Πέμπτη απόγευμα στο εργαστήριο της σχολής χημικών μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Φοιτητές και φοιτήτριες με άσπρες ποδιές κάνουν πειράματα, καταγράφουν τα αποτελέσματα, συζητούν με τους καθηγητές. Πάνω στο κεντρικό τραπέζι, τέσσερα μπουκαλάκια με ανοιχτόχρωμο παχύρρευστο υγρό και όμορφη ετικέτα πλαισιώνονται από βραβεία. «Θέλετε να δοκιμάσετε;», ρωτούν οι φοιτητές τους επισκέπτες. Πρόκειται για το Avoyog, το smoothie που κατέκτησε πρόσφατα την πρώτη θέση τόσο στον ελληνικό, όσο και στον ευρωπαϊκό, διαγωνισμό καινοτόμων προϊόντων διατροφής με οικολογικό χαρακτήρα Ecotrophelia.
Η ιδέα για το σχεδιασμό και την ανάπτυξη του Avoyog προέκυψε τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν μια ομάδα πεμπτοετών φοιτητών της σχολής – η Ελένη Παρασκευοπούλου, η Ειρήνη Παπαμιχαήλ, η Ζαχαρούλα-Μαρία Ξανθού και η Εύη Σαραντάκου – μαζί με τη Βάνα Ανδρέου υποψήφια διδάκτορα και την Δρ. Έφη Δερμεσονλούογλου ως επιβλέπουσες, αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα προϊόν που δεν υπήρχε στην ελληνική αγορά. «Σκεφτήκαμε, λοιπόν, να φτιάξουμε smoothie, καθώς το συγκεκριμένο ρόφημα έχει μεγάλη ζήτηση στο εξωτερικό, μόνο που εμείς θα δοκιμάζαμε να του δώσουμε ελληνικό χαρακτήρα», εξηγεί η Ελένη.
Ζαχαρούλα-Μαρία Ξανθού, Ειρήνη Παπαμιχαήλ, η υποψήφια διδάκτωρ Βάνα Ανδρέου, η Ελένη Παρασκευοπούλου μαζί με Δρ. Έφη Δερμεσονλούογλου και τον καθηγητή Πέτρο Ταούκη και, φυσικά, τα βραβεία των διακρίσεών τους
Ως βασικά υλικά, επιλέχθηκαν το αβοκάντο που παράγεται σε αρκετά μεγάλη ποσότητα στην Κρήτη και ο ορός στραγγιστού γιαουρτιού. Στη συνέχεια, προστέθηκαν πρεβιοτικές ίνες και φυσικό αντιοξειδωτικό εκχύλισμα, προκειμένου να ενισχυθεί η διατροφική αξία. Έπειτα, ξεκίνησε η επεξεργασία του μείγματος, ώστε να αυξηθεί η διάρκεια ζωής του για τον καταναλωτή, χωρίς όμως να αλλοιωθεί η γεύση και τα θρεπτικά συστατικά. Και, τέλος, σχεδιάστηκε μια θελκτική συσκευασία. Η διαδικασία δεν ήταν εύκολη, εφόσον απαιτήθηκε συνεχής προσπάθεια επί μήνες, αλλά, χάρη στην αφοσίωση της ομάδας, τον Ιούνιο το Avoyog ήταν έτοιμο: ένα ρόφημα νόστιμο, υγιεινό, το οποίο, μάλιστα, υπήρχε διαθέσιμο σε τρεις γεύσεις: βασική, ακτινίδιο και μήλο, βατόμουρο. Και για όσους θα το προτιμούσαν πιο γλυκό, ετοιμάστηκε και μια τέταρτη εκδοχή, με εκχύλισμα από το φυτό στέβια.
Το σημαντικότερο, ωστόσο, ήταν ότι το Avoyog διαθέτει ορισμένα χαρακτηριστικά που το διαφοροποιούσαν από τα τρόφιμα που βρίσκει κανείς στην αγορά: «Πρώτον, το αβοκάντο ως βασικό υλικό, το οποίο, παρότι είναι πολύ θρεπτικό, δεν είχε χρησιμοποιηθεί στην παρασκευή αντίστοιχων προϊόντων, διότι είναι εξαιρετικά ευαίσθητο κατά την επεξεργασία και, συνεπώς, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Δεύτερον, ο ορός στραγγιστού γιαουρτιού που παρέμενε κι εκείνος αρκετά αναξιοποίητος εμπορικά. Τρίτον, η παστερίωση με υψηλή πίεση αντί για υψηλή θερμοκρασία, δηλαδή μια καινοτόμο μέθοδο που δίνει τη δυνατότητα να διατηρούνται η γεύση και η διατροφική αξία. Τέταρτον, το χαμηλό κόστος του τελικού προϊόντος», εξηγεί η Ειρήνη.
Όλα αυτά άνοιξαν το δρόμο για την παρουσίαση του Avoyog στον ελληνικό διαγωνισμό Ecotrophelia, που διοργανώνεται σε ετήσια βάση από το Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων και βραβεύει ομάδες φοιτητών από τα πανεπιστήμια της χώρας οι οποίες έχουν σχεδιάσει και αναπτύξει καινοτόμα τρόφιμα με υψηλό όφελος για τον ανθρώπινο οργανισμό και χωρίς αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον. Φέτος, λοιπόν, το Avoyog κατέκτησε την πρώτη θέση ανάμεσα σε δεκαπέντε συμμετοχές. «Κι εκεί, ξεκίνησε το ακόμη πιο δύσκολο στάδιο, καθώς χρειάστηκε να παραγάγουμε το smoothie σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες – κάτι που πραγματοποιήθηκε έξω από το εργαστήριο και με τη χρήση του μηχανολογικού εξοπλισμού της ελληνικής βιομηχανίας τροφίμων πλέον – και να το παρουσιάσουμε στον αντίστοιχο ευρωπαϊκό διαγωνισμό».
«Καινοτόμο προϊόν είναι εκείνο που πλησιάζει την ουτοπία»
Στο μεταξύ, δεν είναι η πρώτη φορά που φοιτητές της σχολής χημικών μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου αποσπούν σημαντικές βραβεύσεις για τα καινοτόμα τρόφιμα τα οποία έχουν δημιουργήσει. Το εργαστήριο διαθέτει ένα αξιόλογο ιστορικό διακρίσεων τα τελευταία χρόνια. «Πρόκειται για ένα από τα πρώτα ιστορικά εργαστήρια της σχολής», αναφέρει ο καθηγητής κ. Πέτρος Ταούκης. «Η σχολή χημικών μηχανικών συμπλήρωσε φέτος εκατό χρόνια λειτουργίας, όσα ακριβώς και το εργαστήριο χημείας και τεχνολογίας τροφίμων. Η σημερινή ονομασία του, βέβαια, καθιερώθηκε τη δεκαετία του ’60, με επιτυχημένη συμβολή τόσο στην εκπαίδευση όσο και την έρευνα. Και η έρευνα είναι πάντα συνώνυμη της πρωτοτυπίας και της καινοτομίας».
Ποιος είναι, όμως, ο ορισμός του καινοτόμου τροφίμου σήμερα; «Καινοτόμο τρόφιμο είναι εκείνο που πλησιάζει την … ουτοπία: Να διαθέτει την υπέροχη γεύση των φρέσκων πρώτων υλών, εξαιρετικά υψηλή διατροφική αξία, απεριόριστη διάρκεια ζωής, ευκολία στη χρήση, εγγυημένη ασφάλεια για τον καταναλωτή, να μη βλάπτει το περιβάλλον – και όλα αυτά χωρίς να έχει υποστεί επεξεργασία. Φυσικά, κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο, αλλά κάθε προϊόν με αυτά τα χαρακτηριστικά στο μέγιστο δυνατό βαθμό θεωρείται καινοτόμο». Ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη νέων τροφίμων, όπως εξηγεί ο κ. Ταούκης, αποτελεί μια ιδιαίτερα σύνθετη διαδικασία. Σε αρκετές περιπτώσεις, ακολουθείται η προσέγγιση «cook and look», κατά την οποία, μέσω της δοκιμής και της παρατήρησης, εξάγονται τα ανάλογα συμπεράσματα που οδηγούν στο επόμενο στάδιο. Ωστόσο, ο ίδιος προτρέπει τους φοιτητές να ακολουθήσουν την αντίθετη πορεία: Να κατανοήσουν πρώτα στο μέγιστο δυνατό βαθμό τις επιστημονικές αρχές που διέπουν τον συγκεκριμένο τομέα και, στη συνέχεια, να τις εφαρμόσουν κατά την έρευνα. Έτσι, μειώνονται κατά πολύ οι απαιτούμενες δοκιμές και η διαδικασία γίνεται ταχύτερη και πιο αποτελεσματική.
H Ariane Andres, πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού «Ecotrophelia Europe 2017» και οι δημιουργοί του «Avoyog», Έφη Δερμεσονλούογλου, Ζαχαρούλα-Μαρία Ξανθού, Ελένη Παρασκευοπούλου, Ειρήνη Παπαμιχαήλ, Βάνα Ανδρέου, Εύη Σαραντάκου, την ημέρα της βράβευσης στο Λονδίνο.
Από το 2011, που διοργανώνεται ο ελληνικός διαγωνισμός Ecotrophelia, οι σπουδαστές του εργαστηρίου χημείας και τεχνολογίας τροφίμων του Μετσόβιου Πολυτεχνείου όχι μόνο παίρνουν μέρος, αλλά διακρίνονται κάθε χρονιά. Φέτος, ήταν η δεύτερη φορά που ομάδα από το εργαστήριο κατέκτησε την πρώτη θέση και άνοιξε ο δρόμος για τη συμμετοχή στον αντίστοιχο ευρωπαϊκό διαγωνισμό. «Υπάρχουν αρκετά ακαδημαϊκά εργαστήρια στην Ελλάδα, τα οποία έχουν καταφέρει να γίνουν ανταγωνιστικά διεθνώς, παρά τους δύσκολους όρους και τους περιορισμένους οικονομικούς πόρους με τους οποίους συχνά λειτουργούν», τονίζει ο κ. Ταούκης. «Οι φοιτητές μας, αν και δεν εργάζονται πάντα υπό τις ευνοϊκότερες συνθήκες άλλων ευρωπαϊκών χωρών, πετυχαίνουν να στέκονται ισάξια και συχνά να υπερέχουν των ευρωπαίων συναδέλφων τους».
Γεύση + Θρεπτικά συστατικά + Οικολογικός χαρακτήρας = Επιτυχία
Τρίτη 21 Νοεμβρίου, λοιπόν, οι δημιουργοί του Avoyog ταξίδεψαν στο Λονδίνο για να παραστούν στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό Ecotrophelia. Εκεί, συμμετείχαν φοιτητικές ομάδες από άλλες δεκαπέντε χώρες, ενώ την κριτική επιτροπή αποτελούσαν εικοσιένα άτομα από τον ακαδημαϊκό χώρο και τον βιομηχανικό τομέα. «Ήταν μια αρκετά αγχωτική εμπειρία, ιδίως όταν κληθήκαμε να παρουσιάσουμε το ρόφημα μπροστά στους κριτές και εκείνοι μάς έθεσαν δύσκολες ερωτήσεις, εντοπίζοντας, μάλιστα, και κάποιες ατέλειές του», αφηγείται η Ελένη. «Επιπλέον, τα προϊόντα των άλλων χωρών ήταν εξαιρετικά προσεγμένα και, κατά συνέπεια, ο ανταγωνισμός υψηλός», συμπληρώνει η Ειρήνη. «Οι πιο “επικίνδυνοι” ανταγωνιστές μας ήταν οι φοιτητές από τη Βρετανία που είχαν δημιουργήσει ένα σούσι φτιαγμένο από λαχανικά και εκείνοι από τη Σλοβενία που είχαν παρασκευάσει επίσης smoothie, αλλά με βάση τον ορό γάλακτος-τυριού». Οι κριτές, ωστόσο, ανέδειξαν την ελληνική ομάδα στην πρώτη θέση, ενώ τη βρετανική και τη σλοβενική στη δεύτερη και την τρίτη αντίστοιχα. «Μάλιστα, σε κάποια στιγμή ανέφεραν ότι φέτος βράβευσαν για πρώτη φορά τόσο νόστιμο προϊόν, χωρίς εμείς να ξέρουμε ακόμη ότι … εννοούσαν το δικό μας», θυμάται η Ελένη γελώντας.
Σήμερα, οι τέσσερις φοιτήτριες επισημαίνουν ότι το βασικό όφελος που αποκόμισαν από τη δημιουργία του Avoyog ήταν ότι είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν όλα τα στάδια ανάπτυξης ενός νέου προϊόντος από τη σύλληψη της αρχικής ιδέας έως το σχεδιασμό της τελικής συσκευασίας.
Το ερώτημα που προκύπτει, ωστόσο, είναι: Θα τις ενδιέφερε άραγε να το προωθήσουν στην αγορά, ώστε να φτάσει στον καταναλωτή; «Αυτός είναι ο απώτερος στόχος μας», απαντούν, «αλλά κάτι τέτοιο πρέπει να γίνει με προσεκτικά βήματα. Σε αυτή τη φάση, βελτιώνουμε λίγο ακόμη τα χαρακτηριστικά του, το προσφέρουμε για δοκιμή σε χρήστες ποικίλων προτιμήσεων και μακάρι να καταφέρουμε μελλοντικά να το τοποθετήσουμε στο ράφι». Στο μεταξύ, εξίσου σημαντικό είναι να συνεχίσουν να παράγονται καινοτόμα τρόφιμα μέσα στα ακαδημαϊκά εργαστήρια και στις επόμενες χρονιές. Οι δημιουργοί του Avoyog, πάντως, δεν δείχνουν να ανησυχούν για αυτό, καθώς, όπως αναφέρουν, οι καινούριοι σπουδαστές φέρνουν πάντα τις δικές τους ιδέες, η προσπάθεια δεν σταματά ποτέ και εκείνο που χρειάζεται κυρίως είναι σκέψη out of the box. «Σε κάθε περίπτωση, θα πρότεινα να υπάρχει περισσότερη εμπιστοσύνη και λιγότερη αυστηρή κριτική απέναντι στο ελληνικό πανεπιστήμιο», επισημαίνει ο κ. Ταούκης. «Διότι η κριτική είναι χρήσιμη όταν γίνεται με εποικοδομητικό τρόπο, αλλά συχνά τείνει να γίνεται άδικη και υπερβολική».
«Εξάλλου, τέτοιες διακρίσεις τη διαψεύδουν», προσθέτει η ομάδα, «ενώ, παράλληλα, δίνουν ώθηση και σε άλλους νέους της χώρας να προσπαθήσουν για κάτι αντίστοιχο».
