Η επιδημία της μοναξιάς δεν πλήττει μόνο τη Νότια Κορέα

Κάθε χρόνο, χιλιάδες Νοτιοκορεάτες -κυρίως μεσήλικες άνδρες- πεθαίνουν ήσυχα και μόνοι, αποκομμένοι από την οικογένεια και τους φίλους τους. Μερικές φορές περνούν μέρες ή και εβδομάδες μέχρι βρεθούν τα σώματά τους. Αυτοί είναι οι “μοναχικοί θάνατοι” της χώρας, γνωστοί ως godoksa στα κορεατικά. Είναι μέρος ενός ευρύτερου προβλήματος μοναξιάς και απομόνωσης σε όλη τη χώρα, ένα ζήτημα τόσο πιεστικό που η κυβέρνηση κάνει ό,τι μπορεί για να το καταπολεμήσει.

Στην πρωτεύουσα Σεούλ, οι δημοτικές αρχές ανακοίνωσαν ότι θα δαπανήσουν 451,3 δισεκατομμύρια γουόν (σχεδόν 302 εκατομμύρια ευρώ) τα επόμενα πέντε χρόνια για να “δημιουργήσουν μια πόλη όπου κανείς δεν θα είναι μόνος”. Αυτές οι πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν συμβούλους μοναξιάς διαθέσιμους σε μια τηλεφωνική γραμμή 24/7, μια διαδικτυακή πλατφόρμα για παρόμοια συμβουλευτική, καθώς και μέτρα παρακολούθησης, συμπεριλαμβανομένων επισκέψεων και συμβουλών πρόσωπο με πρόσωπο, σύμφωνα με τη μητροπολιτική κυβέρνηση. Ο δήμαρχος της Σεούλ μάλιστα δήλωσε ότι η μοναξιά και η απομόνωση δεν είναι ατομική υπόθεση αλλά πρόβλημα που η κοινωνία πρέπει να επιλύσει και ότι θα κινητοποιήσει τις δημοτικές αρχές για να βοηθήσει τους μοναχικούς ανθρώπους να θεραπευτούν και να επιστρέψουν στην κοινωνία.

Η πόλη σχεδιάζει επίσης να δημιουργήσει διευρυμένες ψυχολογικές υπηρεσίες και πράσινους χώρους, διατροφικά προγράμματα για μεσήλικες και ηλικιωμένους κατοίκους, ένα ειδικό “σύστημα αναζήτησης” για τον εντοπισμό απομονωμένων κατοίκων που χρειάζονται βοήθεια και δραστηριότητες για την ενθάρρυνση των ανθρώπων να βγουν έξω και να συνδεθούν με άλλους, όπως κηπουρική, αθλήματα, λέσχες βιβλίου και πολλά άλλα.

Μέρος αυτής της αύξησης του φαινομένου που παρατηρείται θα μπορούσε να οφείλεται στον νέο, ευρύτερο ορισμό του υπουργείου για τον “μοναχικό θάνατο”. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ενώ τα προηγούμενα χρόνια το νεκρό σώμα έπρεπε να βρεθεί μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα για να χαρακτηριστεί ως “μοναχικός θάνατος”, ο όρος ισχύει τώρα για οποιονδήποτε ζει σε κοινωνική απομόνωση, αποκομμένος από οικογένεια ή συγγενείς και πεθαίνει μόνος λόγω αυτοκτονίας ή ασθένειας.

Ένας άλλος παράγοντας πίσω από την αύξηση θα μπορούσε να είναι η δημογραφική κρίση της χώρας. Ο γηραιότερος πληθυσμός και η μείωση του ποσοστού γεννήσεων σημαίνουν ότι τα τελευταία χρόνια υπήρξαν σταθερά περισσότεροι θάνατοι παρά γεννήσεις. Το συνολικό ποσοστό θνησιμότητας της Νότιας Κορέας αυξάνεται και αυτό περιλαμβάνει και τους μοναχικούς θανάτους. Ωστόσο, τα στοιχεία εξακολουθούν να μιλούν για ένα μεγαλύτερο πρόβλημα που φαίνεται να επηρεάζει περισσότερο μεσήλικες και ηλικιωμένους άνδρες. Περισσότερο από το 84% των μοναχικών θανάτων που καταγράφηκαν πέρυσι ήταν άνδρες, πάνω από πέντε φορές ο αριθμός των μοναχικών θανάτων γυναικών, σύμφωνα με το υπουργείο. Οι άνδρες ηλικίας 50 και 60 ετών αποτελούσαν περισσότερο από το μισό της συνολικής ομάδας.

Σε ορισμένες κουλτούρες, η μοναξιά θεωρείται ως ένα συναίσθημα που συμβαίνει όταν οι σχέσεις δεν είναι ικανοποιητικές και οι Νοτιοκορεάτες μπορεί να νιώθουν βαθιά μοναξιά ή αίσθηση αποτυχίας αν πιστεύουν ότι δεν έχουν σημαντικό αντίκτυπο στους άλλους ή στην κοινωνία. Ακόμα και αν έχουν μια πλούσια κοινωνική ζωή και στενές σχέσεις, μπορεί να εξακολουθούν να νιώθουν μοναξιά όταν συγκρίνουν τον εαυτό τους με άλλους και αμφισβητούν ότι είναι χρήσιμοι και ότι συνεισφέρουν αρκετά στην κοινωνία.

Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, όπως η αύξηση των μονοπρόσωπων νοικοκυριών, η μείωση των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων εκτός εργασίας και οικογένειας, η κυριαρχία των σόσιαλ μίντια και ο τρόπος με τον οποίο ενισχύουν τα αισθήματα ανεπάρκειας αλλά και η ανταγωνιστική κουλτούρα της Νότιας Κορέας, η οποία είναι προσανατολισμένη στην επίτευξη υψηλών στόχων και οδηγεί όσους δεν πετυχαίνουν τους στόχους τους σε αισθήματα μοναξιάς. Όλα αυτά όμως, πλέον, κυριαρχούν στην καθημερινότητα του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού του πλανήτη.

Οι αρχές της Νότιας Κορέας έχουν ξεκινήσει διάφορες πρωτοβουλίες με την πάροδο των ετών για την καταπολέμηση του προβλήματος, συμπεριλαμβανομένου του Νόμου για την Πρόληψη και Διαχείριση του Μοναχικού Θανάτου, ο οποίος υποχρέωσε την κυβέρνηση να συντάξει ένα ολοκληρωμένο προληπτικό σχέδιο και μια πενταετή έκθεση για την κατάσταση. Το 2023, η κυβέρνηση ψήφισε μια τροποποίηση, που προσφέρει σε ορισμένους νέους “ερημίτες” οικονομική υποστήριξη έως και 650.000 γουόν (440 ευρώ) τον μήνα για έξοδα διαβίωσης, ώστε να τους βοηθήσει να επανενταχθούν στην κοινωνία.

Το θέμα της μοναξιάς, σαν επιδημικό φαινόμενο στις μέρες μας, απασχολεί όχι μόνο τη Νότια Κορέα αλλά πολλές χώρες. Έχει τραβήξει την προσοχή την τελευταία δεκαετία, καθώς υπάρχει αύξηση ακόμα και στους νέους που αποσύρονται από τον κόσμο και περνούν τις μέρες τους απομονωμένοι στο σπίτι, συχνά για μήνες κάθε φορά. Το φαινόμενο, γνωστό με τον ιαπωνικό όρο “hikikomori”, έχει γίνει όλο και πιο συχνό.

Στην Ιαπωνία, όπου η τάση hikikomori αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά και μελετήθηκε σε βάθος, διορίστηκε Υπουργός Μοναξιάς και Απομόνωσης το 2021. Το επόμενο έτος, η κυβέρνηση δημοσίευσε ένα εντατικό σχέδιο αντιμετώπισης, συμπεριλαμβανομένης μιας υπηρεσίας συμβουλευτικής 24/7 και της επέκτασης των προγραμμάτων συμβουλευτικής και κοινωνικής εργασίας.

Άλλες χώρες, ανάμεσα σε αυτές και το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν επίσης διορίσει υπουργούς μοναξιάς. Ο Εκτελεστικός Διευθυντής της Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας των ΗΠΑ, προειδοποίησε για μια επιδημία μοναξιάς και απομόνωσης σε μια γνωμάτευσή του το 2023, προτρέποντας για μέτρα όπως η δημιουργία ισχυρότερης κοινωνικής υποδομής και η ρύθμιση των διαδικτυακών πλατφορμών. Ακόμη και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξέδωσε ανακοίνωση για την καταπολέμηση της μοναξιάς το 2023, χαρακτηρίζοντάς την “επείγουσα απειλή για την υγεία“. Φυσικά δεν μπορώ να σκεφτώ αυτή τη στιγμή ποιος και αν θα μπορούσε να αναλάβει έναν τέτοιο ρόλο στη δική μας κυβέρνηση, τη στιγμή που δεν έχουμε πολλά βασικά στον τομέα της Υγείας, αλλά τέλος πάντων. 

Είναι αλήθεια πάντως ότι η κατάσταση έγινε ακόμα δυσκολότερη παγκοσμίως μετά την επιδημία του COVID-19 και δεν είναι σίγουρο ότι αρκούν μόνο αυτά τα μέτρα για να αλλάξουν τα πράγματα, αλλά σίγουρα είναι μια αρχή. Η ζωή μας στην κοινωνία είναι τόσο δύσκολη, που νιώθουμε ότι δεν έχουμε χρόνο να φροντίσουμε ούτε καν εμάς τους ίδιους, γι’ αυτό και χρειάζονται οι σωστές βάσεις ώστε να μπορέσουν όλοι οι άνθρωποι να καλλιεργήσουν την ικανότητα να φροντίζουν τόσο τον εαυτό τους, όσο και τους άλλους.