«Αν φοβηθείς τον πόλεμο, τότε σε έχει κερδίσει. Είναι ή αυτός ή εσύ»

«Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για να προσεγγίσει κάποιος την ιστορία. Μπορεί να την μελετήσει, να εξάγει συμπεράσματα, να διδαχθεί. Όταν όμως ο μόνος τρόπος προσέγγισης της ιστορίας είναι να επαναλαμβάνεις τα λάθη του παρελθόντος, αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει ανέξοδα». Έτσι προλογίζει ένα από τα κείμενα ανταπόκρισης του ο Πάνος Χαρίτος στην Αυγή της Κυριακής, τη στιγμή που η διαμάχη μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων μετρά χιλιάδες θύματα και στοιχειώνει πόλεις και οικισμούς της Δυτικής ‘Οχθης. Όταν αυτή η κολόνια κρατάει χρόνια και μυρίζει αίμα, σημασία δεν έχει μόνο το ποιος φταίει και ποιος ξεκινάει τις εχθροπραξίες. Αυτό που μετράει πλέον είναι πως οι τίτλοι ειδήσεων που διαλαλούν την έναρξη εκεχειρίας έχουν πάψει να είναι καθησυχαστικοί, αφού τα δεδομένα αλλάζουν καθημερινά και οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των ηγεσιών κινούνται μονίμως στην κόψη του ξυραφιού.

Ο ίδιος έμεινε συνολικά δύο εβδομάδες στη Λωρίδα της Γάζας, κάνοντας ενδιάμεσα στάση στην πρωτεύουσα της Ιερουσαλήμ. Πριν μου περιγράψει το πως αντιλήφθηκε εκείνος την κτηνωδία του πολέμου, τον ρωτάω για το πως ήταν η διαμονή του στο ξενοδοχείο με τους υπόλοιπους ξένους ανταποκριτές. Μου μιλάει για το κλίμα μεταξύ των συναδέλφων, πώς στα πάντα στη ζωή με κάποιους ταιριάζεις, με κάποιους άλλους δεν υπάρχει χημεία. Με την πλειοψηφία αυτών καθημερινά μοιραζόταν τις πληροφορίες και τις περιοχές κάλυψης. Οι βομβαρδισμοί το βράδυ, δεν αποτελούσαν τον καλύτερο σύμβουλο ύπνου, με αποτέλεσμα ήδη από την τέταρτη ημέρα να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα του πολέμου. Συνεχίζει να φτιάχνει το παζλ των συνθηκών, λέγοντάς μου πως η πραγματική δυσκολία, είναι το ρεπορτάζ κοντά σε περιοχές-στόχους. Για να προσεγγίσει μια συνοικία που βομβαρδίζεται ή έχει ελεύθερους σκοπευτές, η προσέγγιση μπορεί να χρειαστεί όλη την ημέρα και τελικά να μην καταφέρει τίποτα. Επιπλέον, η πίεση που μεταφέρουν οι ντόπιοι είναι άλλος ένας επιβαρυντικός παράγων για την ψυχολογία του, αφού βλέπουν τους δημοσιογράφους σαν το μέσο επικοινωνίας με τον έξω κόσμο, σαν το δίαυλο τους. Οι προμήθειες για όσους εργάζονται εκεί κάνοντας ρεπορτάζ είναι ακόμα ένα θέμα, πολλοί ξέμειναν από χρήματα, τσιγάρα, φάρμακα, μηχανήματα με τα οποία δουλεύουν και χάλασαν από τις συνεχείς διακοπές ρεύματος. Προσπαθώντας να αστειευτεί μου λέει πως ένα βασικό πρόβλημα που αντιμετώπισε ήταν με τις γαστριμαργικές προτάσεις κι επιλογές του σεφ, επειδή όμως έχει μείνει εκεί πολλές σε φορές σε συνθήκες πολέμου, ήταν προετοιμασμένος. «Άλλωστε, στον πόλεμο αρκεί να υπάρχει φαγητό και οι γεύσεις έρχονται σε δεύτερη μοίρα», συμπληρώνει.

Υπήρξατε άθελά σας μάρτυρας της δολοφονίας των τεσσάρων νεαρών παλαιστινίων μπροστά από το ξενοδοχείο των ξένων ανταποκριτών. Ποια ήταν εκείνη τη στιγμή η εικόνα που επικρατούσε στην παραλία της Γάζας; Γενικότερα όλες τις προηγούμενες ημέρες οι άδειοι δρόμοι ήταν το κυρίαρχο στοιχείο. Καταλαβαίνετε πως όταν βρίσκονται σε εξέλιξη βομβαρδισμοί, το τελευταίο που θα κάνει κάποιος είναι να βγει από το σπίτι του ή τέλος πάντων όπου έχει καταφύγει. Η παραλία της πόλης της Γάζας είναι ένα από σημεία που σφύζουν από ζωή, υπό φυσιολογικές συνθήκες, εκεί βρίσκεται το λιμάνι και μπροστά από τα ξενοδοχεία υπάρχουν μερικά καφενεία που συχνάζει ο αντρικός πληθυσμός. Όλα αυτά όμως δεν υπήρχαν πλέον. Το λιμάνι της Γάζας, αν και δεν είχε βομβαρδιστεί τις προηγούμενες ημέρες, είχε δεχθεί πυρά από πυροβόλο όπλο σκάφους του πολεμικού ναυτικού το περασμένο βράδυ. Ωστόσο, είχαν χτυπήσει μέρος του λιμενοβραχίωνα που λειτουργούσε ως κυματοθραύστης και θεώρησα ότι ίσως να είχαν εντοπίσει κίνηση σε εκείνο το σημείο μαχητών των ισλαμικών οργανώσεων. Άλλωστε οποιοσδήποτε άλλος τι θα έκανε στις 11 το βράδυ σε μια περιοχή, σε μια πόλη που βρίσκεται σε πόλεμο. Το συμβάν με τα πιτσιρίκια ήταν όμως εντελώς διαφορετικό.

Έτρεξα στο παράθυρο, κοίταξα προς το μέρος που ξεπρόβαλε ο καπνός από την έκρηξη και θυμάμαι τα παιδιά να ξεπροβάλλουν, να πηδούν από τα βράχια του λιμενοβραχίωνα και να κατευθύνονται προς το ξενοδοχείο μας τρέχοντας επάνω στην παραλία.

Καταρχάς ήταν μεσημέρι, εγώ μόλις είχα επιστρέψει στο ξενοδοχείο και η κίνηση στους δρόμους εκείνη την ημέρα -δεν θυμάμαι για ποιο λόγο- ήταν απειροελάχιστη, αλλά υπαρκτή.Αυτό βεβαίως συνέβαινε μόνο στην πόλη της Γάζας και όχι στην περιφέρεια, προφανώς η χαλάρωση των βομβαρδισμών έκανε κάποιους να αναθαρρήσουν και ανάμεσα σε αυτούς ήταν και οι πιτσιρικάδες. Όσοι μένουν κοντά στα ξενοδοχεία που βρίσκονται οι ξένοι δημοσιογράφοι θεωρούν πως υπάρχει μια μεγαλύτερη ασφάλεια καθώς εκτιμούν πως το τελευταίο μέρος που θα μπορούσε να αποτελέσει στόχο είναι αυτή η περιοχή. Θυμάμαι πως με το που μπήκα στο δωμάτιο η πρώτη μου κίνηση ήταν, όπως πάντα, να ανοίξω το παράθυρο ώστε κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών στην ευρύτερη περιοχή, το ωστικό κύμα να μην εκτονώνεται επάνω στα τζάμια με κίνδυνο να σπάσουν. Έκατσα στο τραπέζι, άνοιξα το κομπιούτερ, κοίταξα την ώρα στο επάνω μέρος της οθόνης και ήταν ακριβώς 16:16 όταν ακούστηκε ο ήχος από την έκρηξη ενός βλήματος προερχόμενου από πολεμικό πλοίο του Ισραήλ.Έτρεξα στο παράθυρο, κοίταξα προς το μέρος που ξεπρόβαλε ο καπνός από την έκρηξη και θυμάμαι τα παιδιά να ξεπροβάλλουν, να πηδούν από τα βράχια του λιμενοβραχίωνα και να κατευθύνονται προς το ξενοδοχείο μας τρέχοντας επάνω στην παραλία. Θα πρέπει να είχαν διανύσει πενήντα με εβδομήντα μέτρα, όταν συνειδητοποίησαν ότι η διαδρομή προς την ασφάλεια του ξενοδοχείου σταματούσε σε μια περίφραξη, οπότε, έκαναν στροφή και συνέχισαν για το επόμενο ξενοδοχείο που ήταν σε απόσταση άλλων 100 μέτρων. Κάπου στο μεσοδιάστημα όλων των παραπάνω είχα στρέψει το βλέμμα στα ανοιχτά της θάλασσας, διακρίνοντας καθαρά τρία ή τέσσερα πολεμικά σκάφη του Ισραήλ, δεν θυμάμαι την απόσταση αλλά δεν ήταν μικρότερη από τρία με έξι ναυτικά μίλια. Τη στιγμή που τα πιτσιρίκια ήταν ακριβώς, μεταξύ του ξενοδοχείου μας και της θάλασσας, ένα δεύτερο βλήμα έσκασε ακριβώς ανάμεσά τους.

Το ενδεχόμενο του λάθους που επικαλέστηκε το Ισραήλ, είναι αστείο ή καλύτερα προκλητικό. Ένας από τους πλέον εξελιγμένους στρατούς στον κόσμο, ο οποίος διαθέτει τεχνολογία που σου παρέχει τη δυνατότητα να αναγνωρίζεις ένα σκαθάρι από ένα τζίτζικα από χιλιόμετρα μακριά, δεν κατάφερε να ξεχωρίσει παιδιά ηλικίας οχτώ έως δώδεκα ετών που έπαιζαν μπάλα και στράφηκαν εναντίον τους με δυο ρουκέτες με διαφορά είκοσι δευτερολέπτων. Όσοι έχουν βρεθεί σε πολεμικό πλοίο κι έχουν χαζέψει τα μηχανήματα που διαθέτουν καταλαβαίνουν τι εννοώ. Για την ιστορία να αναφέρω ότι πέρα από αυτά τα παιδιά εκείνη την ημέρα δεν υπήρχε ψυχή στην παραλία, καμία κίνηση, καμία εκτόξευση ρουκέτας από την ευρύτερη περιοχή από Παλαιστίνιους, ακόμα και οι ψαράδες δεν τολμούσαν να πλησιάσουν τις βάρκες τους. Η όποια περιορισμένη κίνηση υπήρχε ήταν στους εσωτερικούς δρόμους της παραλιακής οδού και όχι στην παραλία. Όλοι βγήκαν αφού τα παιδιά είχαν πλέον χτυπηθεί κι έτρεξαν προς το μέρος τους.

Πώς βλέπετε να μεταδίδουν τα γεγονότα οι άλλοι συνάδελφοι σας; Υπάρχουν ανταποκριτές που σας έχουν κάνει εντύπωση με τον τρόπο με τον οποίο χειρίζονται τις διαθέσιμες πληροφορίες και με το πώς μεταφέρουν μια είδηση στα μέσα των χωρών τους; Οι περισσότεροι συνάδελφοι που βρέθηκαν στο πεδίο, καλύπτουν χρόνια το θέμα. Έχουν και την εμπειρία και τις διασυνδέσεις για να τσεκάρουν τι ακριβώς συμβαίνει. Τώρα για να είμαι ειλικρινής δεν έχω σαφή εικόνα για το τι έχουν μεταδώσει τα υπόλοιπα μέσα. Όταν βρίσκεσαι στο πεδίο, αφενός λειτουργείς ως αυτόπτης μάρτυρας, αφετέρου αρκείσαι σε αυτά που βλέπεις και στις πηγές που χρησιμοποιείς για να διπλοτσεκάρεις πράγματα.

Παρακολούθησα εξ αρχής τα μέσα του Ισραήλ και τα αντίστοιχα Παλαιστινιακά, γιατί είναι σημαντικό να βλέπεις το πως εκείνοι προσεγγίζουν την κατάσταση, σίγουρα και τα ξένα μέσα επίσης. Όμως ο χρόνος, όταν είσαι εκεί που συμβαίνουν τα πράγματα, είναι περιορισμένος και κυλά διαφορετικά.Οι ρυθμοί δουλειάς είναι τέτοιοι που σπάνια μπορείς να αφιερώσεις χρόνο για να εστιάσεις στην κάλυψη των άλλων, ωστόσο σε καθημερινή βάση ανταλλάσσουμε με τους ξένους συναδέλφους πληροφορίες για τις εξελίξεις. Το ρεπορτάζ εκεί είναι διαφορετικό, η συνεργασία και η ανταλλαγή απόψεων είναι δεδομένη αλλιώς δεν μπορείς να έχεις εικόνα για το τι γίνεται σε ένα μέτωπο που περιλαμβάνει διαφορετικές περιοχές και συνοικίες. Σίγουρα θα ρίξεις κάποιες ματιές σε μια ανοιχτή τηλεόραση που παίζει την ώρα που δουλεύεις, αλλά ποτέ δεν είσαι τόσο συγκεντρωμένος σε αυτό που δείχνει, ενώ πολλές φορές δεν έχεις τεχνικά τη δυνατότητα να παρακολουθείς τα μέσα ενημέρωσης λόγω έλλειψης ρεύματος ή οποιονδήποτε άλλων δυσκολιών. Όσο βρίσκεσαι εκεί έξω ελάχιστα σε απασχολεί τι μεταδίδουν τα άλλα μέσα ενημέρωσης, αυτό που σε απασχολεί είναι η δική σου μάχη για την καταγραφή της πραγματικότητας και δεν έχει σημασία για ποιόν εργάζεσαι. Εκεί έξω γνωρίζεις πως αποτελείς μέρος της αλυσίδας πληροφόρησης και πως και τα άλλα μέσα θα βασιστούν και στη δική σου δουλειά για να σχηματίσουν την εικόνα του παζλ ενός πολέμου.

Γράψατε πως υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου άμυνας στο Ισραήλ δήλωσε πως η Χαμάς αποτελεί την καλύτερη διαφήμιση για το αντιπυραυλικό σύστημα iron dome. Θεωρείτε πως πρόκειται για ένα κακόγουστο αστείο ή κρύβει μια δόση αλήθειας όσον αφορά την στρατηγική της εβραϊκής πλευράς; Δεν πιστεύω ότι ο πόλεμος αυτός ξεκίνησε από πλευράς Ισραήλ για να διαφημιστεί το Iron Dome, άλλοι ήταν οι λόγοι που βρίσκονται πίσω από την απόφαση να επιτεθούν στη Γάζα. Σαφέστατα και στον πόλεμο δοκιμάζονται νέα όπλα και το Iron Dome, δοκιμάστηκε για τρίτη φορά σε ευρείας κλίμακας βομβαρδισμούς. Ότι ο πόλεμος αυτός λειτούργησε διαφημιστικά σε σχέση με το εν λόγω οπλικό σύστημα, είναι γεγονός. Βεβαίως, υπάρχει ένα θέμα εδώ. Δεν βγαίνεις να κάνεις μια τέτοια δήλωση την ώρα που η Γάζα πνίγεται στο αίμα της, δεν βγαίνεις να κάνεις μια τέτοια δήλωση την ώρα που οι εικόνες ισοπέδωσης συνοικιών ολόκληρων τρομάζουν και τον πλέον ανυποψίαστο τηλεθεατή. Το ότι η δήλωση αυτή δεν έγινε σε ξένο μέσο ενημέρωσης, αλλά σε τοπικό, δεν αλλάζει κάτι, το ίδιο κακόγουστα ακούγεται. Επί της ουσίας πάντως η δήλωση επαληθεύθηκε, αφού με τη λήξη του πολέμου οι ΗΠΑ με προσωπική υπογραφή του προέδρου Ομπάμα αποδέσμευσαν διακόσια εικοσιπέντε εκατομμύρια δολάρια για το πρόγραμμα ανάπτυξης και εξέλιξης του Iron Dome από το Ισραήλ.

Η στάση, οι δηλώσεις Νετανιάχου και η έναρξη χερσαίων επιχειρήσεων ικανοποιούν απλά την ακροδεξιά φύση της κυβέρνησής του ή στοχεύουν σε μια μόνιμη στρατιωτική κατοχή της Λωρίδας; Η Λωρίδα της Γάζας δεν γοητεύει ως τόπος κατοχής. Όποιος πέρασε από εκεί, όποιος κατέλαβε το μέρος, δεν ενθουσιάστηκε με τη διαμονή. Το πείραμα της κατοχής από πλευράς Ισραήλ έγινε μια φορά με τον Αριέλ Σαρόν και ο ίδιος ξήλωσε τους οικισμούς εποίκων από την περιοχή δεκαετίες αργότερα και τράβηξε το στρατό εκτός της Λωρίδας της Γάζας. Πέρα από κάποιες εξαιρετικά ακραίες φωνές εντός της Ισραηλινής κυβέρνησης, δεν πιστεύω πως υπάρχει ενδιαφέρον για την ανακατάληψη της Γάζας. Ίσως έτσι το Ισραήλ θα κατάφερνε σε βάθος χρόνου να νικήσει -στρατιωτικά πάντα- τη Χαμάς, αυτό όμως θα σήμαινε και αρκετούς ισραηλινούς στρατιώτες νεκρούς, γεγονός που μακροπρόθεσμα δεν θα ευνοούσε όποιον είχε πάρει την απόφαση ανακατάληψης.

 Ένας καλός δρόμος για να απομακρύνεις τον κόσμο από ακραίες ισλαμικές οργανώσεις είναι να υποδεικνύεις την εναλλακτική οδό κι όχι να σφραγίζεις σύνορα, ούτε ο πόλεμος στον οποίο οι άμαχοι είναι υπερδιπλάσιοι από τα θύματα των μαχητών μπορεί να νικήσει ισλαμιστικά κινήματα.

Επίσης δεν έχω πειστεί πως το Ισραήλ θέλει να τελειώνει με τη Χαμάς. Άλλωστε με τον πόλεμο αυτό κατάφερε να εκτινάξει τα ποσοστά αποδοχής της στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη. Ένας καλός δρόμος για να απομακρύνεις τον κόσμο από ακραίες ισλαμικές οργανώσεις είναι να υποδεικνύεις την εναλλακτική οδό κι όχι να σφραγίζεις σύνορα, ούτε ο πόλεμος στον οποίο οι άμαχοι είναι υπερδιπλάσιοι από τα θύματα των μαχητών μπορεί να νικήσει ισλαμιστικά κινήματα. Για το ακραίο Ισλάμ, ο πόλεμος είναι το βούτυρο στο ψωμί τους. Δεν μπορείς να κατηγορείς τους πολίτες της Γάζας και να τους τιμωρείς επειδή ψήφισαν τη Χαμάς στις εκλογές του 2007. Όταν ζεις υπό κατοχή, όταν κάθε γενιά μεγαλώνει χτίζοντας το ίδιο σπίτι τέσσερις και πέντε φορές, όταν δεν έχεις σχέση με το ένοπλο κίνημα αλλά χάνεις ανθρώπους σου σε υποτιθέμενα λάθος χτυπήματα, δεν θέλει και πολύ για να στραφείς στα ισλαμικά κινήματα. Άλλωστε ο πρώην υπουργός άμυνας του Ισραήλ, ο Εχούντ Μπαράκ, σε μια στιγμή ειλικρίνειας είχε αναφέρει πως «Και εγώ αν είχα γεννηθεί στη Γάζα, με τη Χαμάς θα ήμουν».

Πιστεύετε πως κάποια από τις δύο πλευρές έχει αυτή τη στιγμή μια στρατηγική η οποία μπορεί να αποδειχθεί βιώσιμη και σταθερή σε βάθος χρόνου; Ο μόνος ο οποίος έχει χαράξει μια στρατηγική και παραμένει πιστός σε αυτήν από το 1967 κι έπειτα, είναι το Ισραήλ. Οι Παλαιστίνιοι πέρασαν από διαφορετικά στάδια τα τελευταία 30 χρόνια. Ο Αραφάτ πέτυχε τη διεθνοποίηση του Παλαιστινιακού ζητήματος, έχασε όμως τη μάχη του ελέγχου του εσωτερικού μετώπου από στελέχη της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και της Φατάχ, που έγιναν συνώνυμο της διαφθοράς, σε περιόδους που ο λαός τους υπέφερε. Το αποτέλεσμα ήταν η πολιτική διάσπαση τους και η σημερινή κατάσταση την οποία βιώνουν. Το Ισραήλ προφανώς εκτιμά πως όσο υπάρχει αυτό το χάσμα μεταξύ Φατάχ και Χαμάς, δεν θα έχει ουσιαστικές πιέσεις για να διαπραγματευτεί και για να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ακόμα κι αν αυτό συνέβαινε η ιστορία έχει αποδείξει πως κάθε φορά που η ειρηνευτική διαδικασία πλησίαζε σε κάτι ουσιαστικό, προέκυπτε μια κυβερνητική κρίση και όλα τινάζονταν στον αέρα (με εξαίρεση την περίοδο Κλίντον, που η υπαναχώρηση είχε να κάνει με τους Παλαιστίνιους). Αν κάποιος επιχειρήσει μια πραγματιστική προσέγγιση του Παλαιστινιακού ζητήματος, θα καταλήξει ίσως στο συμπέρασμα πως όσο η Ουάσιγκτον στηρίζει το Τελ Αβίβ αδιαπραγμάτευτα, το Παλαιστινιακό δεν πρόκειται να λυθεί. Αυτό ενδεχομένως να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την οικονομική ισορροπία της παγκόσμιας κοινότητας και τη διατήρηση των σημερινών οικονομικών δεδομένων και σφαιρών επιρροής. Αν για παράδειγμα αύριο οι ΗΠΑ έχαναν τον τίτλο της υπερδύναμης, υποκύπτοντας στην οικονομική ανάπτυξη της Κίνας, δεν μπορώ να φανταστώ το Ισραήλ να μην επηρεάζεται από την εξέλιξη αυτή.

Στην επόμενη σελίδα, η καθημερινότητα στη Γάζα, όπως την έζησε ο Πάνος Χαρίτος