Το αποκατεστημένο άγαλμα λάμπει στον Βοτανικό κήπο του Ναυπλίου. Τα ιώδη (purple/μοβ) άνθη από τις γιακαράντες, συντροφιά με τα κυπαρίσσια και τα πεύκα που όταν πρωτοστήθηκε ο ανδριάντας δεν υπήρχαν, δημιουργούν ένα τοπίο εσωτερικής πληρότητας. Η φωτογραφία ελήφθη εκ μέρους μου κατά τη διάρκεια σχολικής εκδρομής αρχές Ιουνίου
Σχεδιάζω, άρα υπάρχω
Η επιλογή του Κολοκοτρώνη ως σύμβολο/σήμα της POPΔGΔΝDΔ.GR δεν συμπίπτει μόνο με την ομώνυμη οδό που βρίσκονται τα γραφεία μας. Άλλωστε λίγοι το γνωρίζουν. Ο λόγος που επιλέχθηκε ο καβαλάρης ΘΚ ήταν ότι υιοθετείται με αυτό τον τρόπο εκ μέρους μας, τους «προπαγανδιστές της ποπ κουλτούρας», ένας εμβληματικός εθνικός ήρωας, ένας ηγέτης που μιλάει για ελευθερία και αγώνες. Η «χειρονομία» είναι από μόνη της ποπ. Αλλάζοντας το «πλαίσιο» μιας οπτικής ανάγνωσης του «σημαίνον» με φουλ στερέοτυπα, – όπως αλλάζουμε θέση στα μπιμπελό των ελληνικών σπιτιών – αλλάζουμε το «σημαινόμενο». Η εποχή των ηρώων στην Ελλάδα δείχνει να έχει ξεχαστεί. Η υπενθύμισή μας αυτή τονώνει μια «προοπτική», είτε προς τα δυτικά είτε προς τα αριστερά, είτε προς Bar Galaxy στη στοά της Σταδίου που δείχνει ο δείκτης του χεριού τού Κολοκοτρώνη.
Η γραμμική απόδοση της σιλουέτας έγκειται και ακολουθεί τη βασική λογική της οπτικής «ανάγνωσης» σε όλα τα μεγέθη, αναλύσεις και έθνη – φαίνεται ξεκάθαρα ότι πρόκειται για ήρωα του 19ου αι. Οι περισσότερες πλατείες στην Ευρώπη (και αλλού) διαθέτουν έναν Έφιππο ήρωα ή Ηγεμόνα. Απ’ την άλλη, εκμεταλλευτήκαμε το γεγονός ότι κανένα άλλο «προϊόν» εν Ελλάδι δεν χρησιμοποιεί υπαρκτές «φόρμες» έμπλεες συμβολισμού σε τέτοιο βαθμό. (Σπάνια, αλλά πετυχημένα, συμβαίνει όταν αντλεί από την εικονογραφία της ιστορίας μας, όπως πχ. το logo της Alpha Bank βασισμένο στο τετράδραχμο της Αίγινας, ή η κουκουβάγια για τον Οργανισμό Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, επίσης παρμένο από αθηναϊκό νόμισμα).
Το παραπάνω εισαγωγικό κειμενάκι συντάχθηκε τον περασμένο μήνα με αφορμή την υποψηφιότητα της Popaganda.gr για τα Ermis Awards στην κατηγορία Σήμα/Λογότυπο. Στο μυαλό μου είχα ως Εγγονοπουλική «Λάρισα», τη σημερινή χιπστερική σφηκοφωλιά με τα πολλά «αμούστακα» μούσια, τατού και crash test για τα καλύτερα σουβλάκια. Κάθε τέτοια «Λάρισα» για κάθε έναν «Υδραίο στρατηγό» είναι κάτι σαν εξωγήινη αποικία που ψιλοκαταλαβαίνει την γλώσσα της (για συννενόηση) αλλά όχι και τόσο το νόημά της. Ο πραγματικός στρατηγός στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι από την Ύδρα, αλλά από το Λιμποβίσι Αρκαδίας, γιός του καπεταναίου κλέφτη Κωνσταντή και απέκτησε αυτόν τον τίτλο de facto. Από ένα άλλο νησί όμως, την Τήνο, είναι ο μοναδικός γλύπτης Λάζαρος Σώχος που δημιούργησε το πρόπλασμα για την χύτευση των δύο έφιππων ανδριάντων του Κολοκοτρώνη, του Ναυπλίου αρχικά (1901) και της οριστικής πρωτεύουσας του Νεοελληνικού κράτους Αθήνα, στη συνέχεια (1904).
Καρτ-ποστάλ από τα αποκαλυπτήρια στο Ναύπλιο. Έκδοση της Ελληνικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας (μετ. ΕΛΤΑ)
Ναύπλιο,1901. Ο χορηγός του βάθρου, εφέτης Νικ. Γ. Κωστάκης σύμφωνα με δημοσίευμα της εποχής, ενώ είχε συντελέσει τα μέγιστα για τον έρανο της χύτευσης και πλήρωσε ο ίδιος το μαρμάρινο βάθρο, εντούτοις δεν προσκλήθηκε στα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα(!). Στο τηλεγράφημα που έστειλε από την Κέρκυρα στον Βασιλέα Γεώργιο Α’, ανήμερα της εορτής της Α.Ε., δεν εκδηλώνει την πικρία του. Αρχείο της ΕΡΤ και m;esv http://www.argolidablogs.gr/City_of_Nafplio.com/2013/10/
Το γλυπτό με τη βάση του στην αρχική του θέση στην Αθήνα, Σταδίου και Κολοκοτρώνη, πριν τη διαμόρφωση της πλατείας της Παλαιάς Βουλής, πριν το 1950. Από το Αρχείο της ΕΡΤ και για την αντιγραφή από http://s366.photobucket.com/
Όχι άλλο αποδόμηση, όχι άλλες περικεφαλαίες
Στο κατατοπιστικό και μακροσκελές ποστ του φιλόλογου Αλέξη Τότσικα με tag κολοκοτρώνης-θεόδωρος στο site της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας και Πολιτισμού διαβάζουμε τα παρακάτω: «“Οι Χρυσοβιτσιώται, Λιμποβιστώται και οι Αρκουδορρεματίται επήγαν και επολέμησαν εις του Ντάρα τον Πύργο 6.000 Τούρκους… Αυτοί εχαλάσθησαν [σκοτώθηκαν/τραυματίστηκαν] και εγλύτωσε ο Μπότσικας…”. Το επεισόδιο είναι μαρτυρημένο. Και ο Δήμος Μπότσικας είναι ο γενάρχης της οικογένειας. Αναφέρεται ο γιος του Ιωάννης, γεροδεμένος άνδρας, με γλουτούς γεμάτους. Ένας Αλβανός [Αρβανίτης στο Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής Φυλής από τα 1770 έως τα 1836, υπαγόρευσε ο Θεόδωρος Κωνσταντίνου Κολοκοτρώνης, Γ. Τερτσέτη, Αθήνησιν Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846 / παραπομπή wikipedia] μόλις τον είδε, είπε: “Βρε, τι μπιθεκούρας είναι αυτός!“. Το νόημα αυτής της λέξης αποδίδει η ελληνική λέξη Κολοκοτρώνης», [κώλος σαν κοτρώνι].
Ήταν ή δεν ήταν αρβανίτης ή αρβανίτικης καταγωγής ο μέγιστος του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα των Ελλήνων; Ποιά η σημασία στην εθνική αφήγηση, τότε και τώρα; «Από έγγραφα της εποχής ήταν γνωστό πως ο Σώχος, αφού έκανε την απαραίτητη έρευνα, επιθυμούσε να φιλοτεχνήσει τον Κολοκοτρώνη με την αυθεντική του μορφή ασκεπή, χωρίς κάλυμμα κεφαλιού, προκειμένου να φαίνεται η γνωστή του χαίτη, όπως φαίνεται και στο γνωστό μας πεντοχίλιαρο, που εκδόθηκε το 1984. Οι πιέσεις όμως ήταν έντονες, διότι η Επιτροπή λαχταρούσε έναν επιβλητικό ήρωα και όχι έναν απλό πολεμιστή, πόσο μάλλον με μακριά μαλλιά και ξυρισμένο εμπρός το κεφάλι, πράγμα που συνήθιζαν οι Αρβανίτες. Έτσι αναγκάζουν το γλύπτη να φορέσει στο Γέρο περικεφαλαία και μάλιστα βαριά, αρχαιοπρεπή, και έτσι τελικά ο ήρωας απέκτησε την εντυπωσιακή και όλο μεγαλείο περικεφαλαία του», (Αλέξης Τότσικας, βλ. πρ.).
Η β΄ έκδοση του 5χίλιαρο (α΄ 1984) απεικονίζει τον Κολοκοτρώνη με «τουρμπάνι», μια «μπαντάνα» όμοια με αυτή των ερυθροδερμων της Β. Αμερικής και άλλων «ιθαγενών» της Ανατολίας και σίγουρα σύνηθη πρακτική των Βαλκανίων. Το σχέδιο του βασίστηκε σε σειρά λιθογραφιών του Karl Krazeisen, 1828.
Τον προηγούμενο μήνα, στο τυπογραφείο Πλέτσας-Κάρδαρη πήρε το μάτι μου σε παλέτα μια ντάνα με «σώματα» βιβλίων που ξέμειναν χωρίς εξώφυλλα. Με την ίδια γραμματοσειρά της Popaganda (Neutraface Display Titling). Από το πλαστικό περιτύλιγμα διάβαζα την πρώτη σελίδα με τα στοιχεία της έκδοσης: Keith Sturgess, Wandering in Nafplion – A Lover’s Guide, Peloponnesian Folklore Foundation, Nafplion, 2014. Πήρα ένα αντίτυπο και άρχισα το ξεφύλλισμα. Με τέτοιο τίτλο, ή καλύτερα υπότιτλο σαν το lover’s guide υποψιάστηκα ότι αυτό που θα κρύβεται σε ένα τέυοι βιβλίο θα είναι αντάξιο της εξιστόρησης των βρετανών περιηγητών για τα του τόπου μας. Το βιβλίο είναι καταπλητικτό, τα φτωχά αγγλικά μου δεν με εμπόδισαν να κατανοήσω την ουσία και το νόημα του κειμένου. Ο βρετανός συνταξιούχος καθηγητής και φιλόλογος εγκατεστημένος εδώ και 15 χρόνια στο Ναύπλιο, εκτός από πνευματώδης, αυτοσαρκαστικός, καλλιεργημένος είναι και βαθιά κατατοπισμένος για την ελληνική ιστορία, κοινωνία και ιδιορρυθμία. Το κεφάλαιο 6 έχει τίτλο: Two Heroes, Four Helmets. Αναφέρεται βεβαίως-βεβαίως στους Θ. Κολοκοτρώνη – Λόρδο Βύρωνα και τις περικεφαλαίες / κράνη τους. Στις σελίδες λοιπόν αυτές αποκαλύπτεται με κινηματογραφικό σασπένς και αφηγηματική δεινότητα σαν ντοκιμαντέρ του BBC, η προέλευση, εξέλιξη και αιτιολόγηση γιατί ο Κολοκοτρώνης (που μας απασχολεί εδώ) «δημιούργησε» ή καλύτερα διόγκωσε και καλλιέργησε ο ίδιος τον «μύθο» του στρατηλάτη, με αποκορύφωμα την περικεφαλαία που στην ουσία πρόκειται για δική του έμπνευση (και εκτίθεται δίπλα σε εκείνη του Βύρωνα στην Παλαιά Βουλή).
Δ-756 ΝΑΥΠΛΙΟΝ, Ανδριάς Θ. Κολοκοτρώνη. Καρτ-ποστάλ “Delta”, αρχές του ’50.
Μεταφορά στη σημερινή του θέση, Αθήνα 1954.
«Ο Σώχος για να αποδώσει τον Κολοκοτρώνη μελέτησε τα πρόσωπα των εν ζωή συγγενών του, διάβασε τα απομνημονεύματά του, είδε τη φορεσιά και τον οπλισμό του, που διατηρούνται στο Εθνικό Μουσείο, και μελέτησε ακόμη και την ιπποσκευή του. […] O “Γέρος του Mοριά” παριστάνεται έφιππος με το αριστερό χέρι να κρατάει τα ηνία του αλόγου και με το δεξί να δείχνει προς τα εμπρός. Tο σύνολο του έργου είναι επιβλητικό και η αγέρωχη μορφή του Κολοκοτρώνη αποπνέει μνημειακότητα. Ο Κολοκοτρώνης ευθυτενής ιππεύει αρσενικό άλογο, κρατά με το αριστερό χέρι τα χαλινάρια και με το δεξί τεντωμένο δείχνει μπροστά. Το κεφάλι του Κολοκοτρώνη είναι στραμμένο προς τα αριστερά. Όλη η ένταση της σύνθεσης συγκεντρώνεται στο δείκτη του δεξιού χεριού, που είναι τεντωμένος ίσια μπροστά. Το κεφάλι στρέφεται στους άλλους αγωνιστές, τους δείχνει το στόχο που πρώτος έχει αντιληφθεί, τους δείχνει σαν στρατηγός τον εχθρό, που πρέπει να πολεμήσουν. Όλη η στάση του εκφράζει δύναμη, ορμή και αποφασιστικότητα. Ο δείκτης του χεριού χαράσσει συμβολικά το δρόμο μπροστά, δείχνει το μέλλον. Εκφράζει το όραμα της ελευθερίας που κατακτιέται με αγώνες και θυσίες. Ο Κολοκοτρώνης παρουσιάζεται με μακριά μαλλιά που πέφτουν κυματιστά στους ώμους του και με μακρύ παχύ μουστάκι. Φορά πλούσια φουστανέλα, φαρδυμάνικη πουκαμίσα, φαρδύ ζωνάρι με τα άρματά του, μεγάλο τοξωτό σπαθί που κρέμεται αριστερά. Κάθεται σε στολισμένη σέλα, πατά σε αναβολείς και φορά σπιρούνια. Τα λουριά της σέλας και τα ηνία στο κεφάλι του αλόγου είναι στολισμένα με φούντες. Ο Κολοκοτρώνης φορά επίσης μια εντυπωσιακή αρχαιοπρεπή περικεφαλαία», (Αλέξης Τότσικας, βλ. πρ.).
Το γλυπτό του Ναυπλίου χυτεύθηκε στο ίδιο χυτήριο (Tiembeau Freres) με το γλυπτό της Αθήνας. Και τα δύο γλυπτά χυτεύθηκαν κατά τμήματα, τα οποία συναρμολογήθηκαν πιθανώς επί τόπου. Μια επιθεώρηση στο άγαλμα του Ναυπλίου αποδεικνύει την ύπαρξη 5 τμημάτων: την κεφαλή και το λαιμό του αλόγου (μέχρι το μέσο του στήθους), το ανώτερο τμήμα του σώματος του Κολοκοτρώνη µε την Περικεφαλαία, το κατώτερο τµήµα του σώµατος του Κολοκοτρώνη, τα πόδια του αλόγου και τη συμφυή μεταλλική βάση και τέλος την ουρά και το μπροστινό αριστερό πόδι του αλόγου.
Έχετε μήνυμα
Ο Λάζαρος Σώχος χάραξε ένα μήνυμα που διαβάσαμε 100 χρόνια μετά: Παρά τη θέλησιν του Σώχου, Κολοκοτρώνη μου, ξαναφόρεσε την περικεφαλαία, Paris 1909. Μέχρι το 2002 όπου έλαβε χώρα μεγάλης έκτασης συντήρηση, δεν γνωρίζαμε τυχόν αντιδράσεις ή τα συναισθήματα του καλλιτέχνη για την παρέμβαση στην εικαστική του άποψη για «ασκεπή» Κολοκοτρώνη. Στο εσωτερικό της χαίτης και της περικεφαλαίας ο γλύπτης εξέφραζε με αυτό τον τρόπο τις αντιρρήσεις του. Προφανώς, είναι λάθος ή απόδοση της χρονολογίας στ0 1909. Σύμφωνα με τον Sturgess που αναφέρει το γεγονός (σελ. 201, βλ. πρ.) – νομίζω και ο μόνος που το κάνει σε βιβλίο – σημειώνει Paris, 1902, πράγμα πολύ λογικό αφού στην Αθήνα το γλυπτό τοποθετήθηκε το 1904. Για το άγαλμα του Ναυπλίου, ο Sturgess μάς πληροφορεί ότι, όταν μπόρεσε να δει φέτος το κεφάλι από κοντά (Kolokotroni’s great, bronze head, σελ. 222) λόγω της εκτεταμένης συντήρησης, του φάνηκε πως το κομμάτι του κεφαλιού ήταν ενιαία χυτό, αν και υποψιάζεται ότι ο Σώχος το είχε κόψει σε δύο κομμάτια και κατόπιν αναγκάστηκε να τα ενώσει. Όμως ο Κολοκοτρώνης είναι σίγουρο πως δε θα συμφωνούσε με τον εύθραστο εξαίσιο γλύπτη από την Τήνο. Άσε που μπορεί να του ‘βαζε κάνα πόστο με την αγριοφωνάρα του, που δεν θα τον παρουσίαζε σαν Αρχηγό του Στρατού των Ελλήνων, αλλά σαν «κλέφτοσυμμορίτη» του Μοριά…
Σύμφωνα με το «ψυχογράφημα» από τον Sturgess (σελ. 200, ο.π.), η περικεφαλαία συμπύκνωνε για τον ίδιο τον Κολοκοτρώνη ως προς την διαχείριση της εικόνας του το τρίπτυχο: Αρχιστράτηγος των Ελλήνων (πρωτύτερα ανύπαρκτος) – με το κόκκινο εγγλέζικο κράνος αντί κόκκινο φέσι ή τουρμπάνι , Ελληνας ηρωικός πολεμιστής στην παράδοση του Αχιλλέα (προσθήκη λοφίου) και μαχητής Σταυροφόρος (μεταλλικός σταυρός) κατά των απίστων Τούρκων.
Ναύπλιο, 2013. Η αποκαθήλωση.
Ναύπλιο, 2014. Η επιστροφή.
Φωτογράφος: Ηλίας Γεωργουλέας, από το athenssculptures.com
Η Τήνος έχει βγάλει δύο σπουδαίους γλύπτες. Τα Υστέρνια είναι η γενέτειρα του Λάζαρου Σώχου ενώ ο Πύργος του Γιαννούλη Χαλεπά. Το 1871, ο 9χρονος Λάζαρος πηγαίνει «μειράκιο» στο εργαστήριο μαρμαρογλυπτικής του θείου του στην Κωνσταντινούπολη. Παράλληλα παρακολουθεί μαθήματα σε καλλιτεχνική σχολή Γάλλου και αργότερα επιστρέφοντας στην Ελλάδα συνεχίζει στο Σχολείο των Tεχνών με τον Λύτρα για να γίνει στη συνέχεια χάρη σε μια υποτροφία λόγω παλιότερης γνωρίμιας με τη Θηρεσία Ζαρίφη να γίνει ο πρώτος Έλληνας εικαστικός που σπούδασε στο εξωτερικό, στην École des Arts Décoratifs και Beaux Arts του Παρισιού. Διδάσκαλος της τέχνης στην Αθήνα κατόπιν, βραβευμένος, διακεκριμένος, συνήθως άφραγκος, αλλά γνήσιος πατριώτης και ιδεαλιστής, θα λάβει μέρος στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Θα σωθεί χάρη στη θυσία του Ιταλού φιλέλληνα και φίλου του Φράττι (σημερινή οδός στου Μακρυγιάννη) στη μάχη του Δομοκού. Ο άλλος Ιταλός φίλος Κυπριάνι θα τραυματιστεί σοβαρά στο πόδι. O γλύπτης θα πεθάνει το 1911 από μηνιγγίτιδα. Σύμφωνα με τον ανηψιό του αμέσως μετά το τερματισμό των εργασιών της αποκαταστάσεως του Λέοντα της Χαιρωνείας κατέλαβε τη θέση του καθηγητή της Πλαστικής στην ΑΣΚΤ αλλά εξαναγκάστηκε σε παραίτηση το 1907 για πολιτικούς λόγους. Τότε αποσύρθηκε στο εργαστήριό του περίπου απέναντι από το Πολυτεχνείο στην οδό Ηπείρου, στη συμβολή της με την 3ης Σεπτεμβρίου και πέθανε από μαρασμό. Ο τρισέγγονος(;) Λάζαρος Σώχος, 12 ετών σήμερα είναι συμπαίκτης του γιού μου στις Ακαδημίες Μπάσκετ του Έσπερου Καλλιθέας, έχει κόκκινα μαλλιά και στρόγγυλο πρόσωπο και νομίζω ότι του φέρνει κάπως.
Tomek, www.socomic.gr
Έφιπποι 5, Ανδριάντες 5 και Προτομές 10 (ή μάλλον ων ουκ έστιν αριθμός)
Σε μία πρόχειρη έρευνα για τα γλυπτά προς τιμήν τού Γέρου του Μοριά ανά την Επικράτεια εντοπίσαμε:
Εφιπποι: Ναύπλιο, Αθήνα, Τρίπολη (με σηκωμένα τα μπροστινά πόδια), Ραμοβούνι Μεσσηνίας (άθλιο), Κως (καρτουνίστικο!)
Ανδριάντες: Α’ Νεκροταφείο Αθηνών (έτσι κι έτσι) Καλαμάτα (αρσιβαρίστικο), Δερβενάκια (μαρμάρινο, αξιόλογο), Ύψωμα Δράμπαλας (φρίκη), Χαλάνδρι (μίζερο), Πύργος Ηλείας (pas mal)
Προτομές (χωρίς αξιολόγηση): Πεδίο Άρεως, Λιμποβίσι, Άργος, Μ. Παναγίας Μεγαλόπολη, Αγ. Μονή Κύθηρα, Μαρούσι (από γλυπτοθήκη), Παπάγου, Χολαργός, Βριλλήσια, Ν. Φιλαδέλφεια, Αγία Παρασκευή, και προφανώς και αλλού.
Τρίπολη
Κως
Α’ Νεκροταφείο – Εθνικό Ιστορικό Μουσείο – Καλαμάτα
Δράμπαλα
Πύργος Ηλείας
Ραμοβούνι Μεσσηνίας (Ναι, είναι ο Κολοκοτρώνης…)
Δερβενάκια
Λιμποβίσι – Μεγαλόπολη
Επαναστατική Διεθνής του δέκατου όγδοου αιώνα
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (3 Απριλίου 1770 – 4 Φεβρουαρίου 1843) θαύμαζε τη Γαλλική Επανάσταση, (τον Ναπολέοντα προσπάθησε – αλλά στάθηκε άτυχος – να τον συναντήσει). Ασπαζόταν τις ιδέες για την κατάργηση των βασιλείων. Σαν συνέχεια της Αμερικάνικης Επανάστασης του 1777 και της Γαλλικής λίγα χρόνια αργότερα, ο Δυτικός Κόσμος πραγματοποιούσε την μεγάλη Δημοκρατική Στροφή και αντιλαμβανόταν ότι οι κοινωνίες αλλάζουν, με αγώνα, αίμα, στερήσεις, εσωτερικές διαμάχες και όνειρα. Στο Νότιο ημίσφαιριο ο Σιμόν Μπολιβάρ (1783-1830) την ίδια εποχή έμπαινε απελευθερωτής στη γενέτειρά του, Καράκας, πρωτεύουσα της σημερινής Βενεζουέλας. Ο Εγγονόπουλος δεν παραλληλίζει και τόσο αυθαίρετα τις δύο μορφές. Ο κύκλος των μεγάλων Επαναστάσεων θα κλείσει στις αρχές του εικοστού αιώνα με την Οκτωβριανή των Μπολσεβίκων το 1917. O ΘΚ πέθανε από εγκεφαλικό γυρνώντας από γλέντι γάμου ενός γιου του ή από δεξίωση στα Ανάκτορα. Λίγους μήνες αργότερα, την 3η Σεπτεμβρίου 1843, οι Έλληνες επαναστατούν άλλη μια φορά και καταφέρνουν να υπογραφεί το πρώτο Σύνταγμα της χώρας.
Μια Καθημερινή για την Κυριακή
Ο Σκάι είχε παρουσιάσει με τον Πέτρο Τατσόπουλο, δραματοποιημένα ντοκιμαντέρ για το 1821 με διάθεση να «φωτίσει» και να ειπωθεί η Ιστορία μας κάπως πιο αποστασιοποιημένα. Τώρα, τις τελευταίες Κυριακές η Καθημερινή παρουσιάζει την εκδοτική σειρά «Ηγέτες», την οποία έχει επιμεληθεί ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Θάνος Βερέμης. Και με τα λόγια της Σίας Κοσιώνη «Το βιβλίο της επόμενης Κυριακής (8/11), υπογράφει ο [εξαιρετικός] αναπληρωτής καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του ΑΠΘ, Ιάκωβος Μιχαηλίδης. Χωρίζεται σε 12 κεφάλαια και παραθέτει τη ζωή και το έργο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη από τη σκληρή παιδική του ηλικία έως το ειρηνικό τέλος του, με ιστορική ακρίβεια, παραστατικότητα, πρωτογενές υλικό και πλούσιες παραπομπές. Τα βιβλία της σειράς, στόχο έχουν όχι μόνο να εκπαιδεύσουν και να μας συστήσουν τις μεγάλες ηγετικές φυσιογνωμίες που γέννησε ο τόπος, αλλά και να μας ξαναεμπνεύσουν σε μια εποχή που διψά για ηγεσία, για μεγέθη, για ιδέες και υπέρβαση».
Μπολιβάρ και Λατινική Αμερική Επαναστατικοί βίοι παράλληλοι
