Φωτογραφία Αρχείου: ΑΠΕ-ΜΠΕ/ ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ
Με μια ιστορική απόφαση, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), καταδίκασε ομόφωνα την Ελλάδα, την Πέμπτη 7/7, για το ναυάγιο που έλαβε χώρα τις 20 Ιανουαρίου του 2014 επί κυβέρνησης Αντώνη Σαμαρά, κοντά στο Φαρμακονήσι, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους έντεκα άνθρωποι, ανάμεσά τους οκτώ παιδιά.
Το πλοιάριο μετέφερε συνολικά 27 πρόσφυγες από τη Συρία, το Αφγανιστάν και την Παλαιστίνη. Το ΕΔΔΑ με την ετυμηγορία του δικαιώνει τους 16 προσφεύγοντες που επέζησαν του ναυαγίου, επιδικάζοντας συνολικά αποζημίωση ύψους 330.000 ευρώ (100.000 στον έναν, 80.000 συνολικά σε τρεις, 40.000 σε άλλον έναν και από 10.000 στους υπόλοιπους έντεκα).
Το ΕΔΔΑ δεν καταδίκασε την Ελλάδα για επιχείρηση παράνομης επαναπροώθησης, ωστόσο αποφάνθηκε, ότι οι ελληνικές αρχές παρέλειψαν να διερευνήσουν ενδελεχώς τις συνθήκες του ναυαγίου.
Σύμφωνα με το σκεπτικό του δικαστηρίου, διαπιστώθηκαν οι κάτωθι παραβιάσεις:
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρχαν ελλείψεις στη διαδικασία και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ελληνικές αρχές δεν είχαν διεξαγάγει διεξοδική και αποτελεσματική έρευνα, ούτως ώστε να ρίξουν φως στις συνθήκες υπό τις οποίες βυθίστηκε το πλοιάριο. Το Δικαστήριο συμπεραίνει ότι οι λιμενικές αρχές δεν συμμορφώθηκαν με την υποχρέωσή τους να προστατεύσουν την ανθρώπινη ζωή.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι αρχές δεν είχαν κάνει όλα όσα μπορούσαν και εύλογα θα αναμενόταν από αυτούς, για να παρέχουν στους αιτούντες και στους συγγενείς τους το επίπεδο προστασίας που απαιτείται από το άρθρο 2 της Σύμβασης. Ειδικότερα, το ΕΔΔΑ επισημαίνει πως υπήρξαν ανεπάρκειες στη μετάφραση των καταθέσεων, ενώ ο διερμηνέας δεν μιλούσε τη γλώσσα των προσφύγων. Επίσης, τονίζει πως οι αρχές χρησιμοποίησαν ταχύπλοο χωρίς εξοπλισμό διάσωσης και ότι υπήρξαν επιχειρησιακές καθυστερήσεις στην διαδικασία της διάσωσης, για τις οποίες η Ελλάδα δεν έχει δώσει εξηγήσεις.
Οι 12 από τους προσφεύγοντες πρόσφυγες υπέστησαν εξευτελιστική μεταχείριση κατά τη σωματική έρευνα που υποβλήθηκαν μετά το ναυάγιο, κατά την άφιξή τους στο Φαρμακονήσι. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι, κατά την άφιξή τους στο νησί, οδηγήθηκαν από τις ελληνικές αρχές σε υπαίθριο γήπεδο μπάσκετ, όπου και διατάχθηκαν να γδυθούν μπροστά στα μάτια των άλλων επιζώντων αλλά και μιας ομάδας στρατιωτών.
Σημειώνεται πως η υπόθεση αρχειοθετήθηκε τον Ιούλιο του 2014, τερματίζοντας στην Ελλάδα τη δικαστική διερεύνηση τυχόν ευθυνών του Λιμενικού Σώματος για το πολύνεκρο ναυάγιο. Εκείνη την περίοδο, το Λιμενικό με ανακοίνωσή του, διέψευδε τις καταγγελίες των προσφύγων, βάσει των οποίων το πλοιάριο που τους μετέφερε στο Φαρμακονήσι, ανατράπηκε την ώρα που το σκάφος του Λιμενικού το ρυμουλκούσε προς τις τουρκικές ακτές.
Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των λιμενικών αρχών, το πλοιάριο ρυμουλκήθηκε προς το νησί Φαρμακονήσι προκειμένου να σωθούν οι πρόσφυγες και εν τέλει ανατράπηκε εξαιτίας του πανικού που επικράτησε επί του σκάφους.
Σε κάθε περίπτωση, η εμβληματική απόφαση του ΕΔΔΑ δεν συνιστά «κεραυνό εν αιθρία» και τα όποια συμπεράσματα μπορούν να συναχθούν από αυτήν δεν θα πρέπει να περιοριστούν μόνο στην ελληνική πραγματικότητα. Η σοβινιστική, ρατσιστική, αντιπροσφυγική/αντιμεταναστευτική πολιτική που εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Ένωση, την οποία δεν πρόκειται να ξεπλύνει καμία δικαστική απόφαση, είναι ένα διαρκές έγκλημα, το οποίο έχει αποτυπωθεί πολλάκις με τον πλέον κυνικό τρόπο, από τα κλειστά κέντρα κράτησης που θυμίζουν περισσότερο φυλακές, έως τα ανοιχτά των ακτών της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Ισπανίας.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, η Μεσόγειος είναι η πιο θανατηφόρα μεταναστευτική οδός στον κόσμο, με καταγεγραμμένους, περισσότερους από 17.000 θανάτους και εξαφανίσεις, από το 2014, έως σήμερα, ενώ ΜΚΟ, όπως η Διεθνής Αμνηστία, καταγγέλλουν την «ντε φάκτο» πολιτική επαναπροωθήσεων του ελληνικού κράτους και τη «συνεχή και συστηματική χρήση βάναυσων πρακτικών» σε βάρος προσφύγων και μεταναστών, οι οποίοι καταλήγουν πίσω στην Τουρκία, την οποία η ΕΕ αναγνωρίζει ως «ασφαλή τρίτη χώρα».
Αντιστοίχως, δεν γίνεται να παραβλεφθεί ο κεντρικός ρόλος της Frontex, του καλύτερα χρηματοδοτούμενου οργανισμού της ΕΕ, με προϋπολογισμό 758 εκατομμυρίων ευρώ, όπως και οι καταγγελίες για παράνομα pushbacks που τη βαραίνουν, οι οποίες και οδήγησαν στην παραίτηση του επικεφαλής «χωροφύλακα» της Μεσογείου, Φαμπρίς Λεγκέρι, τον περασμένο Απρίλιο, για να ακολουθήσει έρευνα της ευρωπαϊκής υπηρεσίας καταπολέμησης της απάτης (OLAF). Ο Λεγκερί, ελέγχεται για τον ρόλο του σε φερόμενες παράνομες επαναπροωθήσεις μεταναστών και προσφύγων της Frontex και παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου από το 2015.
Η καταδικαστική για την Ελλάδα απόφαση του ΕΔΔΑ, θα πρέπει να αποτελέσει μοχλό εκκίνησης μιας συνολικής (αυτο)κριτικής και αποδόμησης της εγκληματικής πολιτικής που εφαρμόζουν τα κράτη της ΕΕ για την αντιμετώπιση της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης. Μιας πολυδιάστατης κρίσης, τα αίτια της οποίας, κάθε άλλο παρά άσχετα είναι, με «ευρωπαϊκές αξίες», όπως οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και η φτωχοποίηση των πληθυσμών.
