Η εν ψυχρώ γυναικοκτονία της 28χρονης Κυριακής Γρίβα από τον πρώην σύντροφό της έξω από το Α.Τ. Αγίων Αναργύρων δεν ήταν αρκετή για κλείσουν ορισμένα στόματα, να χαμηλώσουν κάποια το κεφάλια με σεβασμό και ενσυναίσθηση προς τις γυναίκες που χάνονται από «το χέρι» της πατριαρχίας, και να προβούν σε αποφασιστικές πράξεις με απαρχή τη νομική κατοχύρωση της γυναικοκτονίας.
Η αδράνεια της εξουσίας δεν είναι μόνο εξοργιστική, αλλά και ενδεικτική της απαξίωσης σε όσα οι γυναίκες παλεύουν να εξηγήσουν εδώ και χρόνια. Παρά τις αμέτρητες μαρτυρίες γυναικών για έμφυλη βία και έμφυλες διακρίσεις, από το εργασιακό περιβάλλον μέχρι το σπίτι τους, παρά τις δολοφονημένες, εξακολουθούν να επινοούνται διάφορες δικαιολογίες ώστε να μετατίθεται η ευθύνη στο θύμα, από εκείνους που δεν έχουν νιώσει ποτέ πόσο τρομακτική μπορεί να είναι μια νυχτερινή βόλτα.
Κι ενώ κάθε μήνα στο μέτρημα βγαίνουμε λιγότερες, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης είχε αναφέρει πρόσφατα σχετικά με την ένταξη του όρου γυναικοκτονία στον Ποινικό Κώδικα: «Συμφωνώ με τον όρο γυναικοκτονία, ποινικά όμως θέλει μια συζήτηση. Θα πρέπει ποινικολόγοι μαζί με το υπουργείο Δικαιοσύνης να “καθίσουν κάτω”, να δούμε αν πραγματικά απαιτείται να υπάρξει αυτή η μεταβολή».
Μην ξεχνάμε και τον Μανώλη Σφακιανάκη (ευτυχώς διεγράφη από την Περιφέρεια Αττικής), ο οποίος έκρινε πως η 28χρονη έφερε ευθύνη για την κατάληξή της γιατί εμφανιζόταν… ευτυχισμένη στα κοινωνικά δίκτυα: «Το έγκλημα το ώθησε η κοινωνική δικτύωση. Η κοπέλα ήταν χαρούμενη, ευτυχισμένη, δύο μήνες περνούσε καλά, το έβγαζε προς τα έξω, ο άλλος ήταν τρελός, σχιζοφρενής, stalker, έβλεπε ότι περνάει καλά… Μου έστειλαν ένα μήνυμα “έχετε δει τα κοινωνικά της δίκτυα;” και απαντάω ότι εάν αυτά που λένε τα έχει γράψει, δυστυχώς έβγαζε προς τα έξω αυτό που ένιωθε. Η γαλήνη όμως αυτή, κάποιους τους ενοχλούσε. Όλα ήταν μηνύματα προς αυτόν […] Δυστυχώς έβγαζε προς τα έξω αυτό που ένιωθε», είχε δηλώσει.
Τώρα, ο Δημήτρης Βαρτζόπουλος, υφυπουργός Υγείας, υπεύθυνος για την Ψυχική Υγεία και ψυχίατρος ο ίδιος, τοποθετείται δημόσια και εξάγει συμπεράσματα για τις γυναικοκτονίες, επικαλούμενος μάλιστα την επιστημονική του ιδιότητα: «Σε όλη την πανίδα, σε κάθε μορφή εμβίου όντος, το αρσενικό είναι πάντοτε πιο επιθετικό γιατί στη φύση αυτό είναι που κυνηγάει την τροφή και αναλαμβάνει την επιθετική διεκδίκησή της ή την άμυνά της. Το θηλυκό είναι για άλλες δουλειές. Για να τίκτει, για να στηρίζει τη μορφή, είτε γίνεται στην αγέλη, είτε γίνεται στη δυαδική μορφή που έχουμε στον homo sapiens. Άρα, είναι η φύση των πραγμάτων το αρσενικό να είναι το επιθετικό κατά συνέπεια η έννοια της γυναικοκτονίας έχει μια βιολογική βάση».
Ως άνθρωπος που δραστηριοποιούμαι στο πεδίο της Ψυχικής Υγείας, αλλά και ως γυναίκα και πολίτισσα, ένιωσα οργή μπροστά στον βαθιά αντιεπιστημονικό βιολογισμό που επικαλέστηκε ένας ψυχίατρος για να δώσει «συγχωροχάρτι» στους γυναικοκτόνους και να επιμηκύνει το αφήγημα περί εκ φύσεως διάκρισης των ρόλων μεταξύ ανδρών και γυναικών. Οι γυναικοκτονίες δεν βασίζονται σε καμία βιολογική προδιάθεση, αλλά στη νοσηρή αντίληψη ότι η γυναίκα είναι κτήμα του συντρόφου της – με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη ζωή της.
Όπως πολύ εύστοχα προσθέτουν και επισημαίνουν επιστημονικά υπεύθυνοι/ες του Orlando LGBT+, «Τα επιστημονικά δεδομένα δεκαετιών έχουν απομακρυνθεί από τις απλοϊκές και αναπόδεικτες γραμμικές αιτιάσεις και υποστηρίζουν απαρέγκλιτα ότι για τη συμπεριφορά, όπως άλλωστε και για την προσωπικότητα, υπεύθυνες είναι σύνθετες αλληλεπιδράσεις βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων, ενώ και για την επίδραση της βιολογίας δε μπορεί να γίνεται συζήτηση χωρίς αναφορά στην επιγενετική».
Παράλληλα, η θέση που προβάλλει ο υφυπουργός με έμφαση στην ανδρική υπεροχή, έχει συγκεκριμένες πολιτικές ρίζες και ορατές συνέπειες. Σύμφωνα με τον φορέα, «Τέτοιες ουσιοκρατικές αντιλήψεις βρίσκονται στη βάση ακροδεξιών και φασιστικών ιδεολογιών, πρακτικών όπως η πατριαρχία, αλλά και η αποικιοκρατία, και συνεπάγονται αυστηρές ιεραρχίες: οι γυναίκες, που δε γίνεται παρά να είναι θηλυκά, έχουν αυστηρά καθορισμένους ρόλους, με την γέννηση απογόνων να είναι ο πιο σημαντικός. Είναι μικρή η απόσταση από τη δικαιολόγηση των γυναικοκτονιών στην ανάγκη για έλεγχο των σωμάτων και των γεννήσεων. Συνδέεται άμεσα με ακραίες τρανσφοβικές απόψεις για τη βιολογία και το φύλο (κάτι που σίγουρα χρειάζεται να συνειδητοποιήσουν και οι φεμινίστριες που αποκλείουν τα τρανς άτομα) και ανοίγει διάπλατα την πόρτα σε πρακτικές ευγονικής».
Τα τελευταία χρόνια, η έννοια του «μισογυνιστικού εξτρεμισμού» έχει αναδειχθεί ως θέμα ενδιαφέροντος μεταξύ μελετητών, κυβερνήσεων, προσώπων επιβολής του νόμου και ΜΜΕ. Η άνοδος των ακροδεξιών λαϊκιστικών ιδεολογιών φαίνεται να συμβαδίζει με τις αντιδράσεις ενάντια στην ισότητα των φύλων και τα φεμινιστικά κινήματα. Η ουσιοκρατία του φύλου και το αίσθημα της ανδρικής ανωτερότητας ενώνουν κινήματα και ομάδες σε όλη τη δεξιά πτέρυγα ανά τον κόσμο, που αντανακλούν στην ευρύτερη κοινωνία. Αντιτίθενται αυστηρά σε πολιτικές που στοχεύουν στην ισότητα των φύλων, όπως το δικαίωμα στην άμβλωση ή η νομική αναγνώριση της γυναικοκτονίας και υπερασπίζονται έτσι – όπως και ο κ. Βαρτζόπουλος – βασικά στοιχεία της εθνικιστικής ιδεολογίας, η οποία βασίζεται σε εξαιρετικά παραδοσιακούς ρόλους των φύλων.
Αν και οδεύουμε στο τρίτο 24ωρο από τη στιγμή που οι μισογύνικες δηλώσεις του υφυπουργού άρχισαν να κάνουν τον γύρο του διαδικτύου, ακόμα περιμένουμε την απερίφραστη καταδίκη αυτών των θέσεων από την κυβέρνηση. Τα «δάκρυα» (ή ούτε καν αυτά) του πρωθυπουργού όταν καλείται να τοποθετηθεί για γυναικοκτονίες που μουδιάζουν την κοινή γνώμη, οφείλουν να συνοδευτούν από ριζικές πράξεις, οι οποίες θα ξεκινούν από την αποπομπή ατόμων που προχωρούν σε επικίνδυνες, αντιεπιστημονικές και σεξιστικές δηλώσεις με άμεσο αντίκτυπο στους αποδέκτες τους (θύτες και θύματα) και θα καταλήγουν στην ολιστική προστασία των θυμάτων έμφυλης βίας. Μια καλή αρχή -ξαναλέμε- είναι η νομική αναγνώριση του όρου γυναικοκτονία.
