι αντιλήψεις αλλάζουν από τη μια μέρα στην άλλη. Η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου είναι σημαντική καθώς αφορά τον πυρήνα της ύπαρξής μας, της αναγνώρισης της ταυτότητας μας και παράλληλα απελευθερώνει τους τρανς ανθρώπους από έγγραφα που δεν αντικατοπτρίζουν το πραγματικό στάτους τους. Φανταστείτε, εσείς ως γυναίκα, να είχατε έγγραφα στα οποία τα στοιχεία σας θα αναγράφονταν στο αρσενικό γένος. Είμαι σίγουρη, πως δε μπορείτε να φανταστείτε τι δυσκολίες και διακρίσεις θα αντιμετωπίζατε, είναι προσβλητικό για τον πυρήνα της ύπαρξής σας ως γυναίκα. Αυτό λοιπόν πρέπει να αλλάξει καθώς δεν αφορά μόνο εμάς τους/τις τρανς, είναι ένα θέμα που μας αφορά όλες και όλους μας γιατί αγγίζει την καρδιά των βασικών ελευθεριών και δικαιωμάτων του ανθρώπου».
Όποιος ή όποια ενδιαφέρεται για τη χρηματοδότηση του οδηγού, μπορεί να το κάνει είτε στέλνοντας ταχυδρομική επιταγή στη διεύθυνση: ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΔΙΕΜΦΥΛΙΚΩΝ Συγγρού 29, Τ.Κ. 117 43 – Αθήνα, είτε μπορεί να επισκεφθεί το γραφείο του ΣΥΔ (ανοικτά κάθε Τρίτη και Πέμπτη 5 – 7 μ.μ).
