Οι προκλητικές νουθεσίες της κοινωνικής «ελίτ»

Δεν χρειάζεται κανείς να είναι ειδικός σε οικονομικά θέματα μίκρο και μακροοικονομικής φύσης για να καταλάβει ότι η ενεργειακή κρίση του τελευταίου χρόνου πλήττει άμεσα τις παγκόσμιες οικονομίες και ακόμα πιο σφοδρά τους πολίτες των κρατών. Γιατί η απόρροια μιας οικονομικής κρίσης δεν είναι πραγματικά η επιδείνωση αφηρημένων δεικτών της οικονομίας, αλλά η επίδραση που έχει στους ανθρώπους και την καθημερινότητά τους. Ειδικά στην Ευρώπη, η οποία εδώ και μήνες βιώνει τις συνέπειες ενός πολέμου στα εδάφη της, η εκτόξευση της τιμής του φυσικού αερίου έχει αναστατώσει όλες τις οικονομίες της ηπείρου.

Έχοντας ήδη φτάσει στα μέσα του φθινοπώρου, με το βαρύ κρύο να είναι προ των πυλών και τους ιθύνοντες σε ευρωπαϊκό επίπεδο να διαφαίνεται ότι δεν έχουν κάποιο στρατηγικό σχεδιασμό για να διαχειριστούν την ενεργειακή κρίση, αλλά αρέσκονται σε λύσεις πυροτεχνήματα και δηλώσεις που αποδεικνύουν τη γραφειοκρατική αγκύλωση και τη δειλία της Ένωσης, η ρητορική στην οποία επιδίδονται οι πολιτικοί σε όλα τα μήκη και πλάτη της Ευρώπης παίρνει μια επικίνδυνη κατεύθυνση που δεν είναι τόσο αθώα, όσο θέλουν να πιστεύουμε, και ουσιαστικά αναδεικνύει για ακόμα μια φορά τις ανισότητες του καπιταλισμού και την κοινωνία των δύο ταχυτήτων που έχει δημιουργήσει παγκόσμια.

Πριν αναφερθούμε όμως στις κοινωνικά ανάλγητες δηλώσεις που με θράσος βγαίνουν από το στόμα πολιτικών σε όλα τα μήκη και πλάτη της Ευρώπης, μάλλον πρέπει να συμφωνήσουμε σε κάποιες βασικές αρχές. Η πρόσβαση στην ενέργεια δεν μπορεί να θεωρείται κάποιου είδους πολυτέλεια, όταν αυτή είναι σημαντική για την ίδια την επιβίωση των ανθρώπων και είναι συνυφασμένη με την αξιοπρεπή διαβίωση τους. Από τον βορρά έως τον νότο, οι άνθρωποι πρέπει να μπορούν να αγοράσουν με το εισόδημα τους την ενέργεια που χρειάζονται για να αντέξουν τους χειμερινούς μήνες, χωρίς να αγγίξουν τα όρια της φτώχειας ερχόμενοι σε διλήμματα τύπου “φαγητό ή θέρμανση”. Αν κάποιος διαφωνεί με αυτή συνθήκη, μάλλον χρειάζεται να διαβάσει την ίδια τη θεωρία του καπιταλισμού, που -όσο αστείο και αν ακούγεται δεδομένης της φαύλης εκδοχής που ζούμε στα όψιμα χρόνια του- είχε στον πυρήνα του τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης όλων.

Χωρίς φλύαρες αναλύσεις: Τι χρειαζόμασταν ως ήπειρος μετά τις εξελίξεις; Μεταξύ άλλων, ένα οργανωμένο σχέδιο κοινωνικής δικαιοσύνης για εναλλακτικές μορφές ενέργειας που μπορούν να αναπληρώσουν την έλλειψη αερίου από τη Ρωσία και κρατικό έλεγχο στα υπερκέρδη των εταιριών ενέργειας που βρήκαν την ευκαιρία για αισχροκέρδεια. Τι έχουμε πάρει μέχρι τώρα; Ένα χρηματιστήριο ενέργειας που όταν λειτουργεί σε αυτές τις τιμές περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα και άπειρες δηλώσεις από πολιτικούς που αναίσχυντα προσπαθούν να μειώσουν τη σημασία της ενεργειακής κρίσης και των συνεπειών που έχει στην καθημερινότητα των πολιτών.

Μιλώντας στη γερμανική εφημερίδα Bild, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είπε: «Ας βάλουν τότε ένα πουλόβερ. Ή ίσως και δεύτερο. Δεν χρειάζεται να γκρινιάζουμε για αυτό, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι πολλά πράγματα δεν μπορούν να θεωρηθούν δεδομένα», ενώ και ο δικός μας Στέλιος Πέτσας, πριν λίγο καιρό στην πρωινή εκπομπή του Γιώργου Παπαδάκη στον ΑΝΤ1 είχε πει: «Όποιο νοικοκυριό, στην Ελλάδα, δεν προσαρμόζεται στα νέα ενεργειακά δεδομένα, πεθαίνει». Δύο δηλώσεις που βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος και μοιάζουν να μην είναι καθόλου τυχαίες.

Τα μέλη των κοινωνικών ελίτ που έχουν κυρίως λόγο στο δημόσιο βήμα αρέσκονται στο να νουθετούν την κοινωνία και να κάνουν βαρύγδουπες δηλώσεις κάτω από την επίφαση της λογικής και του ρεαλισμού, αλλά η ιστορία έχει δείξει ότι η ευκολία με την οποία παράγονται οι δηλώσεις αυτές έγκειται απλά στο ό,τι δεν αφορούν την ίδια την ελίτ και τα μέλη της στην ουσία τους. Με την ίδια ευκολία που η πλουτοκρατία έσπαγε τους περιορισμούς της καραντίνας γιατί το ποσό του προστίμου ήταν ήσσονος σημασίας για εκείνους, έτσι και τώρα, χωρίς να έχουν φόβο ότι μπορεί το κρύο του χειμώνα να επηρεάσει πραγματικά τη ζωή τους, προβαίνουν σε προκλητικές δηλώσεις που αποδεικνύουν ότι όσοι τις κάνουν είναι μάλλον αποκομμένοι από την κοινωνία. Η αλαζονεία τους δείχνει ότι το περιεχόμενο των λόγων τους δεν τους αφορά και δεν τους επηρεάζει με κάποιο τρόπο και διακατέχονται από πλήρη απουσία ενσυναίσθησης. Η ελίτ ξεχνά ότι το ακροατήριο στο οποίο απευθύνονται οι δηλώσεις αυτές είναι ήδη φτωχό.

Οι άνθρωποι της τάξης τους δεν θα χρειαστεί ποτέ να στερηθούν βασικά αγαθά όπως η πρόσβαση στην ενέργεια, γιατί ακόμα και αν ζούμε σε έναν πλανήτη πεπερασμένων πόρων, με το ήδη υπάρχον κοινωνικοοικονομικό σύστημα, πάντα θα έχουν πρώτοι πρόσβαση σε αυτούς σε βάρος των πολλών. Οι κοινωνικές τάξεις που είναι αποδέκτες των μηνυμάτων αυτών δυσκολεύονταν ήδη να διαχειριστούν τις συνέπειες των τριγμών στις παγκόσμιες αγορές εδώ και χρόνια και ζουν μήνα-μήνα, πολλές φορές αντιμετωπίζοντας δυσκολία να έχουν και τα προς το ζην. Οι αριθμοί για τους ανθρώπους που “φλερτάρουν” με το όριο της φτώχειας στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη είναι αποκαρδιωτικοί. Οπότε δεν μιλάμε για στέρηση, αλλά για τη διαιώνιση ενός κυνικού νόμου της ζούγκλας, όπου ο ισχυρός είναι αυτός που έχει κεφάλαιο. Και το χειρότερο όλων σε αυτή τη σύγχρονη θεωρία επιβίωσης του πλέον “ανθεκτικού” είναι ότι οι κυβερνήσεις με θράσος μεταθέτουν την αποτυχία τους στο να διαχειριστούν δίκαια κρίσεις σαν και αυτή που ζούμε τώρα στους πολίτες, οι οποίοι, σε ένα νέο φαντασιωσικό σενάριο για την ελίτ, ζούσαν πάνω από τις δυνατότητες τους. Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό όταν αναφερόμαστε σε σχεδόν φτωχοποιημένα κοινωνικά στρώματα που σιγά σιγά εκπαιδεύονται στο να συνηθίζουν ως de facto μια νοσηρή κατάσταση που τους θέλει να εξοικειώνονται με την κοινωνική εξαθλίωση;

Η ισότητα στην πρόσβαση στην ενέργεια είναι κοινωνικό αγαθό, όπως και η πρόσβαση στην κατοικία και το φαγητό, είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι. Ο απώτερος στόχος αντίστοιχων δηλώσεων, που ακούμε συχνά πυκνά πλέον, είναι μια κανονικοποίηση μιας νέας κατάστασης που εγκαθιδρύει την κοινωνία των δύο ταχυτήτων και ένας χυδαίος κοινωνικός αναθεωρητισμός που προσπαθεί να διαστρεβλώσει την έννοια της ανάγκης, πάντα όμως αφήνοντας απέξω τους ανθρώπους που έχουν τοποθετήσει τον εαυτό τους ιεραρχικά πιο ψηλά στην κοινωνική πυραμίδα. Το μόνο βιώσιμο μέλλον εμπεριέχει την έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης, όσο και αν οι αντιπρόσωποι της ελίτ προσπαθούν να εγκαθιδρύσουν μια νέα πραγματικότητα για να κάμψουν την αντιδραστικότητα της κοινωνίας στην αδικία που συντελείται.