Σχεδόν μια βδομάδα μετά τον καταστροφικό σεισμό των 7, 8 στην απέναντι χώρα και στη γείτονα της, και τα video που μεταφέρουν γλαφυρά τις εικόνες καταστροφής που τον συνόδευσαν έχουν γίνει πια μια TikTok συνήθεια, χωμένη μέσα στην σοκαρισμένη μας καθημερινότητα. Μας αφορά ή δεν μας αφορά το γεγονός ως προέκταση μιας σεισμογενούς περιοχής, αυτό είναι κάτι που έχει ήδη απαντηθεί.
Οι εικόνες όμως μιας ανείπωτης τραγωδίας έχουν χωθεί στο υποσυνείδητο μας με τη μορφή ολίγων «εν κινήσει» δευτερολέπτων και δεν λένε να βγουν. Αφού όμως μας πονούν και μας ενοχλούν τόσο, γιατί επιμένουμε;
Ο Mesut Hancer κρατάει το χέρι της 15χρονης κόρης του Irmak, μέσα από τα χαλάσματα. Το κορίτσι είναι νεκρό. Η εικόνα είναι από αυτές που λέμε «σπάει καρδιές». Στο Kahramanmaras της Τουρκίας δεν είναι όμως η μόνη εικόνα που αποτυπώνει τον πόνο και «ταξιδεύει» στις άλλες, «ήσυχες» γωνιές του πλανήτη. Όπως και δεκάδες άλλες από αυτή την περιοχή της Τουρκίας. Αλλά και από την ανταρτοκρατούμενη αυτή περιοχή της Βόρειας Συρίας, κι ας έρχονται πιο φειδωλές και αργόσυρτες.
Πεσμένα κτήρια, ρημαγμένος οικιστικός ιστός, δεκαώροφα κουτιά που γκρεμοτσακίζονται σε ένα δευτερόλεπτο, χαμένες ζωές, σκονισμένοι άνθρωποι, εγκλωβισμένοι άνθρωποι, φωνές απόγνωσης, φωνές θρήνου, σιωπή, διασώσεις, φωνές χαράς, αυτή η ματιά μέσα από την κλειδαρότρυπά στον τρόμο, δείχνει να τα έχει όλα. Ειδικά όταν παίζουν σε επανάληψη. Ξανά και ξανά. Μη και χαθεί το σοκ της πρώτης φοράς. Μη και ο βαθύς λυγμός δεν προλάβει να τρέξει και να γίνει δάκρυ που θα σκουπίσει το χέρι κάπως ενοχικά.
Θυμάμαι το πρώτο video που προσγειώθηκε στο messenger, λίγες ώρες μετά την εμφάνιση της είδησης. Κόσμος σοκαρισμένος στη μέση του δρόμου σε απόσταση ασφαλείας από τα κτήρια που αιμορραγούσαν θάνατο, φώναζαν, εκλιπαρούσαν, έκλαιγαν. Ένα πολυώροφο τσιμεντένιο κτήνος στο βάθος πέφτει στα γόνατα του, γίνεται άμορφη μάζα, σκόνη, λάσπη, βρέχει, ξάφνου ένας άντρας διασχίζει την εικόνα, φωνάζει, βλέπω την πλάτη του, τρέχει προς το διαλυμένο σύμπαν, δεν ξέρω τι λέει αλλά σκέφτομαι πως εκεί ήταν το σπίτι του. Το βάζω ξανά. Και πάλι ξανά. Περιμένοντας να δω σε νοσηρή επανάληψη την εικόνα της πεσμένης πλάτης, να ακούσω τον τρόμο να διασχίζει την επίγεια κόλαση.
Μάλλον δεν πάω καλά.
O πανεπιστημιακός Eric G. Wilson και συγγραφέας του βιβλίου «Everyone Loves a Good Train Wreck: Why We Can’t Look Away» κάνει κάποια ενδιαφέροντα σχόλια: «Όταν υπάρχει ένα είδος καταστροφής με διεθνές ενδιαφέρον, αυτό που συμβαίνει είναι πως μέσω των βίντεο που μεταφέρουν το γεγονός αισθανόμαστε λιγότερο απομονωμένοι. Λιγότερο παγιδευμένοι μπροστά στην οθόνη του κομπιούτερ μας. Ξαφνικά γινόμαστε μέρος μιας διεθνούς κοινότητας θρηνητών. Και η βία ή ο θάνατος αποκτά ένα άλλο νόημα. Υπάρχει κάτι θεραπευτικό στο να παρακολουθείς τα βίντεο με ένα συγκεκριμένο σκεπτικό. Ένα άνοιγμα στο γεγονός πως όλοι υποφέρουμε. Και αν υποφέρουμε όλοι μαζί, τότε κατά κάποιο τρόπο γινόμαστε πιο άνθρωποι. Και όταν το αναγνωρίζουμε έρχεται και η θεραπεία».
«Η νοσηρή μας περιέργεια βασικά αναδεικνύει τι είναι το χειρότερο μέσα μας, όπως, όμως, και το καλύτερο μας. Όταν γινόμαστε “μάρτυρες” βίας ή καταστροφής, έχουμε μια φυσιολογική ορμή. Ο καρδιακός μας ρυθμός ανεβαίνει. Απελευθερώνουμε ορμόνες. Αλλά νομίζω επίσης πως υπάρχουν ψυχολογικές έλξεις σε μακάβριες εμπειρίες.
Υπάρχει η αίσθηση ότι κοιτάμε κάτι που δεν πρέπει να δούμε και “παίζουμε” με το ταμπού πάνω σε αυτό. Νιώθουμε άσχημα που το κοιτάμε αλλά ταυτόχρονα νιώθουμε οκ γιατί έχουμε τη δυνατότητα να το βλέπουμε. Αν το κάνουμε βεβαίως από φτηνή συγκίνηση, αυτό είναι κάτι που αξίζει να αναρωτηθούμε τι σημαίνει. Αν στην μέση της παρακολούθησης αυτών των βίντεο πάλι, σκεφτόμαστε την έννοια του πόνου και την έννοια του θανάτου, αυτό το είδος διαλογισμού, μόνο κακό δεν κάνει».
Στην εποχή που όλα καταγράφονται με ένα απλό smartphone, η ζωντανή μεταφορά ενός γεγονότος καταστροφής μπορεί να πραγματοποιηθεί άμεσα και να μεταφέρει συναισθήματα μέσα σε δευτερόλεπτα. Σε πλήρη εξέλιξη και ένταση. Κι ας γίνεται κομμάτι που χάνεται στους κουβάδες του TikTok και του instagram, κάπου εκεί ανάμεσα στα λικνίσματα της Sonia Mara, τον σαρκασμό για τον κρύο Καναδά, τις οδηγίες για το σωστό fitness, τις γατούλες που χορεύουν ανάποδα ή μια ακόμη αστεία -πόσες άλλες πια- εμφάνιση του Pedro Pascal.
Κι όπως λέει και ο φίλτατος πανεπιστημιακός, «σκεφτείτε πως αυτή η “επαφή” γίνεται μέσα από την ασφάλεια και το απόρρητο του σπιτιού σας. Και όταν παρακολουθούμε κάτι τέτοιο υπάρχει διάχυτη μια αίσθηση ανακούφισης. Η σκέψη “θεέ μου, ευτυχώς που δεν ήμουν εγώ” μπορεί να είναι προφανώς εγωιστική αλλά γεννά και ένα αίσθημα ενσυναίσθησης. Η σκέψη τι θα συνέβαινε αν κάτι τέτοιο συνέβαινε σε ένα από τα αγαπημένα σου πρόσωπα, μπορεί να ανοίξει μια γενναιόδωρη ευαισθησία απέναντι στον κόσμο».
