Πρωινός καφές από φαρμάκι: Στο ζάπινγκ μιας ακόμα Δευτέρας (Μεγάλης και «αγίας» αυτή τη φορά), το πρόσωπο της Αφροδίτης Λατινοπούλου βρισκόταν κεντραρισμένο στο πλάνο του OPEN και της πρωινής εκπομπής Ώρα Ελλάδος. Η πρόεδρος του κόμματος Φωνή Λογικής ήταν καλεσμένη στο στούντιο για να πει κι εκείνη την άποψή της σχετικά με τις καταιγιστικές αποκαλύψεις του inside story και των δημοσιογράφων Ελίζα Τριανταφύλλου και Θανάση Κουκάκη, για τη δραστηριοποίηση της Ομάδας Αλήθειας και τη σύνδεσή της με την ιδιωτική εταιρεία Blue Skies, των «γαλάζιων» Θωμά Βαρβιτσιώτη και Γιάννη Ολύμπιου.
Κάποια στιγμή, η συζήτηση έφτασε στην περιβόητη Σύμβαση 717 – που μέχρι σήμερα, δύο χρόνια μετά την τραγωδία των Τεμπών δεν έχει ολοκληρωθεί. Αφού θέλησε να τοποθετηθεί για τις καθυστερήσεις στην υλοποίηση της 717, η πρόεδρος της Φωνής Λογικής (και πρώην πολιτεύτρια της ΝΔ) κατηγόρησε ευθέως την κυβέρνηση αλλά και… την κοινότητα των Ρομά για την αδυναμία ολοκλήρωσής της, και κατ’ επέκταση, για το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη.
Αποκαλώντας επαναλαμβανόμενα τους Ρομά «γύφτους» επιδόθηκε σε ένα ξέφρενο ντελίριο παραπλάνησης, λέγοντας συγκεκριμένα: «Το ότι δεν υπήρχε ασφάλεια στα τρένα έχει να κάνει και με το ότι δεν τηρούνταν οι νόμοι και δεν τιμωρούνταν παραδειγματικά αυτοί οι οποίοι ουσιαστικά ήταν γύφτοι, που έμπαιναν, έκλεβαν, λεηλατούσαν, έκλεβαν καλώδια, έκλεβαν από σιδηροδρομικές ράγες. Όλοι αυτοί πιάστηκαν ποτέ; Τιμωρήθηκαν ποτέ; Πώς θα έχουμε ασφαλή τρένα;».
Λίγα λεπτά αργότερα, τηλεθεατής διαμαρτυρήθηκε έντονα στον αέρα της εκπομπής: «Αν τους θεωρείτε υπεύθυνους (σ.σ. τους Ρομά) για το συγκεκριμένο δυστύχημα, να το καταθέσετε στον Εισαγγελέα, αλλιώς λασπολογείτε», είπε απευθυνόμενος στην Αφροδίτη Λατινοπούλου.
«Καταρχάς συγγνώμη, έτσι τους αποκαλούμε, έτσι τους αποκαλεί η πλειοψηφία των Ελλήνων», απάντησε η ίδια και συνέχισε τη ρητορική μίσους: «Από εκεί και πέρα, αυτοί οι οποίοι ληστεύουν και μάλιστα το κάνουν και μπροστά στις κάμερες και λένε ότι με αυτόν τον τρόπο ζουν και επιβιώνουν… Όλοι γνωρίζουν ότι κλέβουν και λεηλατούν κομμάτια σιδηροδρόμων. Δεν θα μάθουμε σήμερα την αλήθεια. Κλέβουν κομμάτια και αυτό που κάνουν είναι να τα μεταπωλούν για να γίνεται ένα παραεμπόριο ουσιαστικά παράνομο. Τώρα θα μάθουμε τι κάνουν οι γύφτοι στην Ελλάδα;».
Η τοποθέτησή της, πέρα από χυδαία και ρατσιστική, επιχείρησε να εργαλειοποιήσει την κοινότητα των Ρομά με στόχο να αποδώσει περισσότερες ευθύνες στην κυβέρνηση για τη μη ολοκλήρωση της ηλεκτρικής σηματοδότησης (ότι δεν τιμώρησε δηλαδή τους Ρομά που έκλεβαν από τον σιδηρόδρομο), πλήττοντας μία ήδη περιθωριοποιημένη και ευάλωτη κοινωνική ομάδα, διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα και αποπροσανατολίζοντας τη δημόσια συζήτηση από τις πραγματικές αιτίες του σιδηροδρομικού δυστυχήματος.
Η καθημερινότητα των Ρομά στους καταυλισμούς
Οι Ρομά στην Ελλάδα γίνονται διαχρονικά αντικείμενο δημόσιας δυσφήμισης, αλλά σπανίως συστηματικής κρατικής φροντίδας, και ιδιαίτερα στις περιοχές όπου εντοπίζεται η μεγαλύτερη συγκέντρωση της κοινότητας, όπως στον Ασπρόπυργο, στο Μενίδι και το Ζεφύρι. Δύο πρόσφατα ρεπορτάζ των Reporters United επιχείρησαν να ρίξουν φως στις ακραίες συνθήκες διαβίωσης των Ρομά του Ασπροπύργου, οι οποίες συνθέτουν το υπόβαθρο των ανισοτήτων που διατηρούνται εδώ και δεκαετίες στην ελληνική κοινωνία.
Οι συνθήκες αυτές, οι οποίες περιλαμβάνουν την έλλειψη βασικών υποδομών, την απουσία πρόσβασης σε υγειονομική περίθαλψη και την αδυναμία πρόσβασης στην εκπαίδευση, καταδεικνύουν την πραγματική αιτία του κοινωνικού αποκλεισμού των Ρομά.
Γι’ αυτό και η στοχοποίηση της κοινότητας από την κα. Λατινοπούλου δεν είναι απλώς προβληματική, αλλά υποκριτική. Αυτό που δεν θέλει να παραδεχτεί, επικαλούμενη το αφήγημα που θέλει τους Ρομά να επιλέγουν τις συγκεκριμένες συνθήκες διαβίωσης, ακόμα και την παρανομία, είναι πως η παραβατικότητα δεν αποτελεί αιτία του αποκλεισμού τους, αλλά αποτέλεσμα αυτού. Με λίγα λόγια, αιτία δεν είναι η τεμπελιά ή το ριζικό των Ρομά, αλλά συνειδητές επιλογές του κράτους, των Δήμων και των τοπικών κοινωνιών.
Η ζωή των Ρομά στο Σοφό Ασπροπύργου, όπως αυτή καταγράφηκε από τους Reporters United, διαμορφώνει μια χαρακτηριστική εικόνα της συνολικής αδιαφορίας απέναντι στην κοινωνική ένταξή τους, και της συστηματικής παραβίασης θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, οι άνθρωποι στους καταυλισμούς ζουν υπό άθλιες συνθήκες αντιμετωπίζοντας την πλήρη εγκατάλειψη από το κράτος. Εκεί, οι δρόμοι είναι αδιάβατοι, τα σπίτια ανασφαλή και η πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες όπως η εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη, σχεδόν ανύπαρκτη.
Πολλοί από τους Ρομά στην περιοχή ζουν χωρίς πόσιμο νερό και ρεύμα, ενώ οι καταυλισμοί τους δεν διαθέτουν αποχετεύσεις και είναι γεμάτοι με παρατημένα τοξικά απόβλητα και απορρίμματα, τα οποία καταλήγουν εκεί εν γνώσει του δήμου. Φυσικά, αυτές οι συνθήκες δεν είναι αποτέλεσμα δικών τους επιλογών, ούτε τις καταγγέλλει η «επιλεκτική ευαισθησία της αριστεράς», αλλά αποτελούν συνέπεια της πολιτικής της «μη-πολιτικής» για τους Ρομά.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η παραβατικότητα δεν είναι επιλογή αλλά συνέπεια μιας ζωής στο περιθώριο, με την παρουσία του κράτους να υφίσταται μόνο με τη μορφή της αστυνομικής καταστολής. Μάλιστα, όπως αναφέρουν οι Reporters United, ορισμένοι δήμοι επιχειρούν να «λύσουν» τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Ρομά, όχι με όρους ένταξης, αλλά με εξώσεις, μετακινήσεις και περίφραξη των καταυλισμών.
Η πραγματική ευθύνη για την καθυστέρηση της 717 και η δαιμονοποίηση των φτωχών
Μπορεί λοιπόν η Αφροδίτη Λατινοπούλου να κατήγγειλε στο OPEN τον προπαγανδιστικό ρόλο της Ομάδας Αλήθειας, ωστόσο απέδωσε ταυτόχρονα έωλες ευθύνες στους Ρομά, μέσα από αβάσιμες πληροφορίες, χωρίς καμία τεκμηρίωση ή έρευνα (δεν το λες ακριβώς φωνή λογικής αυτό). Η μη υλοποίηση της Σύμβασης 717, που συν-οδήγησε στο να χάσουν τη ζωή τους 57 άνθρωποι, σχετίζεται με γραφειοκρατικά εμπόδια, πολιτικές αποφάσεις και το σύστημα των κρατικών διαδικασιών που έχει αφήσει την Ελλάδα πίσω σε θέματα υποδομών και ασφάλειας.
Με την επικίνδυνη αυτή προπαγάνδα, η Αφροδίτη Λατινοπούλου από το μετερίζι της, όχι απλώς δεν συμμετέχει στην αποκάλυψη της αλήθειας για το έγκλημα των Τεμπών, αλλά καλλιεργεί εκ νέου ένα κλίμα φόβου και αποξένωσης που κάνει τις ζωές των Ρομά να μην μετρούν «το ίδιο». Το απέδειξαν άλλωστε με τον πιο ζοφερό τρόπο οι κρατικές δολοφονίες των Φραγκούλη και Σαμπάνη.
Εν μέσω προσπαθειών ενίσχυσης του συστημικού ρατσισμού και κανονικοποίησης υποτιμητικών χαρακτηρισμών στα τηλεοπτικά πάνελ (οι παρουσιαστές παρενέβησαν μονάχα μετά την ανάδειξη του σχολίου του τηλεθεατή), οι πολιτικοί ηγέτες οφείλουν να προχωρήσουν σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις και να αποτρέψουν τη συνεχιζόμενη στοχοποίηση των Ρομά, αντιμετωπίζοντας τις πραγματικές αιτίες των κοινωνικών ανισοτήτων και όχι αναζητώντας αποδιοπομπαίους τράγους.
Η συζήτηση για την κοινωνική ένταξη και τις κρατικές αποτυχίες δεν μπορεί να συνεχίζεται με την εύκολη κατηγορία της παραβατικότητας ή της καθυστέρησης στην ολοκλήρωση έργων.
Η ιστορία έχει δείξει πως η δαιμονοποίηση των φτωχών ποτέ δεν λύνει τα προβλήματα – απλώς τα μεταθέτει ή τα συγκαλύπτει. Και πίσω από κάθε πρόβλημα που αποδίδεται στους «άλλους» κρύβεται συνήθως η ανεπάρκεια των «δικών μας». Αν λοιπόν φταίνε οι Ρομά για την 717, τότε μήπως φταίνε και για την κοινωνική μας τύφλωση;
