H M.Ε. είναι σχεδόν 50 ετών. Είναι απόφοιτη δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και στις αρχές του καλοκαιριού του 2017 ξεκίνησε να εργάζεται στα ΕΛΤΑ, ταμείο, με πρόσληψη μέσω ΑΣΕΠ. Με την ολοκλήρωση της σύμβασης της την ενημέρωσαν από τα ΕΛΤΑ ότι εν όψει καλοκαιριού και για να «βγουν οι άδειες» θα προχωρούσαν σε νέες προσλήψεις, όχι μέσω ΑΣΕΠ πλέον, αλλά μέσω τρίτης εταιρείας σε καθεστώς εργολαβίας.
Η Μ. δέχτηκε, δεν είναι απλό στην Ελλάδα του 2017 να αρνείσαι δουλειά. Βρέθηκε έτσι να υπογράφει νέα σύμβαση με την ΜΕΝΤΙΑΤΕΛ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Α.Ε., για ένα μήνα. Η Μ. ανά μήνα υπέγραφε νέα σύμβαση ενώ με το που έφτασε η πλήρωση ενός έτους, η εταιρεία με την οποία υπέγραφε τη σύμβαση άλλαξε και ήταν πλέον η «MECCANICA GROUP – Ανώνυμη Εταιρεία Κατασκευών, Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Παροχής Υπηρεσιών».
Καμία από τις παραπάνω δύο εταιρείες δεν είναι Εταιρείας Προσωρινής Απασχόλησης, συνεπώς δεν μιλάμε καν για περίπτωση μη γνήσιο δανεισμού αλλά για εικονική εργολαβία. Μπερδευτήκατε;
Ας το εξηγήσω λοιπόν: Υπάρχει ο γνήσιος δανεισμός όπου η σύμβαση δανεισμού συνάπτεται μεταξύ αρχικού εργοδότη, εργαζόμενου και τρίτου, ο εργαζόμενος παραχωρείται («δανείζεται») στον τρίτο, δηλαδή θα παρέχει την εργασία του κατά τη διάρκεια του δανεισμού στον τρίτο, και όχι στον εργοδότη με τον οποίο έχει συνάψει την αρχική του σύμβαση εργασίας.
Υπάρχει ο μη γνήσιος δανεισμός μέσω των Εταιρειών Προσωρινής Απασχόλησης, όπου η ΕΠΑ συνάπτει σύμβαση με τον εργαζόμενό της που θα παραχωρήσει, αλλά και με τον εργοδότη – εταιρεία στην οποία θα παραχωρήσει τον εργαζόμενό της. Η συνολική διάρκεια του δανεισμού του εργαζόμενου από την ΕΠΑ είναι 36 μήνες (χωρίς περιορισμό στον αριθμό των ανανεώσεων).
Στο καθεστώς της εικονικής εργολαβίας μεταξύ της χρήστριας επιχείρησης και της επιχείρησης εργολάβου συνάπτεται σύμβαση η οποία προβλέπει την ανάθεση έργου από τη χρήστρια επιχείρηση στον εργολάβο. Το έργο εκτελείται μέσα στις εγκαταστάσεις της χρήστριας επιχείρησης από εργαζόμενους που έχουν προσληφθεί από την επιχείρηση-εργολάβο. Η επίβλεψη, ο έλεγχος και η ευθύνη ολοκλήρωσης, η καθοδήγηση προέρχονται από την χρήστρια επιχείρηση. Ο εργολάβος έχει αναλάβει μόνο τον ρόλο του μεσίτη.
Όπως εξηγεί η κ. Γιώτα Λαζαροπούλου, Πρόεδρος Συλλόγου Εργαζομένων στην ΕΤΕ-πρώην Εθνοdata «Ο δανεισμός εργαζομένων – γνήσιος και μη γνήσιος – είναι ήδη αρκετά ρυθμισμένος νομικά στο εργατικό δίκαιο της Ελλάδας ως προσωρινή απασχόληση. (Παράρτημα Α) Αυτό δημιουργεί ένα δεσμευτικό πλαίσιο για τους εργοδότες και η μορφή αυτή απασχόλησης δεν είναι πλέον τόσο ελκυστική για αυτούς. Προτιμούν την σύναψη συμβάσεων “εργολαβιών” με τρίτες εταιρείες – οι οποίες δεν είναι Ε.Π.Α. Αντιθέτως, η σύμβαση εικονικής εργολαβίας δεν συνάπτεται με σκοπό τη ρύθμιση των όρων και των προϋποθέσεων με τους οποίους γίνεται η ανάθεση του “έργου” αλλά μόνο για την νομότυπη κάλυψη της διαδικασίας μεσολάβησης στην αγορά εργασίας. Οι συμβάσεις αυτές υποκρύπτουν παράνομη παραχώρηση προσωπικού. Οι εταιρείες Ε.Π.Α. είναι περίπου 15 και είναι καταγεγραμμένες στο αντίστοιχο μητρώο του Υπουργείου Εργασίας. Οι Εταιρείες Παροχής Υπηρεσιών που δραστηριοποιούνται ως εικονικοί εργολάβοι υπολογίζονται σε μερικές δεκάδες, χωρίς να είναι καταχωρημένες σε μητρώο».
Οι εργαζόμενοι σε καθεστώς «εργολαβίας» είναι πολύ πιο πιθανόν να χάσουν τη δουλειά τους ανά πάσα στιγμή, άλλωστε και στην σύμβαση που υπέγραψε η Μ. με την ΜΕΝΤΙΑΤΕΛ ορίζεται ότι «…. η Εταιρεία αδυνατεί να προβλέψει με βεβαιότητα τις μελλοντικές της ανάγκες σε εργατικό δυναμικό, ενώ υφίσταται και αβεβαιότητα ως προς τη συνέχιση εκτέλεσης των ήδη αναληφθέντων έργων ακόμα και για την βραχεία διάρκειά τους».
Πράγματι, «Την Παρασκευή 23 Νοεμβρίου έλαβα ένα sms που έλεγε: “Αγαπητέ συνεργάτη, κατόπιν ειδοποιήσεως των ΕΛΤΑ Α.Ε. σας ενημερώνουμε ότι η σύμβασή σας τερματίζεται σήμερα 23/11/2018 εξ αιτίας περάτωσης του έργου. Σας ενημερώνουμε ότι θα διατηρήσουμε τα στοιχεία σας στη βάση δεδομένων μας για ενδεχόμενη συνεργασία μας στο μέλλον”, αφηγείται η Μ. «Όταν μας σταμάτησαν σκέφτηκα «Αυτό δηλαδή ήταν; Μας ξενοίκιασαν με ένα sms; Δηλαδή με χρειάζονταν για 20 ημέρες, όχι για ένα μήνα;».
Πώς είναι η ψυχολογία ενός ανθρώπου πού εργάζεται σε ένα τέτοιο πλαίσιο;
«Δεν μπορείς να προγραμματίσεις τίποτα. Από τις 20 του κάθε μήνα αναρωτιέσαι αν θα δουλέψεις τον επόμενο. Υπάρχουν άνθρωποι νέοι, μεγάλοι, με υποχρεώσεις, με παιδιά. Ο καθένας όμως που εργάζεται δικαιούται να ξέρει αν θα βρίσκεται στη θέση του την επόμενη εβδομάδα. Υπάρχει κόσμος που μας μιλάει άσχημα γιατί θεωρεί ότι είμαστε μόνιμοι και μας παίρνει και εμάς η μπάλα. Προφανώς δε θα εξηγήσω στον καθένα υπό ποιο καθεστώς βρίσκομαι εκεί. Ήμουν ταμείο, εάν γινόταν κάποιο μείον, από την τσέπη μου θα το έβαζα. Ήμουν 8ωρο, ξυπνούσα κάθε μέρα στις 05:30, για να είμαι 07:15 εκεί, να φτιάξω το ταμείο μου. Την είχα μάθει καλά τη δουλειά μου, να εξυπηρετώ τον κόσμο σωστά και γρήγορα. Δεν με νοιάζει η κούραση. Αλλά αυτό το να μην ξέρεις τι θα σου ξημερώσει; Δεν μπορώ να το ακούω αυτό το “Ας έχω τουλάχιστον τη δουλίτσα μου”. Το άκουσα πολλές φορές από συναδέλφους και λέω “μα καλά, έχεις πληρώσει τόσες εισφορές, έχει τόση προϋπηρεσία και πια κανένα δικαίωμα και μόνο αυτό βρίσκεις να πεις;”. Εντάξει, από όλους μπορεί να έχει ειπωθεί το “να έχουμε τη δουλειά μας” αλλά θέλω να με σέβονται, να σέβονται τους εργαζόμενους».
Σύμφωνα με την κ. Λαζαροπούλου «Δεν υπάρχουν επίσημα ποσοτικά στοιχεία. Ο κλάδος των εταιρειών παροχής υπηρεσιών, οι οποίες στη πραγματικότητα παρέχουν εργαζόμενους, δεν αποτελεί αναγνωρισμένο κλάδο της οικονομίας. Οι υπηρεσίες του Υπουργείου Εργασίας αγνοούν ή φαίνεται να αγνοούν το θέμα. Τα ποσοτικά στοιχεία που παρέχουμε προέρχονται από τη συλλογή δεδομένων των Συλλόγων Εργαζομένων με αυτό το καθεστώς (ΣΥΔΑΠΤΤ). Υπολογίζεται ότι περίπου το 10% των εργαζομένων στον Χρηματοπιστωτικό Τομέα απασχολούνται με αυτό το καθεστώς, δηλαδή περίπου 5.000 εργαζόμενοι. Το φαινόμενο έχει εξαπλωθεί σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, π.χ. Ενέργεια, Τουριστικός κλάδος. Δεν έχει ομοιόμορφη κατανομή μεταξύ των κλάδων ούτε μεταξύ των επιχειρήσεων του ίδιου κλάδου».
Πολλές είναι οι επιπτώσεις για τους εργαζόμενους όπως «οι διακρίσεις και ανισότητες αμοιβών. Οι εργαζόμενοι μέσω εργολάβου έχουν απολαβές μικρότερες του τακτικού προσωπικού. Επειδή στις οικονομικές απολαβές αθροίζονται όλες οι παροχές σε είδος και χρήμα, (δώρα, κατασκηνώσεις, άδειες αιμοδοσίας) αλλά και η μισθολογική εξέλιξη λόγω υπηρεσιακής εξέλιξης, οι διαφορές μπορεί να είναι της τάξης του 100% ή του 200%». Οι παραπάνω διαπιστώσεις αφορούν τον Χρηματοπιστωτικό Τομέα αλλά η πραγματικότητα είναι ίδια ή παρόμοια και στους υπολοιπους τομείς της οικονομίας.
Ο δικηγόρος-εργατολόγος κ. Παλαιολόγος Παλαιολόγος ισχυρίζεται «Είναι ο χαρακτήρας του κράτους πια να λειτουργεί με εργολαβίες. Σας θυμίζω τη συζήτηση που γινόταν το 2010-11-12 για τον μεγάλο δημόσιο τομέα και του κόστους του δημοσίου. Τι κάνει το δημόσιο και η Ευρωπαϊκή Ένωση -γιατί από την ΕΕ ξεκινάει το πρόβλημα-; Σου λέει λοιπόν “μην προσλαμβάνεις προσωπικό γιατί κάνεις ελλειμματικό το δημόσιο, κάνε συμβάσεις πρόσληψης, εάν δεν έχεις λεφτά βρες, δεν βρίσκεις; πάρε επιχορηγήσεις από 30% έως 100% από ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το ΕΣΠΑ”. Δηλαδή το σύστημα αυτό πριμοδοτείται και περνάει σε μια φιλοσοφία που λέει ότι κυρίως στο χαμηλό εργατικό δυναμικό το κόστος του κράτους πρέπει να είναι μηδαμινό».
Ο υφυπουργός Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Νάσος Ηλιόπουλος δηλώνει στην Popaganda ότι «στόχος μας είναι να κλείσουμε τελείως το πεδίο για τους εργολάβους σε αυτούς τους τομείς.»
Εκεί που οι εργολαβίες κάνουν θραύση είναι οι τομείς φύλαξης, καθαριότητας και σίτισης. Γι’ αυτό τον λόγο σε δύο φάσεις, το 2016-2017 δημιουργήθηκε νομοθετικό πλαίσιο όπου στους τομείς αυτούς επιτρέπεται η σύναψη ατομικών συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου για καθαριότητα, φύλαξη και σίτιση στο δημόσιο. Ο υφυπουργός Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Νάσος Ηλιόπουλος δηλώνει στην Popaganda ότι «στόχος μας είναι να κλείσουμε τελείως το πεδίο για τους εργολάβους σε αυτούς τους τομείς. Με όρους δημοσίου συμφέροντος η εργολαβία είναι έγκλημα καθώς και οι εργαζόμενοι είναι με χειρότερους όρους αλλά και η υπηρεσία είναι πιο ακριβή για το δημόσιο. Οι ατομικές συμβάσεις επειδή είναι ορισμένου χρόνου δεν πέφτουν στον κανόνα 1:1, οπότε επιτρέπονται. Επίσης, καταφέραμε να περάσουμε νόμο σύμφωνα με τον οποίο όποιος παραβιάζει εργατική νομοθεσία δεν παίρνει δημόσια χρηματοδότηση, όσοι έχουν τρία πρόστιμα και πάνω πλέον δεν μπορεί να μπει σε δημόσιο έργο. Επίσης, αποκλείονται από συγχρηματοδοτούμενους πόρους όπως τα ΕΣΠΑ. Επιπλέον, υπάρχει κάτι άλλο ριζικό που περάσαμε μέσα στο 2018 και χρειάστηκε να “παίξουμε ξύλο” με τον ΣΕΒ για αυτό. Επειδή ειδικά τα μεγάλα τεχνικά έργα πάντα σπάνε σε εργολάβους που πάνε σε υπερ-εργολάβους δημιουργείται μια αλυσίδα που φτάνει στο τέλος του ορίζοντα. Πολλές φορές ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας βαράει πιστόλι αφήνοντας απλήρωτους εργαζόμενους και ασφαλιστικούς φορείς. Μέχρι τώρα οι εργαζόμενοι έπρεπε να πάνε στα δικαστήρια αυτόν τον συγκεκριμένο για να καταφέρουν να πληρωθούν. Πλέον, υπάρχει συνευθύνη καθολική σε όλη την αλυσίδα. Έτσι βοηθάς τον εργαζόμενο αλλά και συνολικά την αγορά γιατί αναγνωρίζεται ο σωστός επιχειρηματίας που δε θα συνεργαστεί με κάποιον που κανιβαλίζει το εργατικό δίκαιο».
Το ερώτημα είναι άλλο. Εφόσον η σύναψη ατομικών συμβάσεων είναι μια επιλογή της εταιρείας, του ευρύτερου δημόσιου τομέα ή της ιδιωτικής, και όχι υποχρέωση της, η διοίκηση θα την επιλέξει; Μιλάμε για Α.Ε. που στο κάτω κάτω της γραφής εφόσον της επιτρέπεται από το νομοθετικό πλαίσιο θα επιδιώξει το μέγιστο δυνατό κέρδος της. Πρόσληψη πάντως στην επιθεώρηση εργασίας έχει να γίνει από το 2000, οπότε είναι μάλλον αυτονόητο ότι ο δημόσιος ελεγκτικός μηχανισμός πάσχει. Ο κ. Τάκης Παντέλης, μέλος του σωματείου εργαζομένων στο Θριάσειο Νοσοκομείο και μέλος της ΠΟΕΔΗΝ εξηγεί «Όταν πέρασε το νομοθετικό πλαίσιο για σύναψη ατομικών συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου οι εργολάβοι προσέφυγαν στα δικαστήρια καταγγέλλοντας ότι αδικούνται γιατί μένουν εκτός ανταγωνισμού. Ορισμένα δικαστήρια τους δικαίωσαν, άλλα όχι. Είναι πάντως προκλητικό για τον κοινό νου ότι παρότι νοσοκομεία έφεραν στοιχεία που αποδείκνυαν ότι με τις ατομικές συμβάσεις μπορούν να έχουν κέρδος από 100.000 €-800.000 €, δηλαδή είναι προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος, ενώ οι ίδιοι οι εργαζόμενοι μπορούν να έχουν αύξηση μισθού από 200 €-350 €, τα δικαστήρια έβγαλαν αποφάσεις υπέρ των εργολάβων. Έτσι προσφύγαμε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο που δικαίωσε το ελληνικό δημόσιο καθώς κατέληξε ότι με την απόφαση των νοσοκομείων να συνάψουν συμβάσεις εργασίας δεν παραβιάζονται οι αρχές της ίσης μεταχείρισης, της διαφάνειας και της αναλογικότητας. Η απόφαση είναι δεσμευτική από εδώ και πέρα, το θέμα έχει παγώσει σε όσα νοσοκομεία έχουν ήδη απόφαση υπέρ των εργολάβων και πλέον περιμένουμε την αναστολή της εκτέλεσης. Πάντως για εμάς οι ατομικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου είναι ένα μεταβατικό στάδιο για να φύγουν οι ζημιογόνοι εργολάβοι και ζητάμε να επιστρέψουμε στο καθεστώς προσλήψεων στο δημόσιο».
Όπως και να ‘χει, μέχρι να ολοκληρωθεί η έρευνα για το ρεπορτάζ, η Μ. γύρισε στο ταμείο της. Δεν έχει υπογράψει ακόμη με την εργολαβική εταιρεία, την ενημέρωσαν πως θα είναι άλλη, καινούρια, γεγονός που προβληματίζει για αυτό το γαϊτανάκι εταιρειών-εργολάβων. Η Μ. μέσα σε ένα 1,5 χρόνο έχει βρεθεί υπάλληλος σε τρεις διαφορετικές εταιρείες που την «νοικιάζουν» στον ΕΛΤΑ. Έτσι λοιπόν θα συνεχίσει να εξυπηρετεί το κοινό ελπίζοντας ότι θα αργήσει να λάβει το επόμενο sms που θα την πληροφορεί ότι η «συνεργασία» τους έληξε.
